Η επιστροφή της βαρβαρότητας: μια συζήτηση (βίντεο)

 H εισβολή της Ρωσίας του Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία, πριν απ’ όλα, είναι μια βάρβαρη πράξη. Μια πράξη εναντίον ενός κυρίαρχου έθνους που δεν επιθυμεί να υποταχθεί στην παλαιά εταίρο επί Σοβιετικής Ενώσεως και, ταυτόχρονα, μια ακόμα επίθεση εναντίον της Δύσης, της δημοκρατίας, της κουλτούρας της ελευθερίας, της αυτοδιάθεσης. Οι πολίτες της Ουκρανίας πίστεψαν ότι επιλογή προόδου και ελευθερίας είναι η ένταξή τους στον δημοκρατικό δυτικό κόσμο. Η επιλογή αυτή δεν άρεσε στο αυταρχικό μετακομμουνιστικό σύστημα εξουσίας του Βλαντίμρ Πούτιν, ο οποίος επέλεξε να το υποτάξει.

Είναι εντυπωσιακό ότι, ένα ισχυρό κράτος όπως η Ρωσία, με ωμή βία, επιδιώκει να παρεμποδίσει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης ενός λαού. Και όχι μόνο αυτό. Επιχειρεί να αντιστρέψει την πραγματικότητα, ισχυριζόμενη ότι η εισβολή κατά της Ουκρανίας και ο πόλεμος στοχεύει την «αποναζιστικοποίηση» της χώρας. Μολονότι ο Πούτιν δρα όπως η ναζιστική μηχανή του Χίτλερ, επιτίθεται και επιδιώκει την προσάρτηση (Anschluss) γείτονος χώρας, ο ίδιος εμφανίζει τη δράση του στην κοινή γνώμη της χώρας του και στους εύπιστους διά της προπαγάνδας ή όσους συνειδητά εξυπηρετούν τις επιδιώξεις του στον κόσμο ως «απελευθέρωση» από κάποιους ναζί που, δήθεν, έχουν εγκαθιδρύσει εξουσία στην Ουκρανία. Ενώ, ως γνωστόν, η κυβέρνηση Ζελένσκι είναι εκλεγμένη μέσω των ισχυόντων δημοκρατικών κανόνων, ενώ το ναζιστικό κόμμα της χώρας έχει λάβει πολύ μικρά ποσοστά.

Η επέλαση της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι τρομερή. Η αντίσταση του ουκρανικού στρατού και των ελάχιστα εκπαιδευμένων επιστράτων είναι αξιοθαύμαστη – και επειδή χάλασε τα αρχικά σχέδια του εισβολέα, όλα δείχνουν ότι έχει αρχίσει να υλοποιεί έναν καινούργιο σχεδιασμό: την ανθρωπιστική καταστροφή. Η επιτιθέμενη Ρωσία καταστρέφει πόλεις και υποδομές, σκοτώνει αμάχους, οδηγεί εκατομμύρια στην προσφυγιά και προσπαθεί να εγκαθιδρύσει στη χώρα θυλάκους δωσιλόγων, επιδιώκοντας η καταστροφή να είναι απόλυτη: για να είναι απόλυτη η υποταγή που θα ακολουθήσει.

Η υπ’ αυτές τις συνθήκες αντίσταση των Ουκρανών έχει δημιουργήσει παγκόσμια συμπαράσταση στη βαλλόμενη χώρα. Δεν φτάνει. Αλλ’ είναι αναγκαία. Οι πολίτες της Ουκρανίας που μάχονται για την αυτοδιάθεση, για τα στοιχειώδη δικαιώματά τους, για την εθνική ταυτότητά τους έχουν ανάγκη τη συμπαράσταση της δημοκρατικής ανθρωπότητας. Επειδή πρέπει να αντέξουν την πίεση του εισβολέα. Επειδή η ελευθερία είναι δικαίωμα.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία παρομοιάζεται από πολλούς με τα προεόρτια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ο δυτικός κόσμος, που θεωρούσε πριν από λίγο καιρό ότι η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε προϋποθέσεις υπέρβασης των παλαιών συσχετισμών δύναμης, αιφνιδιάστηκε από τον Πούτιν, το αντιδημοκρατικό καθεστώς του οποίου αντιμετωπίστηκε στο παρελθόν όχι απλώς με ανοχή αλλά υποστηρικτικά. Η υποχώρηση της ιδεολογίας χάριν του αμοιβαίου οφέλους αποδείχτηκε κοντόθωρη στρατηγική, που η Δύση την εγκατέλειψε εκ των πραγμάτων. Η πρόθεση ανασυγκρότησης του δυτικού κόσμου είναι, ίσως, το μόνο αισιόδοξο μήνυμα αυτής της περιόδου. Ανασυγκροτείται το ΝΑΤΟ και δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις αμυντικής ανασυγκρότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ουσιαστικά και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ο εξοπλισμός της Γερμανίας είναι ένα μήνυμα. Η Δύση δείχνει τα δόντια της.

Οι οικονομικές και άλλες κυρώσεις απομονώνουν διαμιάς τη Ρωσία από τον σύγχρονο κόσμο. Λυπηρό αλλά αναγκαίο. Έστω κι αν πληγούν, πριν απ’ όλα, οι δημοκρατικές μειοψηφίες της χώρας που αντιστάθηκαν στον Πούτιν και στον πόλεμο. Είναι, αλήθεια, γενναίοι οι πολίτες που διαδηλώνουν στη Ρωσία εναντίον των σχεδιασμών της ηγεσίας και αξίζουν το θαυμασμό μας. Αλλά είναι λίγοι. Η πλειονότητα των Ρώσων στηρίζει τον Πούτιν, στρώνοντας το δρόμο για το γκρίζο μέλλον που περιμένει τη χώρα.

Το τεύχος του Books’ Journal, που κρατάτε στα χέρια σας, ετοιμάστηκε πολύ γρήγορα, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου – ταυτόχρονα με τη συνεχή εμφάνιση επίκαιρης και παρεμβατικής αρθρογραφίας καθημερινά στην ιστοσελίδα μας (booksjournal.gr). Η ύλη που φιλοξενούμε υπερβαίνει τη συναφή βιβλιοπαραγωγή, που είναι ζωηρή και ενδιαφέρουσα. Στα επόμενα τεύχη, ασφαλώς, θα σκύψουμε στα ενδιαφέροντα βιβλία ιστορίας, πολιτικής κοινωνιολογίας, στις βιογραφίες και στα παρεμβατικά δοκίμια που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον κόσμο, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Το προειδοποιητικό δοκίμιο του σκακιστή Γκάρι Κασπάροβ Έρχεται χειμώνας (Επίκεντρο), η ιδεολογικοπολιτικά διαφωτιστική Επινόηση της σύγχρονης Ρωσίας του Αρκάντι Οστρόφσκι (Επίκεντρο), οι ιστορικές αναδιφήσεις στο παρελθόν του Τίμοθι Σνάιντερ (Αιματοβαμμένες χώρες, Παπαδόπουλος) ή της Ανν Απλμπάουμ (Ο κόκκινος λιμός, Αλεξάνδρεια), τα βιβλία της νομπελίστριας Σβετλάνα Αλεξίεβιτς (Πατάκη), τα κακώς παραγκωνισμένα ερευνητικά κείμενα της Άννας Πολιτκόφσκαγια (Η Ρωσία του Πούτιν, Ωμέγα,  Το μυστικό ημερολόγιο του Πούτιν, Οξύ) ή την αποκαλυπτική βιογραφία του Πούτιν από τη Μάσα Γκέσεν (Ο άνθρωπος δίχως πρόσωπο, Πατάκη), μαζί με ό,τι καινούργιο κυκλοφορήσει, θα μας απασχολήσουν τους επόμενους μήνες.

Γι’ αυτό το τεύχος, επιλέξαμε να συγκεντρώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα διαφωτιστικά κείμενα που να αναλύουν την κρίση, να περιγράφουν τα πολεμικά μέτωπα, τις ιδέες των αντιμαχομένων ή την υπερεθνικιστική ιδεολογία της σημερινής Ρωσίας του Πούτιν, να εξηγούν τα ιστορικά γεγονότα που στοιχειώνουν την καθημερινότητα, να παρουσιάζουν τις θέσεις της δυτικής και της ελληνικής κοινής γνώμης που, σε μεγάλο βαθμό, έφερε εκ νέου στην επιφάνεια τον γνωστό φαιοκόκκινο εξαιρετισμό που εκφράζεται ως αντανακλαστικός αντιδυτικισμός. Ιδιαίτερη σημασία δίνουμε στα ντοκουμέντα και στις γνώμες πολιτών από τις εμπλεκόμενες χώρες και στην καλλιτεχνική τους παραγωγή. Η προσπάθεια για την παρουσίαση μιας αντιπροσωπευτικής εικόνας της νεότερης ποιητικής σκηνής της Ουκρανίας αποδεικνύει την ποίηση, καθρέφτη μιας ανοιχτής, πλην φοβισμένης κοινωνίας για ό,τι φαινόταν ότι επέρχεται. Η μεταφορά των μαρτυριών και των παρεμβάσεων των ειρηνιστών της Ρωσίας, των δημοσιογράφων, των συγγραφέων, των καθηγητών, των πολιτών που παραμένουν φιμωμένοι (δυστυχώς, κάποιων ανωνύμως, αφού η αποκάλυψη των ονομάτων τους μπορεί να τους βάλει σε μεγάλη δοκιμασία στη χώρα τους) είναι η ελάχιστη υποχρέωσή μας. Υποχρέωσή μας, ωστόσο, είναι η φιλοξενία και της διακριτής θέσης του καθεστώτος, που επέλεξε το δρόμο της κατάλυσης της διεθνούς τάξης. Ο ενημερωμένος πολίτης είναι κριτικός – και οι αντιπαραθέσεις, βάσει επιχειρημάτων, είναι πάντα γόνιμες.

Ο πόλεμος είναι μια τρομακτική δοκιμασία για την ανθρωπότητα. Είναι μια τρομακτική δοκιμασία για τον πολιτισμό – για την οικονομική δραστηριότητα, για τη δημιουργικότητα, για τις τέχνες, για το περιβάλλον, για τα ζώα. Ο συγκεκριμένος πόλεμος κατά ενός λαού που επέλεξε να ζήσει δημοκρατικά και ελεύθερα, η βιαιότητά του και η απανθρωπία του, γεννούν την υποχρέωση του πολιτισμένου κόσμου να περιορίσει τις συνέπειες και, όταν δοθεί η ευκαιρία, να τιμωρήσει τους πρωταίτιους, αναδεικνύοντας την αποκρουστική ιδεολογία που τους υποκίνησε. Η ανθρωπότητα οφείλει στον εαυτό της να μείνει ανειρήνευτη με χυδαίους εξουσιαστές και τους δολοφονικούς μηχανισμούς τους. Η κουλτούρα της ελευθερίας πρέπει να νικήσει και να τιμωρήσει τους εγκληματίες που επιδιώκουν να την καταλύσουν.

***

Τα παραπάνω είναι οι βασικές θέσεις της διαδικτυακής εκδήλωσης της Πέμπτης. Μπορείτε κι εσείς να την παρακολουθήσετε με πολλούς τρόπους:

Από το site του Books' Journal, booksjournal.gr

Από το facebook, από τις ομάδες του Επίκεντρου και του Books' Journal