Από τις 23 έως τις 25 Ιουλίου 2024, ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Ντίμτρο Κουλέμπα, επισκέφτηκε την Κίνα μετά από πρόσκληση του υπουργού Εξωτερικών της Κίνας, Γουάνγκ Γι. Στις 24 Ιουλίου, ο ουκρανός αξιωματούχος συναντήθηκε με τον κινέζο ομόλογό του στη Γκουανγκζού. Πρόκειται για την πρώτη επίσκεψη του Kουλέμπα στην Κίνα από την έναρξη της πλήρους εισβολής της Ρωσίας. Οι συνομιλίες διήρκεσαν πάνω από τρεις ώρες, ξεπερνώντας τον προγραμματισμένο χρόνο. Σύμφωνα με το ουκρανικό υπουργείο Εξωτερικών, οι συζητήσεις εστιάστηκαν κυρίως στη διερεύνηση τρόπων αναχαίτισης της ρωσικής επιθετικότητας, καθώς και στον πιθανό ρόλο της Κίνας στην εγκαθίδρυση μιας σταθερής και δίκαιης ειρήνης.
«Η ρωσική επιθετικότητα κατέστρεψε την ειρήνη και εμπόδισε την ανάπτυξη. Κάθε επιπλέον ημέρα πολέμου φέρνει νέα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και διαβρώνει περαιτέρω τη δικαιοσύνη. Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να τερματιστεί ο πόλεμος εναντίον του έθνους μας, να αποκατασταθεί η ειρήνη και να επιταχυνθεί η ανάκαμψη της Ουκρανίας», δήλωσε ο Κουλέμπα κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον κινέζο ομόλογό του.
Ο υπουργός ενημέρωσε την κινεζική πλευρά για τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής για την Ειρήνη στην Ελβετία και περιέγραψε τη λογική των επόμενων βημάτων για την εφαρμογή της ουκρανικής Φόρμουλας Ειρήνης, ανέφερε το υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας. Αν και το Πεκίνο δεν συμμετείχε στην ελβετική ειρηνευτική διάσκεψη –όπου περίπου εκατό κράτη και διεθνείς οργανισμοί συμφώνησαν για τη διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία–, η ουκρανική πλευρά ελπίζει στη συμμετοχή της Κίνας στην επόμενη ειρηνευτική σύνοδο κορυφής, η οποία θα απευθύνει πρόσκληση και στη Ρωσία.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο Ντμίτρο Κουλέμπα επανέλαβε την προθυμία της Ουκρανίας να συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία σε μελλοντικό στάδιο, όταν η Ρωσία όντως είναι έτοιμη, κάτι που προς το παρόν δεν ισχύει για τη ρωσική πλευρά.
«Το ταξίδι του Κουλέμπα σηματοδοτεί παράδοση»
Η ρωσική πλευρά προσπάθησε να υποβαθμίσει την επίσκεψη και τις δηλώσεις του Κουλέμπα, διασκευάζοντάς τες ευνοϊκά για τη Μόσχα. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ υποστήριξε ότι η Ρωσία δεν αρνήθηκε ποτέ τις διαπραγματεύσεις και «ήταν πάντα ανοιχτή σε αυτές», υποστηρίζοντας ότι το Κίεβο απέρριπτε σταθερά το διάλογο με τη Μόσχα, ιδίως μετά την προσάρτηση από τη Ρωσία της Χερσώνας, της Ζαπορίζια, του Λουχάνσκ και του Ντονέτσκ. «Η έννοια των διαπραγματεύσεων μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας ευθυγραμμίζεται με τη θέση μας», σημείωσε ο Πεσκόφ.
Δύο ημέρες νωρίτερα, είχε ήδη υιοθετήσει έναν πιο «διαλλακτικό» τόνο: «το να μιλάμε για διάλογο με οποιαδήποτε μορφή είναι καλύτερο από το να συζητάμε για μάχες μέχρι τον τελευταίο Ουκρανό». Το Κρεμλίνο προσπαθεί να διαμορφώσει την κατάσταση ως εάν το Κίεβο να έχει ήδη κάνει παραχωρήσεις με αυτό το ταξίδι, εγκαταλείποντας την προηγούμενη σταθερή του στάση. Η Ουκρανία, ωστόσο, υποστηρίζει σταθερά τον τερματισμό του πολέμου με διπλωματικά μέσα. Πρόσφατα, ο πρόεδρος Ζελένσκι δήλωσε ότι «αν πιέσετε τη Ρωσία, μπορεί να επιτευχθεί διπλωματική διευθέτηση». Έτσι, η απόφαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ουκρανίας που κήρυξε αδύνατες τις διαπραγματεύσεις με τον Πούτιν αποτελεί απάντηση στο τελεσίγραφό του και στις επιθετικές απαιτήσεις του για παράδοση της Ουκρανίας.
Αυτή η χειραγώγηση ήταν εμφανής σε πολυάριθμες πηγές προπαγάνδας και σε κανάλια στο Telegram. Ένα επαναλαμβανόμενο αφήγημα ήταν ότι αυτό το ταξίδι είναι ένδειξη απελπισίας λόγω της δυσμενούς κατάστασης στο μέτωπο για τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. «Υπό το πρίσμα των αποτυχιών των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, ο Ζελένσκι άλλαξε την “ειρηνευτική του φόρμουλα”. Οι Ουκρανοί συμβιβάζονται σταδιακά με την ήττα στη σύγκρουση με τη Ρωσία», ανέφερε φιλοκρεμλινικό δημοσίευμα. «Η ρητορική του Κουλέμπα στην Κίνα είναι όσο το δυνατόν πιο ειρηνική... Το θέμα της “νίκης στο πεδίο της μάχης” με “φτυάρια εναντίον του εχθρού” έχει κλείσει», έγραψε ένα ανώνυμο κανάλι στο Telegram με 416.000 συνδρομητές. Ένα άλλο κανάλι με πάνω από μισό εκατομμύριο εγγεγραμμένους στην ύλη του διακήρυξε: «Παρ’ όλη τη γενναιότητα, τα πράγματα στο Saloreiсh (υποτιμητικός όρος για την Ουκρανία) δεν πάνε καλά και το Κίεβο είναι απελπισμένο να διαπραγματευτεί έστω και μια παύση της στρατιωτικής δράσης».
Οι προπαγανδιστές χλεύαζαν επίσης την ταυτόχρονη επιδίωξη της Ουκρανίας για στρατιωτικές και διπλωματικές λύσεις. Σύμφωνα με την αφήγησή τους, το να στοχεύει κανείς στην αποκατάσταση των συνόρων του 1991 και ταυτόχρονα να επιδιώκει διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία υποδηλώνει ασυμφωνία ή ότι είναι «εκτός συντονισμού»: «Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Κίνα, ο Κουλέμπα δήλωσε ότι το Κίεβο είναι έτοιμο για διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα... Εν τω μεταξύ, ο Ζίρσκι (αρχιστράτηγος των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας) έχει ένα μυστικό σχέδιο για την επίτευξη των συνόρων του 1991. Αποσυντονισμός», ανέφερε ένα άλλο κανάλι στο Telegram με 61.000 συνδρομητές. Αυτή η προσέγγιση θέτει ψευδώς και ως αντιφατικές ή ακόμη και αντίθετες μεταξύ τους τις στρατηγικές σκληρής και ήπιας ισχύος της Ουκρανίας.
Ένας φιλοπόλεμος και ιδιαίτερα επιδραστικός ρώσος σχολιαστής, με 735.000 συνδρομητές στο κανάλι του στο Telegram, αμφισβήτησε την ειλικρίνεια των προθέσεων της Ουκρανίας για τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις: «Το Κίεβο είναι έτοιμο να διαπραγματευτεί με τη ρωσική πλευρά, δήλωσε ο Κουλέμπα σε συνομιλία με τον επικεφαλής του υπουργείου Εξωτερικών της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Όταν λοιπόν οι δηλώσεις περιέχουν τις λέξεις “παρακαλεί”, “πλήρης” και “αδιαμφισβήτητη”, τότε είναι λογικό να δώσουμε προσοχή». Αυτή η ρητορική αναδεικνύει τις πραγματικές προθέσεις της Μόσχας – όχι για τη δημιουργία εποικοδομητικού διαλόγου, αλλά για να αναγκάσει το Κίεβο να «ικετεύσει» για επιείκεια και να συμφωνήσει σε «αδιαμφισβήτητη» συνθηκολόγηση.
Ένα ρωσικό κρατικό μέσο ενημέρωσης υπέθεσε ότι η διαλλακτική ρητορική της Ουκρανίας είχε οικονομικά κίνητρα, με στόχο να εξασφαλίσει πρόσθετη χρηματοδότηση από το Πεκίνο: «Οι δηλώσεις του επικεφαλής του ουκρανικού υπουργείου Εξωτερικών, Ντμίτρο Κουλέμπα, στην Κίνα σχετικά με την ετοιμότητα του Κιέβου για διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία είναι μια προσπάθεια να ικανοποιήσει το Πεκίνο, προκειμένου να προσπαθήσει να λάβει πρόσθετη χρηματοδότηση».
Τι σημαίνει η επίσκεψη του υπουργού Κουλέμπα στην Κίνα;
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών της Ουκρανίας, το Κίεβο είναι ανοικτό σε διαπραγματεύσεις «σε ένα ορισμένο στάδιο», αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η Μόσχα είναι έτοιμη για έναν «ειλικρινή» διάλογο. Ο Χεόρχι Τίκι, εκπρόσωπος του υπουργείου, δήλωσε στο BBC Ukraine ότι τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης διαστρέβλωσαν τα λόγια του Κουλέμπα. Η απεικόνιση του ταξιδιού του Κουλέμπα ως προοίμιο μιας άμεσης ειρηνευτικής συνθήκης με τους όρους της Μόσχας είναι μια προσπάθεια να επηρεαστεί η ουκρανική κοινή γνώμη κατά της θέσης του υπουργού, καθώς οι περισσότεροι Ουκρανοί αντιτίθενται στις διαπραγματεύσεις με τους όρους της Ρωσίας, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας του Κιέβου.
Τα επίσημα σχόλια από το Πεκίνο υποδηλώνουν επίσης ότι οι συνθήκες δεν είναι ακόμη κατάλληλες για εποικοδομητικό διάλογο. Το κινεζικό υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε: «Πρόσφατα, τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία έστειλαν σήματα σε διαφορετικό βαθμό ότι είναι έτοιμες για διαπραγματεύσεις. Παρόλο που οι συνθήκες και ο χρόνος δεν έχουν ακόμα ωριμάσει, υποστηρίζουμε όλες τις προσπάθειες που προωθούν την ειρήνη και είμαστε έτοιμοι να συνεχίσουμε να διαδραματίζουμε εποικοδομητικό ρόλο στην κατάπαυση του πυρός, στον τερματισμό του πολέμου και στην επανάληψη των ειρηνευτικών συνομιλιών».
Οι τελευταίες απαιτήσεις του Πούτιν, το λεγόμενο «τελεσίγραφο Χερσώνας-Ζαπορίζια» (εδαφικές παραχωρήσεις, άρνηση ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, μείωση του στρατού και άρνηση δυτικής στρατιωτικής υποστήριξης) είναι μη ρεαλιστικές και απαράδεκτες τόσο για την Ουκρανία όσο και για τους δυτικούς συμμάχους της.
Η Κίνα τηρεί ουδέτερη στάση στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, αλλά προμηθεύει τη Ρωσία με εξαρτήματα για πυραύλους Κρουζ και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, καθώς και οπτικά για άρματα μάχης και τεθωρακισμένα οχήματα, επιτρέποντας στη Μόσχα να αυξήσει την αμυντική παραγωγή. Η πρόσκληση στην Γκουανγκζού για τον ουκρανό υπουργό μοιάζει με προσπάθεια να αποτραπεί η αντίληψη ότι η Κίνα είναι αποκλειστικά πιστή και αφοσιωμένη στη Ρωσία.
Η μοναδική θέση της Κίνας ως διαμεσολαβητή ενισχύεται από την καλή σχέση του προέδρου Σι Τζινπίνγκ με τον Πούτιν και την επιρροή της Κίνας σε πολλές χώρες του Παγκόσμιου Νότου. Ως δυνητικός ειρηνοποιός, η Κίνα θα μπορούσε να ενθαρρύνει τη Ρωσία να εμπλακεί σε εποικοδομητικές διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία και να κάνει τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου πιο δεκτικές στην προοπτική της Ουκρανίας. Ως εκ τούτου, η ρωσική προπαγάνδα φτιάχνει για την επίσκεψη Κουλέμπα την εικόνα ενός ταξιδιού «διπλωματικής υπόκλισης» και όχι μιας προσπάθειας ενθάρρυνσης της Κίνας να επηρεάσει τη Μόσχα προκειμένου να μειώσει τις επιθετικές απαιτήσεις της.
