Ύστερη αρχαιότητα

Georgios Deligiannakis, A Cultural history of late roman Cyprus, Cyprus Research Centre, Λευκωσία 2022, 193 σελ.

Μια συστηματική προσέγγιση της πολιτισμικής μεταμόρφωσης του νησιού, από την παλιά θρησκεία στο χριστιανισμό, όπως αυτή εντοπίζεται στα δημόσια και στα ιδιωτικά κτίρια, στη διασκέδαση, στις αισθητικές προτιμήσεις και στις θρησκευτικές αναπαραστάσεις. Ο Γιώργος Δεληγιαννάκης διερευνά διεξοδικά τις μεθόδους και τις συνέπειες του προσηλυτισμού και της μετάβασης από τη λατρεία της Αφροδίτης στη λατρεία αγίων και μαρτύρων. Όπως φαίνεται σε ποικίλα σημεία του βιβλίου, η κοινωνία του νησιού ήταν έτοιμη να αποδεχθεί αυτή την πνευματική μεταστροφή, την ίδια ώρα που και η θρησκεία μεταμορφωνόταν σε όργανο εξουσίας.

Peter Brown, Journeys of the Mind: A Life in History, Princeton University Press, 2023, 736 σελ.

Ο Πίτερ Μπράουν είναι μια θρυλική μορφή στο χώρο της πανεπιστημιακής διανόησης, ο μεγάλος ιστορικός της ύστερης αρχαιότητας, της περιόδου (περ. 150 ώς 750 μ.Χ.) κατά την οποία οι πιο βαθιά ριζωμένοι αρχαίοι θεσμοί χάθηκαν για πάντα. Ο ιστορικός που ανέτρεψε την πεποίθηση ότι η ύστερη ρωμαϊκή περίοδος ήταν εποχή παρακμής, που διάβασε διαφορετικά το Βυζάντιο και άνοιξε τους ορίζοντες της έρευνας στη Μέση Ανατολή, στην Ασία, στην Αφρική και στο Ισλάμ, αυτή τη φορά γράφει ένα βιβλίο για τον ίδιο. Μια πνευματική αυτοβιογραφία που συχνά μοιάζει με βιογραφία της ίδιας της ύστερης αρχαιότητας, καθώς η ζωή του είναι ταυτισμένη με την καθιέρωση του συγκεκριμένου πεδίου έρευνας. Γιατί είναι ένα βιβλίο που μας αφορά. [ΤΒJ]

Paul Veyne, Όταν ο κόσμος μας έγινε χριστιανικός (312-394 μ.Χ.), μετάφραση από τα γαλλικά: Γιώργος Καράμπελας, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2012, 204 σελ.

Ο νεοελληνικός ιστορικός στοχασμός αγνοεί τις σημαντικές συζητήσεις που διεξάγονται σήμερα γύρω από την ύστερη αρχαιότητα και έχει αποκοπεί από προβληματισμούς που τον αφορούν. Αγνοεί, ας πούμε, γιατί ένας ιστορικός όπως ο Πωλ Βέυν, θεωρεί τον Μεγάλο Κωνσταντίνο επαναστάτη, το αντίστοιχο ενός Λένιν του χριστιανισμού – και τόσα άλλα. Κι όμως, οι πρώτοι χριστιανικοί αιώνες έφεραν αλλαγές που, στην πορεία, έδωσαν τις κατευθύνσεις διαμόρφωσης του δυτικού κόσμου. (Τεύχος 63, Φεβρουάριος 2016)