Τεύχος 144

Ο τσέχος και υποδειγματικός ευρωπαίος συγγραφέας Μίλαν Κούντερα, άφησε την τελευταία του πνοή στις 12 Ιουλίου 2023, στα 94 του. O συγγραφέας της Αβάσταχτης ελαφρότητας της ύπαρξης ήταν γνωστός για τα σεξουαλικά φορτισμένα μυθιστορήματα που απαθανάτιζαν τον ασφυκτικό παραλογισμό της ζωής στην πατρίδα του, την Τσεχοσλοβακία.

Ο Γιώργος Σεφέρης (1900-1971), προερχόμενος από ένα περιβάλλον με ευρεία πνευματική καλλιέργεια, ήρθε αναμφίβολα από πολύ νωρίς σε επαφή με δείγματα της μοντέρνας ζωγραφικής, όπως εκείνα προωθούνταν στον αστικό ευρωπαϊκό χώρο ήδη από τον 19ο αιώνα. Από το 1914 βρίσκεται στην Αθήνα, όπου εγκαθίσταται η οικογένειά του. Ενθουσιασμένος αποδελτιώνει την εφημερίδα Πατρίς της εποχής, όπου η Ελευθερία που οδηγεί τον λαό του Ντελακρουά προσωποποιείται από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Η γαλλική παιδεία του Σεφέρη ασφαλώς τον κάνει να αισθανθεί ακόμα περισσότερο τον παραλληλισμό με την πρωτοποριακή αλληγορική απεικόνιση της Ελευθερίας από την αφετηρία της άνθισης του ρομαντισμού στη γαλλική ζωγραφική. Στο ίδιο πλαίσιο, με αντιπολεμική χροιά αυτή τη φορά, θα αναφερθεί εδώ και ένα σκίτσο με θέμα τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου ο σκιτσογράφος χρησιμοποιεί τη σκηνή της Σταύρωσης για να εκφράσει την καταδίκη του χριστιανικού πολιτισμού. Οι απηχήσεις από τον Γκόγια, είναι εμφανείς.

Θανάσης Μαρκόπουλος, Βροχές Βερμίου, Μελάνι, Αθήνα 2022, 64 σελ.

Και με την ένατη ποιητική συλλογή του, τις Βροχές Βερμίου, ο Θανάσης Μαρκόπουλος συνεχίζει τη γόνιμη ποιητική πορεία του. Διακρίνεται για πολλούς λόγους, καταρχήν επειδή υπηρετεί το παλαιό σχήμα: η ποίηση είναι λόγος ρυθμικός. Χαρακτηριστικά του, το απλό λεξιλόγιο, η δραματικότητα και η σποραδική υπέρβαση των κανόνων της λογικής και ρεαλιστικής αλληλουχίας. (τεύχος 144) 

Mισέλ Βερνάν, Μοιρασμένες αναμνήσεις, μετάφραση από τα γαλλικά - επιμέλεια: Αντώνης Καζάκος, δίγλωσση έκδοση, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2022, 152 σελ.

«Στα οικογενειακά μας άλμπουμ υπάρχουν πολλοί μικροί εύζωνοι, γιατί όλοι μας στην ηλικία των τεσσάρων, στο Παρίσι και στη Βρέστη, ποζάραμε φορώντας για μια μέρα αυτή τη στολή που είχε έρθει από την Ελλάδα και την οποία η θεία Ντόρα φύλαγε με θρησκευτική ευλάβεια μέσα σε μια βαλιτσούλα από χαρτόνι». Πώς και γιατί οικογένειες της Σαλονίκης μετανάστευσαν από την όμορφη Θεσσαλονίκη στη Γαλλία; Και γιατί εξακολουθούσαν να ντύνονται τσολιαδάκια; [ΤΒJ]

Αγγέλα Καστρινάκη, Μίλα, Πηνελόπη! Λογοτεχνικές μεταμορφώσεις της μυθικής ηρωίδας στην Ελλάδα και τον Δυτικό κόσμο από τον 19ο αιώνα ώς τις μέρες μας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2023, 424 σελ.

Η νέα μελέτη της Αγγέλας Καστρινάκη εξετάζει ιστορικά και συγκριτικά τα πολλά πρόσωπα της ομώνυμης ηρωίδας στη νεοελληνική λογοτεχνία, πρωτότυπη και μεταφρασμένη, καθώς και στον κινηματογράφο, το θέατρο και το τραγούδι, κατ’ επιλογήν.

Αγγέλα Καστρινάκη, Μίλα, Πηνελόπη! Λογοτεχνικές μεταμορφώσεις της μυθικής ηρωίδας στην Ελλάδα και τον Δυτικό κόσμο από τον 19ο αιώνα ώς τις μέρες μας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2023, 424 σελ.

Η Πηνελόπη της Αγγέλας Καστρινάκη είναι η γυναίκα, που διαλέγεται με τα φύλα και με τις εποχές και με τα γράμματα και τις τέχνες, στο πέρασμα του χρόνου. Η μέση γυναίκα, η γυναίκα η γήινη, η γυναίκα της καθημερινότητας, άρα η πολιτική γυναίκα, η γυναίκα που ενδιαφέρει την πολιτική. Πώς εξελίσσεται λοιπόν αυτή η Πηνελόπη και πώς διεκδικεί την ισότητα ή την αναγνώρισή της μέσα στην κοινωνία; Πώς την περιέγραψαν οι ποιητές κι οι πεζογράφοι, πώς την απαθανάτισε η ζωγραφική, πόση σχέση έχει με τη γυναίκα για την οποία μιλάνε οι σπουδές φύλου; Μια συνομιλία για την Πηνελόπη των γραμμάτων και των τεχνών, αλλά εντέλει την Πηνελόπη της κοινωνικής μας ζωής. [TBJ]

Georgi Gospodinov, Φυσικό μυθιστόρημα, μετάφραση από τα βουλγαρικά: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Ίκαρος, Αθήνα 2020, 184 σελ.

Georgi Gospodinov, Περί φυσικής της μελαγχολίας, μετάφραση από τα βουλγαρικά: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Ίκαρος, Αθήνα 2018, 336 σελ.

Georgi Gospodinov, Χρονοκαταφύγιο, μετάφραση από τα βουλγαρικά: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Ίκαρος, Αθήνα 2021, 368 σελ.

Georgi Gospodinov, Εκεί όπου δεν είμαστε, μετάφραση από τα βουλγαρικά - ανθολόγηση: Αυγή Λίλλη, Ίκαρος, Αθήνα 2022, 168 σελ.

Και τα τρία πεζογραφικά βιβλία του Γκιόργκι Γκοσποντίνοφ είναι προκλητικά για τον αναγνώστη τους, γι’ αυτό άλλωστε και πολύ εύκολα από τη Βουλγαρία, όπου πρωτοκυκλοφόρησαν, γρήγορα έγιναν δημοφιλή παγκοσμίως. Το τρίτο μάλιστα απ’ αυτά, το Χρονοκαταφύγιο, μια αλληγορία για τη νοσταλγία του παρελθόντος και τη γοητεία που έχει, εξωραϊσμένη από τη μνήμη και συγκρινόμενη με το παρόν, τιμήθηκε με το Μπούκερ 2023. Ο Γκοσποντίνοφ είναι μόδα. Αλλά δεν είναι μόνο μόδα. Τα μυθιστορήματά του βρίσκονται στην αιχμή της εποχής μας, αναφέρονται στον κόσμο μας και στα στοιχήματα που τίθενται σε ατομική και σε κοινωνική κλίμακα. [ΤΒJ]

Κώστας Καλφόπουλος,  Ό,τι αρχίζει ωραίο τελειώνει με φόνο. Λαϊκά νουάρ διηγήματα, Καστανιώτη, Αθήνα 2023, 168 σελ.

Το βιβλίο Ό,τι αρχίζει ωραίο τελειώνει με φόνο, του Κώστα Καλφόπουλου αποτελείται από μία συλλογή 7 διηγημάτων, τα 6 εκ των οποίων έχουν δημοσιευτεί προηγουμένως αλλού: σε εφημερίδες, σε συλλογές αστυνομικών διηγημάτων, σε συλλογικά βιβλία με τον υπότιτλο λαϊκά νουάρ.

Δεν υπάρχουν έτοιμες συνταγές ούτε εγχειρίδια για το πώς να αρχίσει κανείς έναν αποχαιρετισμό. Ειδικά όταν κάποιος χάνεται ξαφνικά. Έτσι αναπάντεχα, έφυγε από κοντά μας πριν από λίγες μέρες ο Κώστας Θ. Καλφόπουλος. Ίσως είναι πρόωρη μια απόπειρα αποτίμησης, αλλά οφείλουμε κάπως να μιλήσουμε για τον άνθρωπο και το έργο του. Ο Κώστας ήταν διανοούμενος, λόγιος παλαιάς κοπής. Πολυπράγμων, ευαίσθητος και διακριτικός. Έγραφε δύσκολα, έγραφε λίγο, αλλά τα κείμενά του είχαν τη στόφα ενός λόγιου μιας άλλης εποχής.

Η ποιητική συνεισφορά της Δήμητρας Κωτούλα από το τεύχος 144 του Books' Journal