Ισραήλ

Η κλιμάκωση ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν έφερε ξανά στο επίκεντρο τις πολλαπλές πιθανές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η παρατεταμένη αστάθεια στην περιοχή, ως αποτέλεσμα της τρομοκρατικής επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου 2023. 

Ο αντισημιτισμός δεν πέθανε με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν θάφτηκε στα ερείπια των στρατοπέδων συγκέντρωσης ούτε εξατμίστηκε με την απελευθέρωση του Άουσβιτς. Αντιθέτως: όπως κάθε ιδεολογική κατασκευή μίσους με ιστορικό βάθος, βρήκε νέες γλώσσες, νέα σχήματα, νέες συγκυρίες για να επιβιώσει. Ο σύγχρονος αντισημιτισμός δεν εκφράζεται πια με τη γλώσσα των φυλετικών θεωριών. Δεν φοράει πάντα τη σβάστικα. Φοράει άλλοτε την προβιά του αντιιμπεριαλισμού, άλλοτε της αντιπαγκοσμιοποίησης, άλλοτε της κριτικής σκέψης. Είναι πιο πονηρός. Πιο ελαστικός. Και γι’ αυτό, πιο ανθεκτικός.

Στις 2 Ιουνίου 2018, στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, ο Άμος Οζ εκφωνεί την τελευταία του ομιλία. Βαριά άρρωστος, με πλήρη συνείδηση του τέλους που πλησιάζει, τα λόγια του ακούγονται ως πολιτική διαθήκη. Ακούραστος υπερασπιστής της ειρήνης, συνηγορεί υπέρ της λύσης των δύο κρατών (Ισραήλ και Παλαιστίνη), σταθερό μοτίβο της δουλειάς του και των αγώνων του.

Θα είχε εξαιρετικό ενδιαφέρον να διεξαγόταν ένα συνέδριο πολιτικής ψυχανάλυσης – όχι για κάποιον ηγέτη, ούτε για ένα λαό εν συνόλω, αλλά για μια ιδεολογική υποκατηγορία: τον εγχώριο «προοδευτικό  χώρο». Αυτόν τον τύπο που διαμορφώθηκε στα πανεπιστήμια μετά τη μεταπολίτευση, αυτοπροσδιορίστηκε ως ηθικός εκπρόσωπος της αριστερής ιστορίας και απέκτησε από νωρίς ισχύ πάνω στον δημόσιο λόγο και τη διανοητική παραγωγή της χώρας. Η Ελλάδα του «προοδευτιστάν» –ένας ιδεολογικός χώρος εθισμένος στα έτοιμα αφηγήματα– ίσως αξίζει ν’ αναλυθεί.

Η είδηση μυρίζει μούχλα και αίμα: η ΕΛΜΕ Κερκύρας ετοιμάζει  εκδήλωση  κατά Εβραίων, με αφετηρία το αεροδρόμιο της Κέρκυρας στις 9/6/2025.

Γιατί όμως στο αεροδρόμιο; Επειδή εκεί θα αποβιβαστούν πολίτες, προερχόμενοι από το Ισραήλ!

Θα ήθελα να μιλήσω όχι τόσο για το έγκλημα που γίνεται στη Γάζα όσο για τον δράστη, δηλαδή για τον ανελεύθερο (illiberal) συνασπισμό που κυβερνά το Ισραήλ και για την απειλή που, κατά τη γνώμη μου, εκπροσωπεί για τη φιλελεύθερη Ευρώπη.

Παρακολουθώντας κανείς τα τεκταινόμενα στη Λωρίδα της Γάζας, καλό θα είναι να αποφεύγει τις οδηγίες για το πώς θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος. Αν ήταν να το ήξερε ο οποιοσδήποτε φεϊσμπουκάς ή αρθρογράφος, πιστέψτε με, θα είχε  βρεθεί λύση. Οι πόλεμοι δεν τελειώνουν ούτε με διακηρύξεις, ούτε με ακτιβισμούς σε εκθέσεις βιβλίου, ούτε ασφαλώς με άνανδρες δολοφονίες  που στοχοποιούν την εθνική ταυτότητα εκτός πεδίου μαχών. Ίσως θα είχε κάποιο ενδιαφέρον να ξεκινήσουμε αναλογιζόμενοι ποιος δεν θέλει να τελειώσει αυτός ο πόλεμος: το Ισραήλ ή οι Άραβες; 

Πολιτιστικές εκδηλώσεις, ελευθερία του λόγου και όρια διαμαρτυρίας 

Σε περιόδους έντασης, ακόμη και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις κινδυνεύουν να μετατραπούν σε πεδία έντονων πολιτικών αντιπαραθέσεων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης 2025, όπου τέθηκε υπό αμφισβήτηση η θέση μιας λογοτεχνικής εκδήλωσης στο δημόσιο πολιτιστικό πρόγραμμα εν μέσω κλιμακούμενης βίας στη Μέση Ανατολή. Συγκεκριμένα, ομάδα εκδοτών και συλλογικοτήτων από το χώρο της Αριστεράς διαμαρτυρήθηκε για μια συζήτηση με θέμα «Μεταβαλλόμενα τοπία της εβραϊκής λογοτεχνίας» που διοργάνωνε η πρεσβεία του Ισραήλ στην Έκθεση. Με σύνθημα «Η λογοτεχνία δεν ξεπλένει τη γενοκτονία», οι ακτιβιστές υποστήριξαν ότι ο χώρος του πολιτισμού δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως «φύλλο συκής» για το «ξέπλυμα» εγκλημάτων ενός κράτους που κατηγορείται διεθνώς για γενοκτονία στη Γάζα. Η κινητοποίηση αυτή, αν και ειρηνική, πέτυχε τελικά τη ματαίωση της εκδήλωσης: οι ομιλητές και οι θεατές αποχώρησαν και ανακοινώθηκε επίσημα η ακύρωσή της, χωρίς να προκληθούν επεισόδια. Η εξέλιξη αυτή ανέδειξε τον κίνδυνο πολιτισμικές παρεμβάσεις να αποσιωπώνται υπό την πίεση μιας γενικευμένης καταγγελίας περί «εξωραϊσμού» κρατικής βίας.

Συνέντευξη στον Γιώργο Ναθαναήλ

Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή, που άρχισε μετά τη σφαγή αμάχων Ισραηλινών από τρομοκράτες της Χαμάς την 7^η Οκτωβρίου 2023, δεν είναι μια σύγκρουση του Ισραήλ με Άραβες. Είναι ιερός πόλεμος, ένας προνεωτερικός πόλεμος και στόχος του είναι η καταστροφή του κράτους του Ισραήλ. Γι’ αυτό το Ισραήλ δεν έχει άλλη επιλογή από την κλιμάκωση – όχι μόνο κατά της Χαμάς, αλλά και κατά της Χεζμπολά και του Ιράν, του κράτους που χρηματοδοτεί πληρεξούσιους τρομοκράτες στην περιοχή. Το οξύμωρο είναι ότι οι διανοούμενοι και πολλοί ριζοσπάστες φοιτητές στα δυτικά πανεπιστήμια στηρίζουν βαθιά αντιδραστικά, ακροδεξιά κινήματα. Όσο για τα Ηνωμένα Έθνη, έχουν αποτύχει να συμβάλουν στην ειρήνευση στην περιοχή – και  είναι εύλογο να μην τα λαμβάνει υπόψη το Ισραήλ. Μια αποκλειστική συνέντευξη του καθηγητή Jeffrey C. Herf φωτίζει όλες τις όψεις της κρίσης στη Μέση Ανατολή. (Η συνέντευξη ελήφθη και δημοσιεύτηκε  στην έντυπη έκδοση του Βοοks' Journal, #157, πριν από τις αμερικανικές εκλογές.)

Ένα ιδεολογικο-πολιτικό χρονικό

Το άρθρο που ακολουθεί άρχισε να γράφεται από την επομένη του αντισημιτικού πογκρόμ της 7ης Οκτωβρίου 2023 κατά των Εβραίων και του Ισραήλ. Το σταμάτησα λίγο πριν τα τέλη Δεκεμβρίου 2023. Το άφησα αδημοσίευτο, σκοπεύοντας να συνεχίσω την παρακολούθηση των σχετικών εξελίξεων. Πράγμα που για προσωπικούς λόγους δεν συνέβη. Ας πω ωστόσο ότι από ό,τι ακολουθεί, που απηχεί εκτός από τις σκέψεις μου, τα συναισθήματά μου και ένα παρεπόμενο ύφος των ημερών εκείνων, δεν έχω να αφαιρέσω σήμερα τίποτα. Το ακριβώς αντίθετο μάλιστα. Α.Π.