Πότισε με «νέους ήχους το παμπάλαιο νερό»

Ξέμαθα να γράφω στίχους
Μόνο μηνύματα στους τοίχους
κι αυτά χλευάζουν τον καιρό
ρίχνω λοιπόν τους νέους ήχους
μες στο παμπάλαιο νερό.

Άντεια Φραντζή

Πιθανότατα να μην είμαι ο πλέον κατάλληλος και αρμόδιος ώστε να αποχαιρετίσω την Άντεια Φραντζή. Ηλικιακά απέχουμε δύο γενιές (κάλλιστα θα μπορούσε να είναι γιαγιά μου) κι έτσι δεν έχουμε εκ των πραγμάτων κοινές εμπειρίες και παραστάσεις από τα χρόνια της ακαδημαϊκής διαμόρφωσής της στην Αθήνα και τη Σορβόννη όπου σπούδασε ούτε από τα αμερικανικά Πανεπιστήμια με τα οποία συνεργάστηκε ερευνητικά. Δεν έχω προλάβει στην ενήλικη ζωή μου το περιοδικό Αντί που εν πολλοίς στιγμάτισε το μεταπολιτευτικό τοπίο, έντυπο στο οποίο εκείνη είχε καθοριστική συνεισφορά. Δεν έχω διαβάσει, παρά μόνο σε δεύτερο χρόνο, για την Ανθολογία Βαλκανικής Ποίησης που χρόνια οργάνωνε, όπως και για την προσφορά της στον θεατρικό τομέα. Στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, μάλιστα, όπου δίδαξε για δεκαετίες, την πρόλαβα οριακά, ακριβώς στα τελευταία της εξάμηνα πριν τη συνταξιοδότηση, όταν και οι πορείες μας άγγιξαν για λίγο μονάχα η μία την άλλη.

Το σημείο, ωστόσο, τομής που έκανε τη διαφορά και μας έφερε σε επαφή ήταν η κοινή μας ποιητική ταυτότητα. Στα πρώτα μου ενήλικα χρόνια και στο μονοπάτι της έμμετρης ποίησης που από πολύ νωρίς είχα συνειδητά επιλέξει, η επαφή και η μετέπειτα ένταξή μου στην τότε πρωτοβουλία των «Νέων Ήχων στο Παμπάλαιο Νερό» που είχαν ξεκινήσει οι Κώστας Κουτσουρέλης και Σοφία Κολοτούρου, με την Άντεια Φραντζή να αποτελεί την άτυπη «νονά» του εγχειρήματος μέσω του ποιήματος της προμετωπίδας, με έκανε να ανακαλύψω με έκπληξη πως η καθηγήτρια που γνώριζα ως τότε μόνο από τα Αμφιθέατρα είχε μια παράλληλη ποιητική ιδιότητα που μετρούσε ήδη μια πορεία δεκαετιών και την οποία υπερασπιζόταν ακατάπαυστα, με τιμή και περηφάνια (πλέον το ποιητικό της έργο κυκλοφορεί συγκεντρωτικά από τις εκδόσεις Sestina). Κινούμενη στην ποιητική της γραφή ανάμεσα στην αυστηρή παράδοση και τον φιλοπαίγμονα μεταμοντερνισμό, ανάμεσα στον ελεύθερο στίχο και στην αυστηρή φόρμα, δίχως τα δικά μας ενδεχομένως «στεγανά», παρείχε, παράλληλα, θεωρητική υποστήριξη σε βάθος για τα ποιήματα σε σταθερές μορφές, την ιστορική τους πορεία και την ελληνική τους δεξίωση (τα δίδασκε, μάλιστα, και στο Πανεπιστήμιο ώς το τέλος της εκεί καριέρας της και σε μια περίοδο όπου είχε πια συντελεστεί στα προγράμματα Σπουδών ξεκάθαρα αλλαγή παραδείγματος προς όφελος μιας ασαφούς εξύμνησης της κάθε λογής πρωτοπορίας κι αισθητικής «νεωτερικότητας»).

Παρά τη διαφορά ηλικίας μας και την καθιερωμένη σχέση απόστασης καθηγήτριας - φοιτητή, η Άντεια Φραντζή με αντιμετώπισε εξαρχής ισότιμα ως ποιητικό συνοδοιπόρο από πολύ μικρή ηλικία, δίνοντας, έτσι, στο λόγο και τη γραφή μου αυτοπεποίθηση, όπως είμαι βέβαιος πως θα είχε κάνει και σε πολλές άλλες περιπτώσεις νέων παιδιών πριν από εμένα. Η βασική συμβουλή της είχε να κάνει με τη συχνή καλλιτεχνική «ασθένεια» της νιότης, την έμφυτη ανάγκη μας να τα πούμε όλα παράλληλα εντός του ίδιου έργου – η εμπειρία της πλέον ήταν σε θέση να της παρέχει μια αντίληψη ευρύτερη και ολιστική. Η ανταλλαγή βιβλίων μας, η εξιστόρηση παλιών ποιητικών και πανεπιστημιακών ιστοριών (αρκετές εξ αυτών με πρωταγωνιστή τον «καταραμένο» του αιώνα μας Ηλία Λάγιο) και οι ποιητικές συνομιλίες (και διαφωνίες μας ακόμα) κράτησαν μέχρι και τα χρόνια του covid, όταν πια η ποιήτρια ξεκίνησε να δίνει με θάρρος τη μάχη της ζωής της. Στην «Κανονική Ποίηση», την άτυπη συνέχεια και επέκταση του «Παμπάλαιου Νερού» που ορισμένα άτομα του παλιού εγχειρήματος ξεκινήσαμε το 2020, ο δοκιμιακός αλλά και ο έμμετρος ποιητικός λόγος της Άντειας Φραντζή έχουν προφανώς σταθερή παρουσία, δίχως, φυσικά, να επιδιώκουμε να καπελώσουμε και να  περιχαρακώσουμε σε μία μονάχα πλευρά του ένα έργο πολυσχιδές. Για εμάς, ωστόσο, θα είναι πάντα εκείνη που πότισε «με νέους ήχους το παμπάλαιο νερό» των πρώτου μας ξεκινήματος και της αυγής μας στο ποιητικό επιστητό, οδεύοντας τότε από την πλευρά της προς τη δική της δύση. Αυτό δεν ήταν πάντα το μαγικό παιχνίδι του κύκλου της ζωής;