Φιλοσοφία

J.M. Coetzee, Ο άρχοντας της Πετρούπολης, μετάφραση από τα αγγλικά: Γιώργος Τσακνιάς, Νεφέλη, Αθήνα 1999, 275 σελ.

Το 1868, ο συγγραφέας Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι πηγαίνει στην Πετρούπολη, για να δει τι έγινε με τον θετό γιο του Πάβελ, φοιτητή στην πόλη, ο οποίος βρέθηκε νεκρός. Από την αστυνομία μαθαίνει ότι ο Πάβελ είχε χειρόγραφους καταλόγους προγραφών με προγραμματισμένες δολοφονίες. Κι από τον αναρχικό επαναστάτη Νετσάγιεφ, στην ομάδα του οποίου ο Πάβελ είχε ενταχθεί, μαθαίνει ότι ο επαναστάτης «διεισδύει στον κόσμο του κράτους, των τάξεων και της λεγόμενης κουλτούρας και ζει σε αυτόν μόνο επειδή πιστεύει στη γρήγορη και ολοσχερή καταστροφή του». Ο Τζ.Μ. Κουτσί ανασυνθέτει μυθιστορηματικά το επεισόδιο της ζωής του Ντοστογιέφσκι που οδήγησε στους Δαιμονισμένους. [ΤΒJ]

Bruno Arpaia, Ο Άγγελος της Ιστορίας, μετάφραση από τα ιταλικά: Χρύσα Κακατσάκη, Ίνδικτος, Αθήνα 2008, 380 σελ.

Από τη ναζιστική Γερμανία στο Παρίσι κι από κει, στο δρόμο για την Πορτογαλία και στο θάνατο, η ζωή του στοχαστή Βάλτερ Μπένγιαμιν είναι μια περιπέτεια που περιστρέφεται γύρω από τις ιδέες του, τις εμμονές του, τις σχέσεις του με τους εκπροσώπους της σχολής του Στρασβούργου και ιδίως τον Αντόρνο τον οποίο ήλπιζε να συναντήσει κάποια στιγμή στην Αμερική, τη Χάννα Άρεντ... Η περιπλάνηση του Μπένγιαμιν έχει περιγραφεί διεισδυτικά σε μια υπέροχη λογοτεχνική βιογραφία – που τη στοιχειώνει ένας πίνακας του Κλέε τον οποίο ο Μπένγιαμιν μετέφερε μαζί του στις περιπλανήσεις του: ο «Άγγελος της Ιστορίας». [ΤΒJ]

 Stuart Jeffries, Grand Hotel Abyss. The Lives of the Frankfurt School, Verso, London, New York 2017, 448 σελ.

Walter Benjamin, Beaudelaire. Édition établie par Giorgio Agamben, Barbara Chitussi er Clemens-Carl Härle, La fabrique éditions, Paris 2013, 1040 σελ.

Fredric Jameson, The Benjamin Files, Verso Books, London 2020, 272 σελ.

Κάθε κείμενο, κάθε σκέψη, κάθε άρθρο και βιβλίο για τον Βάλτερ Μπένγιαμιν (1892-1940) και το πολυσχιδές, ογκώδες έργο του υπόκειται στον «σκληρό νόμο» της ριζωματικότητας: εμπεριέχει, κρύβει και φανερώνει ένα άλλο κείμενο, μια άλλη σκέψη, ένα άλλο άρθρο και βιβλίο που παραπέμπουν σε ένα άλλο κείμενο κ.ο.κ. Ήδη από τον Μονόδρομο (1928) διανοίγεται ένα δαιδαλώδες μονοπάτι,  χάρις πρωτίστως στον Τέοντορ Β. Αντόρνο, όταν το 1955 θα εκδώσει σε δύο τόμους (Schriften), στις εκδόσεις Suhrkamp, μία πρώτη επιλογή εμβληματικών κειμένων του, για να καταλήξει δεκαετίες μετά σ’ ένα Grand Boulevard Walter Benjamin, με την κριτική έκδοση των Απάντων του, αλλά και με διαρκώς ανανεούμενη βιβλιογραφία. Μία έκκεντρη περιπλάνηση στη ζωή και το έργο του Μπένγιαμιν στην «επέτειο» των 80 χρόνων από τον θάνατό του. 

Michele Friend, Γνωρίζοντας τη Φιλοσοφία των Μαθηματικών, μετάφραση από τα αγγλικά: Βερόνα Πέτρου, επιμέλεια: Δήμητρα Χριστοπούλου, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2020, 312 σελ.

Με το βιβλίο της για τη φιλοσοφία των μαθηματικών, η καθηγήτρια Μισέλ Φρεντ εισάγει τους αναγνώστες, αλλού εκτενέστερα και αλλού περιληπτικά, στη φιλοσοφία των μαθηματικών. Η εργασία της είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τους πρόθυμους αναγνώστες (και όχι μόνο για τους φοιτητές) που θα επιθυμούσαν να αποκομίσουν συγκεκριμένα γνωσιακά οφέλη από την εξοικείωσή τους με τη γνωσιακή ήπειρο της φιλοσοφίας των μαθηματικών.

Hannah Arendt, Περί βίας, μετάφραση από τα αγγλικά: Άννα Δαμιανίδη, Δημήτρης Ψυχογιός, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2020, 184 σελ.

Το Περί Βίας είναι μάλλον το σημαντικότερο και διασημότερο από τα operaminores της Χάννα Άρεντ, η οποία επανέρχεται και εμβαθύνει στο θέμα των σχέσεων εξουσίας και βίας που είχε ήδη θέσει στην Ανθρώπινη Κατάσταση, κάπου δέκα χρόνια νωρίτερα, αλλά και στο Για την Επανάσταση, στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Γιατί ασχολήθηκε τόσο συστηματικά με την πολιτική βία; Για να υποστηρίξει τη μοναχική θέση της ότι εξουσία δεν είναι η διαχείριση της βίας αλλά το ακριβώς αντίθετό της: η βία εμφανίζεται όταν η πολιτική ισχύς, η εξουσία, καταρρέει. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τεύχος 107, Μάρτιος 2020.

Ο Χάμπερμας για τον κορωνοϊό και για την ιστορία της φιλοσοφίας

Είναι απρόβλεπτες οι κοινωνικές συνέπειες της κρίσης του κορωνοϊού, λέει ο καθηγητής της φιλοσοφίας Γιούργκεν Χάμπερμας στη συνέντευξη, που παραχώρησε στον Markus Schwering και δημοσιεύτηκε στη Frankfurter Rundschau στις 6/4/2020. Συνιστά ωστόσο ακόμα και στους ειδικούς να μείνουν μακριά από απρόσεκτες και πρόχειρες προγνώσεις, ενώ σημειώνει ότι «τόσo πολλή γνώση για την άγνοιά μας και για την ανάγκη να πρέπει να δράσουμε και να ζήσουμε υπό συνθήκες ανασφάλειας δεν έχει υπάρξει ποτέ ώς σήμερα». Ο αειθαλής στοχαστής κάνει μια συνολική αποτίμηση της ιστορίας της δυτικής φιλοσοφίας αρνούμενος τη σύγκριση ακόμα και ανάμεσα σε αναστήματα όπως ο Αριστοτέλης και ο Καντ, εξηγώντας την απήχηση του Σπινόζα και αναλύοντας την απόστασή του από τον Νίτσε.

Henri Tincq, La grande peur des Catholiques de France, Grasset, Paris 2018, 208 σελ.

Ο θάνατος, στις 29 Μαρτίου 2020, του γάλλου δημοσιογράφου και διανοουμένου Henri Tincq, σε ηλικία 74 ετών, από κορωνοϊό, άφησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό στον χώρο της γαλλόφωνης θρησκευτικής δημοσιογραφίας. Εκτός από μάχιμος αρθρογράφος και αργότερα διευθυντής της σχετικής θεματολογίας σε έντυπα μαζικής κυκλοφορίας όπως ο Monde αλλά και συνεισφέρων σε πιο εξειδικευμένα έντυπα και ιστολόγια, ο εκλιπών υπήρξε και συγγραφέας αρκετών βιβλίων σχετικών με τις εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών στους κόλπους του Γαλλικού Καθολικισμού ιδωμένων υπό ένα κοινωνιολογικό και προοδευτικό πρίσμα.

Richard Wolin,Τα παιδιά του Χάιντεγκερ, μετάφραση από τα αγγλικά: Μάνος Βασιλάκης, επιστημονική επιμέλεια: Περικλής Βαλλιάνος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2019, 482 σελ.

Ο καθηγητής ιστορίας και συγκριτικής φιλολογίας στο Graduate Center του City University of New York, Ρίτσαρντ Γουόλιν, ανασυγκροτεί τη σκέψη τεσσάρων φιλοσόφων του 20ού αιώνα ως προς τoυς δεσμούς τους με την χαϊντεγκεριανή «στοχαστική οδό» (denkweg). Δεν έχουμε εδώ αυτόνομες μελέτες για τη Χάννα Άρεντ, τον Καρλ Λέβιτ, τον Χανς Γιόνας και τον Μαρκούζε όσο ένα πλέγμα συλλογισμών για τη συσχέτιση όλων αυτών των πνευμάτων με την καταλυτική παρέμβαση του δασκάλου τους.

Σταύρος Τσακυράκης, «Από πού κι ως πού όλοι οι αγώνες είναι δίκαιοι;». Μια συζήτηση με τον Απόστολο Δοξιάδη για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, Μεταίχμιο, Αθήνα 2018, 120 σελ.

Δεν βρίσκεις συχνά ανθρώπους που να έχουν επιλέξει, απ' όλα τα πιθανά σχέδια ζωής, να βρουν την ευτυχία τους στο να γίνουν αληθινοί δάσκαλοι, υπερασπιστές δικαιωμάτων και μαχητές υπέρ της ελευθερίας και της ισότητας, ανθρώπους που να μπορούν να λένε και να το εννοούν «εγώ λέω αντιδημοφιλή πράγματα εδώ και πολλά χρόνια», και μάλιστα με το κόστος που αναλογεί σε απόψεις κόντρα. Ο καθηγητής Σταύρος Τσακυράκης παρουσιάζεται τώρα σε ένα βιβλίο, απάνθισμα μιας δημόσιας συνομιλίας του με τον Απόστολο Δοξιάδη, έτσι όπως είναι. Μαχητικός και χιουμορίστας, ώριμος και τόσο απλός... Ένα ηθικό παράδειγμα. Αναδημοσίευση από το Books' Journal 86, Μάιος 2018.

Pierre - André Taguieff, Ο εξτρεμισμός και τα είδωλά του. Επίκαιρες σκέψεις για τον τζιχαντισμό, την άκρα δεξιά, τον αντισημιτισμό, τον λαϊκισμό και τη συνωμοσιολογία, μετάφραση από τα γαλλικά - επιμέλεια: Ανδρέας Πανταζόπουλος, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2017, 240 σελ.

Φιλόσοφος, ιστορικός των ιδεών και πολιτικός επιστήμονας, διευθυντής ερευνών στο CNRS, ο Πιερ-Αντρέ Ταγκιέφ επιστρέφει στην ελληνική αγορά με ένα επίκαιρο δοκίμιο (πρόσφατα έχει κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πατάκη και το βιβλίο του Σύντομη πραγματεία περί συνωμοσιολογίας).  Αντικείμενό του νέου βιβλίου του Ταγκιέφ είναι οι μόνιμες διερωτήσεις του στοχαστή τα χρόνια της κρίσης, στη χώρα του και στην Ευρώπη: Ο εξτρεμισμός και ο ριζοσπαστισμός συμβάλλουν να κατανοήσουμε τη σημερινή κοινωνικοπολιτικοϊδεολογική πραγματικότητα ή τη συσκοτίζουν; Γιατί συχνά η Αριστερά καθρεφτίζεται στις ιδεολογικές επεξεργασίες της άκρας Δεξιάς για θέματα ενωμένης Ευρώπης, δημαγωγίας, εθνικισμού; Αλλά και γιατί, ακόμα και σήμερα, ο τζιχαντισμός συγκινεί, ως «αντι-ουτοπία», τμήματα της γαλλικής και της ευρωπαϊκής νεολαίας; Και πώς εκφράζεται η σύγχρονη εβραιοφοβία; Όλα σχεδόν τα κείμενα του τόμου δημοσιεύονται για πρώτη φορά και είναι όλα τους πρόσφατα, γραμμένα τον Δεκέμβριο του 2016 και τον Ιανουάριο του 2017. [ΤΒJ]