Τεύχος 131

Κορνήλιος Καστοριάδης, Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας, μετάφραση από τα γαλλικά: Σωτήρης Χαλικιάς, Γιούλη Σπαντιδάκη, Κώστας Σπαντιδάκης, Κέδρος, τελευταία επανέκδοση: Αθήνα 2010, 543 σελ.

Το 1975, ο Καστοριάδης δημοσίευσε το opus magnum του, τη Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας. Έργο κλασικό της σύγχρονης σκέψης, συνιστά μια επιστημολογική τομή. Ολοκληρώνοντας τη ρήξη με τον Μαρξ, προσφέρει ένα εντελώς νέο φιλοσοφικό και διανοητικό σύμπαν, οικοδομημένο στη βάση ριζικά νέων, αποκλειστικά δικών του, οντολογικών φιλοσοφικών κατηγοριών, με ανάφορό τους την κοινωνία, την ετερότητα του χρόνου, τον άνθρωπο, την ψυχή, τον κόσμο, το είναι/ον. Έργο με το οποίο ταυτοχρόνως καταθέτει και μιαν άλλη, βαθύτερη και διαφορετική, κατανόηση του πεδίου και των στόχων της πολιτικής. Ποια είναι τα βασικά στοιχεία της σκέψης του κορυφαίου στοχαστή της αυτονομίας; Και ποια η περιπετειώδης διαδρομή του στη ζωή και στο χώρο των ιδεών; [TBJ]

Edith Sollohub, The Russian Countess. Escaping revolutionary Russia, Impress Books Ltd, 2009, 514 σελ.

Η Έντιθ Σολοχιούμπ έγραφε  τις αναμνήσεις της για πολλά χρόνια μετά την απόδρασή της από τη Ρωσία εξ ολοκλήρου στα αγγλικά. Διηγείται εμπειρίες  από την ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή στην πατρίδα, τα πάθη, τις πολλές δύσκολες, επικίνδυνες και οδυνηρές περιπέτειες μέχρι να φθάσει στην υπερωρία και στην ελευθερία. Μετά το θάνατό της, το 1965, βρέθηκαν δακτυλόγραφες και χειρόγραφες σελίδες που συγκρότησαν έναν τόμο ο οποίος εκδόθηκε σε επιμέλεια της νύφης της, Βαλερί Σολοχιούμπ, τον Ιούνιο του 2009 – και δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά.

Ζούμε σήμερα σε περίοδο μνημών και αναστοχασμού για το μεγαλύτερο ίσως δράμα που, ως ελεύθερο κράτος, έζησε η πατρίδα μας πριν από 100 χρόνια. Πολλοί υποστήριξαν πως εξ αρχής το μικρασιατικό εγχείρημα του Ελευθερίου Βενιζέλου –στον οποίον κάποιοι και το 1915 καταλόγιζαν καιροσκοπισμό– ήταν εξαρχής, ήδη από το 1919, τυχοδιωκτικό, ίσως και αδιέξοδο. Ο Ιωάννης Μεταξάς, μάλιστα –ο οποίος άλλες στιγμές και για άλλα θέματα δεν έδειξε ανάλογη διορατικότητα και ευθυκρισία–, εν προκειμένω, είχε με ενάργεια αναδείξει τις δυσμενείς για εμάς προοπτικές που δημιουργούσαν τόσο τα γεωγραφικά όσο και τα δημογραφικά δεδομένα στην αιολική γη.

Χαρούκι Μουρακάμι, Σκοτώνοντας τον Κομεντατόρε. Τόμος Α΄ και Β΄, μετάφραση από τα αγγλικά: Βασίλης Κιμούλης, Ψυχογιός, Αθήνα 2022, 432 και 448 σελ.

Το νέο βιβλίο του Χαρούκι Μουρακάμι έχει γνωστή δοσολογία. Η πλοκή χρησιμοποιεί ένα ρεαλιστικό φόντο στο οποίο εισβάλλουν στοιχεία της φαντασίας και συμπυκνωμένη διακειμενικότητα: αναφορές σε αγαπημένους συγγραφείς, σε μουσικούς και σε ζωγράφους, σε ιστορικά συμβάντα και σε ιστορικά πρόσωπα. Μυστήριο, σχέσεις, σεξ, λατρεία της δυτικής κουλτούρας και αφηγηματική δεξιοτεχνία σε ένα ακόμα μυθιστόρημα στο οποίο ο επιδέξιος αφηγητής αναδιατάσσει τα μόνιμα συστατικά των αφηγήσεών του. [ΤΒJ]

Wolfram Siemann, Metternich. Stratege und Visionär. Eine Biographie, C. H. Beck, München 2022, 989 σελ.

Η ισορροπία των δυνάμεων, η πάση θυσία διατήρηση της ειρήνης και οι καταστροφικές συνέπειες του εθνικισμού ήταν οι άξονες της πολιτικής του Κλέμενς φον Μέτερνιχ, διπλωμάτης και κατόπιν υπουργός Εξωτερικών και καγκελάριος της Αυστριακής Αυτοκρατορίας. Ο εθνικισμός, που θεωρείται σήμερα πηγή κάθε κακού, ήταν ένα φιλελεύθερο κίνημα – κι ο Μέτερνιχ κατανοούσε τον εαυτό του ως στυλοβάτη του Ancien régime και αντίπαλο των επαναστατικών ιδεών και των επαναστάσεων. Μόλις κυκλοφόρησε στα γερμανικά μια συναρπαστική βιογραφία του. [ΤΒJ]

David Grossman, Ένα άλογο μπαίνει σ' ένα μπαρ. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα εβραϊκά: Λουίζα Μιζάν, Ψυχογιός, Αθήνα 2O19, 312 σελ.

Όλα θα μπορούσαν να αρχίσουν αστεία, με μια κοινότοπη επίσκεψη σε ένα κοινότοπο σόου, μια κοινότοπη παράσταση stand-up κωμωδίας. Όμως, η πρόσκληση από το κωμικό ενός συνταξιούχου δικαστή και, για λίγο, παιδικού φίλου βαθμιαία γίνεται η αιτία της ανάκλησης γεγονότων της ζωής των δύο ανδρών – και τότε η κοινοτοπία που πνίγει τις ζωές τους δεν φτάνει να δώσει νόημα. Ένας δεξιοτέχνης της ανθρώπινης κατάστασης ισραηλινός συγγραφέας σε μια από τις πιο επιδέξιες ιστορίες του. [ΤΒJ]

O φιλόσοφος μπροστά στα Υλικά Κορίτσια και Αγόρια του MTV. Αναημοσίευση από το τχ. 131.

Ανδρέας Πανταζόπουλος, Εθνικολαϊκισμός και νεωτερικότητα στην Ελλάδα. Σημειώσεις για το λαϊκισμό των διανοουμένων και τη νεοελληνική ταυτότητα στον 20ό αιώνα, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2021, 208 σελ.

Ο Ανδρέας Πανταζόπουλος, ο πιο εμβριθής μελετητής του εθνικολαϊκισμού στην Ελλάδα, επανέρχεται με το νέο του βιβλίο για να αναπλεύσει το φαινόμενο ερευνώντας τις διανοητικές και αξιακές του ρίζες.

Οι περισσότεροι συγγραφείς, ακόμα και οι καλοί, γράφουν για όσα μπορούν να γραφτούν. Οι κορυφαίοι, όμως, γράφουν για όσα δεν μπορούν να γραφτούν .

W. G. Sebald   

Υπάρχει μια φλέβα χρυσού στα έγκατα της τέχνης του μυθιστορήματος, στην οποία ο μη εξοικειωμένος έλληνας αναγνώστης, εθισμένος στην ευκολία αφηγημάτων που κυλούν σαν το νεράκι, δεν δίνει τη δέουσα προσοχή ώστε να ξεπεράσει το αίσθημα της ξένωσης και να αναβαθμίσει το κριτήριο πρόσληψής του που θα τον μυούσε στη δύσκολη τέχνη του μυθιστορήματος. Το ίδιο ισχύει και για τον έλληνα χωρίς κίνητρο κριτικό, και το συγγραφέα που, από φόβο μην απωλέσει τη δική του λογοτεχνική παράδοση, αποφεύγει το διάλογο και την αναμέτρηση με μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας τα οποία ανήκουν πλέον στη χορεία των κλασικών έργων της. Αποτέλεσμα είναι να μην μπορεί να δημιουργήσει εκείνες τις αναγκαίες φόρμες που θα του επέτρεπαν να ριχτεί στον ημιάγνωστο ωκεανό της δικής του μακραίωνης παράδοσης και να αξιοποιήσει τους πολύτιμους θησαυρούς της (μύθους, θρύλους ή παραμύθια, ποιήματα, ύμνους, τραγούδια, αλλά και πραγματείες ή θεωρήματα από τις αρχαίες φιλοσοφίες / επιστήμες. Η μέχρι ασφυξίας περίκλειστη πεζογραφία μας κινδυνεύει να μετατραπεί σε τυμβωρυχία των βίων προσώπων του παρελθόντος όσο αρνείται να ανακαλύψει τη φλέβα χρυσού της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας που δεν είναι άμοιρη της δικής μας αρχαίας, μεσαιωνικής ή νεότερης παράδοσης.

Κυκλοφόρησε το νέο τεύχος του Books' Journal, τχ. 131, Ιούνιος 2022. Τα πλήρη περιεχόμενα: