Σύνδεση συνδρομητών

Ο Άμος Οζ, το Ισραήλ και η Παλαιστίνη

Κυριακή, 15 Ιουνίου 2025 12:39
Ο Άμος Οζ από τον Αλέκο Παπαδάτο.
Αλέκος Παπαδάτος
Ο Άμος Οζ από τον Αλέκο Παπαδάτο.

Στις 2 Ιουνίου 2018, στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, ο Άμος Οζ εκφωνεί την τελευταία του ομιλία. Βαριά άρρωστος, με πλήρη συνείδηση του τέλους που πλησιάζει, τα λόγια του ακούγονται ως πολιτική διαθήκη. Ακούραστος υπερασπιστής της ειρήνης, συνηγορεί υπέρ της λύσης των δύο κρατών (Ισραήλ και Παλαιστίνη), σταθερό μοτίβο της δουλειάς του και των αγώνων του.

Στην αρχή της ομιλίας του λέει τα παρακάτω λόγια:

«Ανάμεσα σε εμάς και τους Παλαιστίνιους υπάρχει εδώ και πάνω από εκατό χρόνια μια ανοιχτή πληγή – ή μάλλον, μια μολυσμένη πληγή, γεμάτη πύον. Ένα απόστημα. Και οι πληγές δεν γιατρεύονται με το μπαστούνι. Δεν έχει συμβεί ποτέ. Είναι απαράδεκτο να ταλαιπωρεί κανείς με αυτόν τον τρόπο μια ανοιχτή πληγή, ελπίζοντας ότι έτσι θα επουλωθεί, θα σταματήσει να αιμορραγεί.

»Στην πραγματικότητα δεν έχω τίποτε εναντίον του μπαστουνιού καθαυτού. Δεν είμαι ειρηνιστής. Αντίθετα με πολλούς συναδέλφους μου στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, που όχι σπάνια είναι αλληλέγγυοι μαζί μου αν και με κάπως θολό τρόπο –είσαι αδελφός μας, make love not war–, αντίθετα από εκείνους δεν θεώρησα ποτέ ότι η βία είναι το απόλυτο κακό στον κόσμο. Σε όλη μου τη ζωή θεωρούσα, και το θεωρώ ακόμη, ότι το απόλυτο κακό είναι η επιθετικότητα, η επιβολή. Και συχνά για να σταματήσει η επιβολή απαιτείται βία. Χρειάζεται ένα καλό μπαστούνι για να περιοριστεί και για να εξουδετερωθεί η επιβολή, η μητέρα κάθε βίας στον κόσμο. Γι’ αυτό δεν πίστεψα ποτέ στο “make love not war”, στο “στρέψε και το άλλο μάγουλο”, στο “all you need is love”.

»Δύο μακρινές μου συγγενείς, νεαρές Γερμανοεβραίες, πέρασαν χρόνια σε ένα ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Αυτοί που τις απελευθέρωσαν δεν ήταν ειρηνιστές με τα συνθήματά τους, με κλαδάκια ελιάς και περιστέρια, ήταν στρατιώτες των Συμμάχων, με κράνη και οπλοπολυβόλα. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Γι’ αυτό το λόγο δεν είμαι ειρηνιστής, αλλά μαχητής για την ειρήνη, φρουρός της ειρήνης. Δεν είμαι αντίθετος στο μπαστούνι για λόγους αρχής. Αν το κράτος του Ισραήλ, αν ο εβραϊκός λαός δεν είχε ποτέ ένα καλό μπαστούνι, κανένας από εμάς δεν θα βρισκόταν σήμερα εδώ. Θα ήμαστε όλοι νεκροί και θαμμένοι, ή τουλάχιστον θα μας είχαν διώξει βάναυσα από εδώ. Είμαστε εδώ επειδή το κρατάμε, αυτό το μπαστούνι.

»Αλλά καμιά πληγή δεν γιατρεύεται με το μπαστούνι. Δεν γιατρεύεται σε μια μέρα, ούτε σε μια βδομάδα. Όμως κάποια στιγμή πρέπει να αρχίσουμε. Πρέπει να βρούμε ένα σημείο εκκίνησης για να αρχίσουμε να γιατρεύουμε την πληγή. Πριν απ’ όλα, πρέπει να βρούμε τη γλώσσα της γιατρειάς. Που δεν είναι η γλώσσα της καταπίεσης, ούτε της αποτροπής, δεν είναι η γλώσσα τού “να τους δώσουμε ένα μάθημα”, ούτε του “μια για πάντα”, ούτε του “πήγαιναν γυρεύοντας”. Είναι η γλώσσα της γιατρειάς.

»Η γλώσσα της γιατρειάς ξεκινά όταν απευθύνεις αυτές τις απλές κουβέντες στον αντίπαλό σου – ναι, στον εχθρό σου: “Το ξέρω, σε πονάει, καταλαβαίνω”. Όχι: “Έχεις δίκιο και εγώ άδικο”. Ούτε: “Πάρ’ τα όλα δικά σου, λυπάμαι για όσα σου έκανα”. Ούτε: “Ντρέπομαι”. Μόνο αυτές τις απλές κουβέντες: “Υποφέρεις. Το ξέρω. Υποφέρω κι εγώ. Έλα, ας κάνουμε μια νέα αρχή μαζί”»[1].

***

Η εποχή στην οποία αναφερόταν ο Άμος Οζ είναι άγρια, αλλά πλέον φαντάζει πολύ μακρινή. Η σφαγή της 7ης Οκτωβρίου άλλαξε πολλά στην περιοχή. Η Χαμάς δεν θα συμβιβαστεί ποτέ με την ιδέα της συνύπαρξης με ένα κράτος του Ισραήλ. Αλλά το Ισραήλ είναι μια ανοιχτή, δημοκρατική κοινωνία – γι’ αυτό δεν μπορεί παρά να έχει ως προοπτική τη συνύπαρξη. Μαζί με την επούλωση του βαθιού τραύματος, προς αυτή την κατεύθυνση οφείλει στους πολίτες του και στην ανθρωπότητα να εργαστεί.

ΥΓ. (web only): Η επίθεση του Ισραήλ σε πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν και στην πολεμική βιομηχανία του δεν αλλάζει την οπτική γωνία στα πράγματα. Το Ισραήλ αμύνεται απέναντι σε μια δύναμη που έχει υποσχεθεί την εξάλειψή του από το χάρτη και στην ισλαμιστική τρομοκρατία, με την οποία πολεμά δεκαετίες. Η υπαρξιακή διάσταση του αγώνα του αυτή τη στιγμή έχει τη μέγιστη σημασία.

 

[1] Η μετάφραση της τελευταίας ομιλίας του Άμος Οζ έχει εκδοθεί στα ισπανικά («Las cuentas aún no están saldadas», Siruela), στα γαλλικά («Rien n’est encore joué», Gallimard), στα γερμανικά («Die letzte Lektion», Suhrkamp), στα ολλανδικά («De laatste lezing», De Bezige Bij), και στα ιταλικά («Resta ancora tanto da dire», Feltrinelli).

The Books' Journal

Το Books' Journal είναι μια απολύτως ανεξάρτητη επιθεώρηση με κείμενα παρεμβάσεων, αναλύσεις, κριτικές και ιστορίες, γραμμένα από τους κατά τεκμήριον ειδικούς. Πανεπιστημιακούς, δημοσιογράφους, συγγραφείς και επιστήμονες με αρμοδιότητα το θέμα με το οποίο καταπιάνονται.

Προσθήκη σχολίου

Όλα τα πεδία είναι υποχρεωτικά. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.