Αθήνα. Πρωί της 28ης Μαρτίου 2020. Φωτoγραφία: Ν. Κασιμάτης
Πολύχρωμες μπαλίτσες σαν κόκκινες, όμορφα ανθισμένες κράμβες διεισδύουν και χάνονται μέσα σε άλλες κόκκινες μπάλες. Τις πλημμυρίζουν, τις διαλύουν, νέες μπαλίτσες εμφανίζονται και άντε πάλι από την αρχή η ίδια διαδικασία. Γεμίζουν το διαδίκτυο –μην πάμε μακριά, ακόμη και η στήλη αυτή μια κόκκινη μπαλίτσα έχει ως σήμα–, τις οθόνες των τηλεοράσεων και του μυαλού μας.
Στην τηλεόραση συνήθως συνοδεύουν ερωτήσεις των παρουσιαστών προς τους γιατρούς, μαζί με αγχωτική μουσική για να προσδώσουν ατμόσφαιρα θρίλερ επιστημονικής φαντασίας. Μερικοί παρουσιαστές εντείνουν την ατμόσφαιρα εναλλάσσοντας αυτό το σκηνικό με μοντέλα από καρδιές και πνευμόνια και συμπαρομαρτούντα όργανα.
Υποτίθεται ότι παίζουν το ρόλο της εκπαίδευσής μας στην ιολογία, απεικονίζουν τον λυτικό κύκλο του ιού, ενώ συμπληρώνουν τις γνώσεις μας για καινούργιες έννοιες: ανοσία αγέλης, ιικό φορτίο, μαθηματικά μοντέλα πρόβλεψης, κατηγορίες ιών, χρόνος επώασης, βαθμός μετάδοσης, βαθμός θνησιμότητας, ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, σχέση συμπτωματικών/ασυμπτωματικών ασθενών, rateattackκ.λπ. Μια καινούργια γνώση που υποκαθιστά spreads, ασφάλιστρα κινδύνου, κάπιταλ κοντρόλ, επιτόκια δανεισμού, αποδόσεις ομολόγων, ESM, κι όλα αυτά που μαθαίναμε δέκα χρόνια τώρα.
Λέγονται και γράφονται πολλά. Κάπου διάβασα ότι οι ιοί δεν είναι οργανισμοί, δεν είναι καν έμβια όντα, αφού αποτελούνται από ένα πεπτίδιο που περιβάλλεται από λίγο λίπος. Δηλαδή είναι οργανική ύλη; Μου φάνηκε παράξενο και ήμουν επιφυλακτικός σ’ αυτή την πληροφορία, παρ’ όλο που γνώριζα ότι είναι πολύ δύσκολο να δώσεις τον ορισμό της ζωής και, κατά συνέπεια, και της μη ζωής. Όμως, έχουμε συνηθίζει να θεωρούμε την αναπαραγωγή και την επίθεση στοιχεία της ζωής. Δυστυχώς, ο Σωτήρης Τσιόδρας δεν μας έχει διαφωτίσει ακόμη επ’ αυτού κι έτσι περιηγήθηκα το διαδίκτυο. Στο κεφ. 3 της βιολογίας της 3ης Λυκείου υπήρχαν συνοπτικές αλλά καλές πληροφορίες, στο βαθμό που τις διασταύρωσα μ’ εκείνες πιο εκτεταμένων και θεσμικών αγγλόφωνων σάιτ.
Τι έμαθα; Οι ιοί είναι παράσιτα κυττάρων, φυτικών, μικροβιακών, ζωικών και ανθρώπινων, η δομή τους (το γονιδίωμά τους) έχει ειδικό και περιορισμένο τρόπο να εισέρχεται στα κύτταρα ξενιστές, αποτελούν κατά κάποιον τρόπο δίπολα, καθώς δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν αλλά ούτε και να υπάρξουν έξω απ’ αυτά. Υποχρεώνουν το κύτταρο ξενιστή να παράγει αντίγραφά τους, νέους ιούς μέχρι που το καταλαμβάνουν, το διαλύουν ή μερικώς το αποδομούν και εξέρχονται προς ανεύρεση νέων κυττάρων ξενιστών. Στη διαδικασία αυτή αντιδρά το ον που εμπεριέχει τα κύτταρα ξενιστές και όποιος νικήσει. Τα είδη των ιών είναι, κυριολεκτικά, άπειρα. Χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, αυτοί που έχουν στον πυρήνα τους ένα RNAκαι αυτοί με ένα DNA. Οι κορωνοϊοί είναι ιοί συγκεκριμένων ζώων (υπάρχουν κορωνοϊοί σκύλων), περνούν σε άλλα είδη μόνο αν αναδομηθεί το γονιδίωμά τους και είναι κατά τύχη ευνοϊκό ως προς τη δυνατότητα να εισέρχονται σε κύτταρα αυτών των ειδών. Ο συγκεκριμένος, όπως και αυτοί που προκαλούν το SARSκαι ο MERS, είναι γνωστοί ιοί των νυχτερίδων (bats), η δομή τους ανασυγκροτήθηκε και όχι μόνο πέρασαν στον άνθρωπο αλλά μεταδίδονται και από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Αυτό λοιπόν το ον και μη ον κατάφερε να δημιουργήσει συνθήκες εισβολής ύπουλου εξωγήινου εχθρού, να σπείρει το φόβο, να πιστοποιήσει την αλλαγή κατανομής ισχύος –αρκεί να σκεφτούμε το συμβολισμό της εθνικότητας των αεροπλάνων που καταφθάνουν στην Ευρώπη σήμερα σε σχέση μ’ εκείνα της μεταπολεμικής εποχής–, ν’ αλλάξει συνήθειες και συμπεριφορές δισεκατομμυρίων ανθρώπων, ν’ αδειάσει τους δρόμους των πόλεων, να επηρεάζει δραματικά την κοινωνική οργάνωση και τη γεωπολιτική ισορροπία, να ρημάζει παραγωγές και οικονομίες και να απειλεί τον άνθρωπο, το αγαπημένο ον του Θεού, ή αν θέλετε τον νοήμονα θριαμβευτή άνθρωπο που κατέκτησε τη γη κι ετοιμάζεται να εξέλθει από το στενό πλαίσιο του πλανήτη. Απειλεί την ίδια την αλαζονεία του ανθρώπινου είδους.
