Δίκη των έξι

Με την ευκαιρία του εθνικού αναστοχασμού και της κριτικής θεώρησης του πρόσφατου παρελθόντος της χώρας μας, την οποία προσφέρει η συμπλήρωση εκατονταετίας από το ανείπωτο δικαστικό δράμα του 1922, είχα επανειλημμένα την ευκαιρία, με αρθρογραφία, συνεντεύξεις και διαλέξεις, να εστιάσω στο εκ πρώτης όψεως αδιανόητο: πώς, εκπρόσωποι της ελληνικής πολιτείας –έστω με εξουσία εγκαθιδρυμένη «επαναστατικώ δικαίω»-, οι οποίοι εξέφραζαν και τμήμα της κοινής γνώμης, έφτασαν να κατηγορήσουν τον εθνικό αρχιστράτηγο και αιρετούς πολιτικούς άνδρες, διαχειρισθέντες τις κυβερνητικές ευθύνες μέσα σε μια τρομακτική συγκυρία, ότι «εκουσίως και εκ προθέσεως υποστήριξαν την εισβολήν ξένων στρατευμάτων, ήτοι  του τουρκικού εθνικιστικού στρατού, εις την επικράτειαν του Βασιλείου»; Με αποτέλεσμα οι εκλεκτοί της λαϊκή ψήφου να τελειώσουν τις ημέρες τους από χέρια ελληνικά. Ως «προδότες» της πατρίδας… (Όπως και ο ιδιόρρυθμος ασφαλώς, ακραία πειθαρχιομανής και τυπολάτρης στρατηγός, την εμπιστοσύνη ωστόσο προς το πρόσωπο και τη στρατιωτική επάρκεια του οποίου είχαν έμπρακτα διακηρύξει τόσο οι βενιζελικές όσο και οι αντιβενιζελικές κυβερνήσεις, ενώ την απαράμιλλη γενναιότητά του επρόκειτο αργότερα να αποδεχτεί και να εκθειάσει ο κατεξοχήν διώκτης του, Θεόδωρος Πάγκαλος…).

Ζούμε σήμερα σε περίοδο μνημών και αναστοχασμού για το μεγαλύτερο ίσως δράμα που, ως ελεύθερο κράτος, έζησε η πατρίδα μας πριν από 100 χρόνια. Πολλοί υποστήριξαν πως εξ αρχής το μικρασιατικό εγχείρημα του Ελευθερίου Βενιζέλου –στον οποίον κάποιοι και το 1915 καταλόγιζαν καιροσκοπισμό– ήταν εξαρχής, ήδη από το 1919, τυχοδιωκτικό, ίσως και αδιέξοδο. Ο Ιωάννης Μεταξάς, μάλιστα –ο οποίος άλλες στιγμές και για άλλα θέματα δεν έδειξε ανάλογη διορατικότητα και ευθυκρισία–, εν προκειμένω, είχε με ενάργεια αναδείξει τις δυσμενείς για εμάς προοπτικές που δημιουργούσαν τόσο τα γεωγραφικά όσο και τα δημογραφικά δεδομένα στην αιολική γη.

Θανάσης Διαμαντόπουλος, Η κορύφωση του Εθνικού Διχασμού. Η Δίκη των Έξι: «Αναγκαίο λάθος» ή «δικαστικός φόνος»;, Πατάκη, Αθήνα 2022

Δύο διαφορετικές νοοτροπίες πολιτικής, δύο διαφορετικά εθνικιστικά περιεχόμενα της Μεγάλης Ιδέας, δύο παρατάξεις που αλληλοκατηγορούνταν ως «προδοτικές». Και μια δίκη με ειδικό πολιτικό βάρος, καθώς οι Έξι δεν χρησίμευσαν μόνο ως εξιλαστήρια θύματα, αλλά και για να χρεώσουν συμβολικά όλες τις ευθύνες της Μικρασιατικής Καταστροφής στην αντιβενιζελική παράταξη. Ο καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος φωτίζει μια πολύ δύσκολη περίοδο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. [ΤΒJ]