Χούντα

Όταν ένας Αμερικανός, στέλεχος της CIA και εκπρόσωπος μιας χώρας στην οποία άκμασε ο ρατσισμός και η δουλεία, αποκαλούσε πόρνη την ελληνική δημοκρατία…

Γιάννης Πριόβολος, Εύελπις σε παράξενα χρόνια 1971-1975, Πατάκη, Αθήνα 2024, 384 σελ.

Υπάρχουν ιστοριογραφικά θέματα που φαίνονται σχεδόν ανιαρά. Εκεί όμως, συχνά, εμφανίζονται πεδία πραγμάτευσης στα οποία τέμνονται διαφορετικοί και επάλληλοι κόσμοι, όπως η πολιτική και η κοινωνία, κι ακόμα πιο πέρα η ιστορία των ιδεών και της κουλτούρας. Με φόντο τη συμπλήρωση πεντηκονταετίας από τη Μεταπολίτευση, η απομνημονευματική καταγραφή της πολιτισμικής και πολιτικής μετάβασης του φυτωρίου των ηγητόρων του Στρατού αποκαλύπτει όχι μόνο ανάλογες διαδικασίες, αλλά και τις επί μακρόν ενεργές παθογένειες, εισφέροντας αυθεντικά νέα ιστορική ύλη.

Όπως μάθαμε από την σειρά του Αλέξη Παπαχελά, Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974 (ΣΚΑΪ),  τη δεύτερη μέρα της τουρκικής εισβολής ο Ιωαννίδης πήγε αυτοπροσώπως στην σοβιετική πρεσβεία στην Αθήνα και ζήτησε από  τον στρατιωτικό ακόλουθο   σοβιετική βοήθεια για να αντιμετωπιστεί η Τουρκία, με αντάλλαγμα ναυτικές βάσεις της ΕΣΣΔ στα νησιά του Αιγαίου. Αυτός τον έδιωξε.

Το ίδιο έγινε και το 2015, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ σκεπτόταν την έξοδο από το ευρώ, που δεν ήταν «ταμπού», και την επιστροφή στη δραχμή, και έβλεπε την Ρωσία ως μοναδικό ενδεχόμενο στήριγμα.

Δημήτρης Βεριώνης, Θάνατοι στη χούντα. Δολοφονίες, αντιδικτατορική δράση, ύποπτοι θάνατοι κατά την περίοδο 1967-1974, Τόπος, Αθήνα 2024, 805 σελ.

Το βιβλίο του Δημήτρη Βεριώνη, Θάνατοι στη χούντα, είναι ένα εκτενές, οργανωμένο και σημαντικό έργο με φιλοδοξία να καταγράψει όλους τους θανάτους που επήλθαν κατά την περίοδο της δικτατορίας 1967-1974 ως αποτέλεσμα σύλληψης, δίωξης, κακομεταχείρισης, και κάθε είδους βίας του καθεστώτος σε βάρος πολιτών οι οποίοι του εναντιώθηκαν, λιγότερο ή περισσότερο φανερά.

Άγγελος Συρίγος, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Μεταπολίτευση, 1974-1975. 50 ερωτήματα και απαντήσεις, Πατάκη, Αθήνα 2024, 312 σελ.

Το 1974, η μετάβαση από τη χούντα στη δημοκρατία, η αποκατάσταση της σταθερότητας και η διαχείριση των επιπτώσεων από την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο και την κατοχή περίπου του 36% του νησιού, ήταν ένα μεγάλο στοίχημα για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Το δημοψήφισμα που οδήγησε στη λύση του πολιτειακού ζητήματος στην Ελλάδα, η χάρη στους πραξικοπηματίες και η μετατροπή της ποινής τους σε ισόβια, η νομιμοποίηση του ΚΚΕ, η εξομάλυνση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής χωρίς συγκρούσεις και ρήγματα και η κατεύθυνση της χώρας προς την Ευρώπη και γενικότερα προς τις επιλογές του δυτικού κόσμου ήταν μερικοί ακόμα στόχοι που επιτεύχθηκαν. Το βιβλίο του Άγγελου Συρίγου και του Ευάνθη Χατζηβασιλείου αναλύει τις κορυφαίες επιλογές του πρώτου χρόνου μετά την πτώση της δικτατορίας και τις δυσκολίες που έθετε για την ευόδωση αυτών των επιλογών η περιρρέουσα ατμόσφαιρα.   

Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Στρεβλή πορεία, 1960-1974. Πολιτική και κουλτούρα από τη δεκαετία του '60 στη δικτατορία, Μεταίχμιο, Aθήνα 2024, 352 σελ. 

Είτε μας αρέσει είτε όχι, η σημερινή πραγματικότητα είναι σε κάποιον, μάλλον όχι ασήμαντο βαθμό, όπως αποδεικνύουν στο νέο βιβλίο του, Στρεβλή πορεία, 1960-1974, ο Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος και ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου, προϊόν και της δικτατορίας. Ποιες όμως ήταν οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της για τη χώρα μας; Τι την προκάλεσε; Ήταν μια παρένθεση στη μεταπολεμική ελληνική ιστορία; Τι κουβαλάμε πάνω μας απ’ αυτό το ιστορικό παρελθόν; Πρόκειται προφανώς για δύσκολα και κατά τόπους  υποθετικά ερωτήματα, που δεν μπορούμε όμως και δεν πρέπει να αποφεύγουμε. 

Πολυμέρης Βόγλης, Δυναμική Αντίσταση. Υποκειμενικότητα, πολιτική βία και αντιδικτατορικός αγώνας 1967-1974, Αλεξάνδρεια, Aθήνα 2022,  

 Κι όμως. Στη διάρκεια της χούντας αναπτύχθηκε ενεργός δυναμική αντίσταση, με μικρές πλην θεαματικές ενέργειες, που έκαναν αίσθηση: κυρίως βομβιστικές επιθέσεις κατά υποδομών, στις οποίες υπήρχε ιδιαίτερη φροντίδα να μην υπάρξουν ανθρώπινες απώλειες. Συμμέτοχοι σε αυτή τη δραστηριότητα δεν ήταν μόνο αριστεροί αλλά και κεντρώοι. Μεταπολιτευτικά, πάντως, η έκρηξη και η διάρκεια της τρομοκρατίας ανάγκασε πολλούς από τους αγωνιστές εκείνης της περιόδου να συνεχίσουν να κρύβουν αυτή τη δραστηριότητά τους… Τεύχος 140

«Ο Βασιλεύς […] άρχει των ενόπλων δυνάμεων».

Άρθρο 32 εδ. α΄ του Συντάγματος του 1952 

Ώς το κίνημα του Μαρτίου 1935, οι δύο μεγάλες παρατάξεις, βενιζελικοί και βασιλόφρονες,  είτε συνυπήρχαν στο σώμα των αξιωματικών είτε εναλλάσσονταν. Το κίνημα αυτό οδήγησε στην  πλήρη εκκαθάριση τους στρατεύματος από κάθε βενιζελικό  στοιχείο και την απόλυτη επικράτηση, από πάνω μέχρι κάτω,  των βασιλοφρόνων. Αυτοί οδήγησαν το στρατό στον πόλεμο της Αλβανίας. Ήταν η πρώτη τους επιτυχία.

Στο κείμενο που ακολουθεί, ο συγγραφέας «Μπούλης» Θεόφιλος Δ. Φραγκόπουλος εξιστορεί την περιπέτεια των 18 Κειμένων. Πώς προέκυψαν, πόσο δύσκολα κυοφορήθηκαν, τις περιπέτειες όσων ιδεολογικά αντίθετων συνεργάστηκαν για να συγκεντρωθούν, τι προϋπήρξε και τι ακολούθησε. Πρόκειται για ένα πολύ ζωντανό και πολύτιμο κείμενο-ντοκουμέντο.  

Ρόδης Ρούφος, Οι μεταμορφώσεις του Αλάριχου και άλλα δοκίμια, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2018, 264 σελ.

Ποιος να το ’λεγε πως 50 χρόνια μετά τον θάνατο του Ρόδη Ρούφου μια νέα τρομακτική έκφανση της περσόνας του Αλάριχου θα έκανε την εμφάνισή της και πάλι στην περιοχή μας. Βέβαια, ο συγγραφέας τού αρκετά γνωστού (πια) δοκιμίου Οι μεταμορφώσεις του Αλάριχου, μας είχε προειδοποιήσει: χρειάζεται διαρκής επαγρύπνηση και αγώνας για να μην επικρατήσει ο καταστροφέας του πολιτισμού που αδιάκοπα επιστρέφει.