Τεύχος 119

Ένα κείμενο για τους «χρόνους» των εικόνων της τέχνης, για τις συμβολοποιήσεις που ενσωματώνουν και οι επενέργειές τους στην εθνική μνήμη που πρωτογράφτηκε για μια πανεπιστημιακή εκδήλωση^[1] Η ζωγραφική ως μαρτυρία των επαναστατικών χρόνων αλλά και ως εξιδανικευτική προβολή της εθνικής ιδεολογίας. (τεύχος 119)

Επειδή η Ιστορία γράφεται εκ των κάτω, δηλαδή ως συνισταμένη των επιμέρους περιστατικών μιας εποχής (κι όχι με προκατασκευασμένες, τάχα επιστημονικές, ιδέες), σκόπιμο θα ήταν να ξαναμιλήσομε και για επεισόδια που δέν θεωρούνται τόσο κεντροβαρικά για την Εθνεγερσία. Επεισόδια τοπικώς μέν αποτυχημένα, αλλά με μεγάλη συμβολή στην καθολική επιτυχία της Επανάστασης. Κι ακόμη, επεισόδια που υποδεικνύουν πόσο διεθνικότερες συνιστώσες είχε η Ελληνική Επανάσταση, πολύ πρίν απ’ την εκ των υστέρων ευνοϊκή επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων. Προτείνω δηλαδή να αναμνησθούμε την τραγική μορφή του Αλεξάνδρου Υψηλάντη, και να αμφισβητήσομε την ενίοτε επικρατούσα περί αυτού αντίληψη, ως ενός ουτοπικού αριστοκράτη. Διότι, όπως αναγνώριζε ο αείμνηστος Κ. Σβολόπουλος (2010, σελ. 85), «η κρίση της ιστορίας, περισσότερο από αυστηρή, υπήρξε σκληρή για τον Αλέξανδρο Υψηλάντη».

Αλέξη Παπάζογλου, Καθημερινή φιλοσοφία. 5 μαθήματα από την εποχή μας, Παπαδόπουλος, Αθήνα 2020, 136 σελ. 

Όταν διδάσκει κανείς φιλοσοφία, τον ρωτούν συχνά αν και σε ποιο βαθμό οι αφηρημένες έννοιες, οι περίπλοκες θεωρίες και τα τεχνικά επιχειρήματα που θέλει να μεταδώσει έχουν κάποιο πρακτικό αντίκρισμα. Τα τελευταία χρόνια, πολλές εισαγωγές στη φιλοσοφία, απευθυνόμενες στο ευρύτερο κοινό, επιδιώκουν να αναδείξουν τη δυνατότητα αξιοποίησης του φιλοσοφικού στοχασμού για τη βαθύτερη κατανόηση ζητημάτων που μας απασχολούν σε διάφορες περιστάσεις του ιδιωτικού και του δημόσιου βίου. Σε αυτήν την κατεύθυνση κινείται και το  πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Αλέξη Παπάζογλου, Καθημερινή φιλοσοφία. 5 μαθήματα από την εποχή μας, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.^[1]

Ρενάτα Λαβανίνι, Γύρω στον Καβάφη. Άρθρα και μελέτες (1974-2008), Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2020, 256 σελ.

Συναγωγή μελετών της ομότιμης καθηγήτριας νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο, Ρενάτας Λαβανίνι, για τον Καβάφη, που έρχεται να μας θυμίσει τη θαυμαστή ισορροπία μιας φιλολογίας αναλλοίωτης στο χρόνο – κι αυτό γιατί παραμένει πιστή στο ίδιο το ποιητικό κείμενο.

Michael Lucken, Le Japon grec. Culture et possession, Gallimard, 2019, 256 σελ.

Η αρχαία Ελλάδα δεν ενέπνευσε μόνο τον δυτικό κόσμο. Στην Ανατολή, η κλασική αρχαιότητα επέδρασε ουσιαστικά στην ιαπωνική ταυτότητα, και σε κρίσιμες φάσεις του ιστορικού παρελθόντος της χώρας και στον σύγχρονο κόσμο. Τι σήμαινε, και τι σημαίνει αυτό, όμως, για την Ελλάδα, για την Ιαπωνία, για τη σχέση τους, αλλά και τη σχέση Ελλάδας και Ιαπωνίας με τη Δύση; [ΤΒJ]

Emily Jane Brontë, 41 ποιήματα, δίγλωσση έκδοση, μετάφραση από τα αγγλικά: Βασιλική Σιαφάκα, ΑΩ, Αθήνα 2020, 216 σελ.

«Κανένα αστέρι τη νύχτα μου δε θα φωτίσει / Ούτε και της ελπίδας η αυγή για μένα θ’ ανατείλει / Δε θλίβομαι για τ’ ουρανού το θαύμα / Ποτέ δεν πρόσμενα τις θείες εντολές». Η Έμιλυ Μπροντέ (1818-1848)πέρα από τα Ανεμοδαρμένα Ύψη.

Καυτό μέλι. Αρχαία ελληνικά ερωτικά ποιήματα από άντρες για άντρες και ερωτολογικός σχολιασμός, μετάφραση-σχολιασμός: Σπύρος Καρυδάκης, σκίτσα: Κωνσταντίνος Μιχαήλ, Στιγμός, Αθήνα ²2021

Tυπικά, πρόκειται για συναγωγή αρχαίων ποιητικών κειμένων, τα οποία ο Καρυδάκης αποδίδει στα νέα ελληνικά, συνοδεύοντάς τα από εκτενείς σημειώσεις. Ο υποψιασμένος αναγνώστης οφείλει ωστόσο να γνωρίζει ότι το Καυτό μέλι εμπλέκεται στη μεγάλη συζήτηση για την αρχαία «ομοφυλοφιλίας. Ο «ελληνικός έρως» (Greek love) είναι εκείνο ακριβώς το ερμηνευτικό σχήμα, το οποίο νομιμοποιεί στη βικτωριανή Αγγλία τη συζήτηση σχετικά με τη σύγχρονη ομοσεξουαλικότητα, παράγει κοινωνικούς λόγους γύρω από αυτήν και δημιουργεί τις προϋποθέσεις της καλλιτεχνικής παραγωγής του ύστερου 19ου αιώνα με την ομοερωτική θεματολογία...

Δημήτρης Α. Σταματόπουλος, Πόλεμος και Επανάσταση στα Οθωμανικά Βαλκάνια (18ος-20ός αι.) (επιμ.), Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2019, 396 σελ.

Οι οριενταλιστικές ερμηνείες δεν θέλγουν πια. Τα εθνικά κινήματα στα Βαλκάνια ήταν αυτόνομα πολιτικά και ιστορικά υποκείμενα που διαλέγονται με τις ρηγματώσεις του δυτικού κόσμου και εκμεταλλεύονται τον ανταγωνισμό των Μεγάλων Δυνάμεων, μάλιστα δε τους ηττημένους της κάθε αναμέτρησης.

Αθηναϊκό διήγημα από τον Κώστα Θ. Καλφόπουλο

Εικονογράφηση: Παύλος Χαμπίδης

Πέρασαν ακριβώς 90 χρόνια από τότε που στο περιοδικό Ναυτική Ελλάς  (τεύχος 32, Μάιος1931) δημοσιεύτηκε ένα από τα ποιήματα του Νίκου Καββαδία που προηγήθηκαν των Μαραμπού. Το υπέγραφε με το πραγματικό του όνομα (Ν. Καββαδίας) και όχι με το ψευδώνυμο που χρησιμοποιούσε έως τότε (Πέτρος Βαλχάλλας). Τίτλος «Τραγούδια», έκταση εννέα τετράστιχα και ημερομηνία 1/4/1931. Το ποίημα παρέμενε χρόνια άγνωστο στις σελίδες του ξεχασμένου μηνιαίου περιοδικού που εκδιδόταν στην Αθήνα «Μερίμνη Γενικού Επιτελείου Ναυτικού». Εκεί ελάνθανε μέχρι το 2005, όταν ανασύρθηκε και πέρασε στον εξαιρετικά φροντισμένο τόμο Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη (εκδόσεις Άγρα), με αθησαύριστα πεζογραφήματα και ποιήματα του Νίκου Καββαδία. Σ’ αυτόν περιλαμβανόταν το εν λόγω ποίημα, σχολιασμένο από τον επιμελητή του τόμου Guy Saunier.