Σύνδεση συνδρομητών

Η γοητεία της πνευματικής συνοδοιπορίας

Κυριακή, 26 Ιανουαρίου 2025 12:53
Ο Αιμίλιος Ζαχαρέας (1935-2023).
Φωτογραφία αρχείου
Ο Αιμίλιος Ζαχαρέας (1935-2023).

Ιωάννα Τσιβάκου, Διάλογος μ’ έναν απόντα, Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2024, 224 σελ.

Υπάρχουν στιγμές που η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου πυροδοτεί έναν βαθύτερο στοχασμό πάνω στη φύση των ανθρώπινων σχέσεων. Το βιβλίο Διάλογος μ' έναν απόντα της Ιωάννας Τσιβάκου είναι ακριβώς αυτό: μια προσπάθεια να διατηρηθεί ζωντανός ο διάλογος πέρα από τα φυσικά όρια της ύπαρξης, μια κατάδειξη του πώς η δημιουργική σκέψη και η ουσιαστική ανταλλαγή ιδεών μπορούν να υπερβούν ακόμη και το χάσμα του θανάτου.

 «Καμμιά ζωή δεν παίρνεται. Γνώριζε πως ποτέ του μήτε γεννήθηκε κανείς, μήτε κανείς πεθαίνει».

Κ. Π. Καβάφης, «Αιωνιότης»

 

Η Ιωάννα Τσιβάκου, μέσα από την προσωπική της εμπειρία και τη σχέση ζωής με τον εκλιπόντα σύζυγό της Αιμίλιο Ζαχαρέα, φέρνει στην επιφάνεια μια ευρύτερη προβληματική, αναφορικά με το πώς οι άνθρωποι που έχουν σημαδέψει τον βίο μας συνεχίζουν να τον επηρεάζουν, ακόμη και μετά το πέρας της φυσικής τους παρουσίας. Ειδικότερα, στο εν λόγω βιβλίο, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι η απώλεια, αντί να σηματοδοτεί το τέλος της συν-ζήτησης (της από κοινού, δηλαδή, αναζήτησης της αλήθειας, σύμφωνα με την ετυμολογία της λέξης), μπορεί να γίνει η αφετηρία για μια νέα, διαφορετική μορφή επικοινωνίας.

 

Η συγγραφή ως νοερή γέφυρα επικοινωνίας

Για τη συγγραφέα, η απώλεια του συντρόφου της δημιουργεί ένα κενό που δεν αφορά μόνο τον συναισθηματικό και ψυχικό της κόσμο. Πρόκειται για την απουσία ενός συνομιλητή, ενός σημείου αναφοράς στη διαρκή προσπάθεια κατανόησης και ερμηνείας της βαθύτερης υφής των πολιτικοκοινωνικών μεταβολών και εξελίξεων. Μέσα από τη συγγραφή αυτού του βιβλίου, λοιπόν, δεν καταγράφει απλώς αναμνήσεις. Επιχειρεί να διατηρήσει ζωντανό ένα διάλογο που συγκρότησε εν πολλοίς το διανοητικό της οπλοστάσιο και συνεχίζει να την κινητοποιεί συναισθηματικά και –κυρίως– πνευματικά.

Αυτός ο πνευματικός διάλογος, όμως, όπως τον αποτυπώνει η Τσιβάκου, δεν είναι απλώς μια άσκηση μνήμης ή νοσταλγίας. Είναι μια ζωντανή, αδιάκοπη διαδικασία, κατά την οποία ο απών συνομιλητής συνεχίζει να συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση του ιδεολογικού της σύμπαντος.

Αναλυτικότερα, το στοιχείο που καθιστά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα την προσέγγισή της είναι ο τρόπος με τον οποίο συνδυάζει τον φιλοσοφικό και κοινωνιολογικό στοχασμό με την προσωπική εμπειρία, δημιουργώντας ένα έργο που λειτουργεί ταυτόχρονα ως έναυσμα για γόνιμο προβληματισμό –μέσω ενός «περίπλου» σ’ όλα τα μεγάλα ρεύματα και τις σχολές σκέψης, τουλάχιστον των δύο τελευταίων αιώνων–, αλλά και ως μαρτυρία μιας βαθιάς αγαπητικής σχέσης η οποία διατηρήθηκε αναλλοίωτη (παρά τις φυσικές και αναπόφευκτες διακυμάνσεις και μεταπτώσεις) στο βάθος έξι και πλέον δεκαετιών.

 

Η διαλεκτική της μνήμης και της απουσίας

Με άλλα λόγια, η έννοια της πνευματικής συνοδοιπορίας, όπως αναδύεται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, αποτελεί κάτι περισσότερο από μια απλή ανταλλαγή απόψεων. Συνιστά την κοινή αναζήτηση νοήματος, την αμοιβαία διαμόρφωση ενός ορισμένου τρόπου θέασης των πραγμάτων και μιας συγκεκριμένης στάσης ζωής. Σ’ αυτή την κατεύθυνση, ο σύντροφος ζωής της συγγραφέα, Αιμίλιος Ζαχαρέας, παρουσιάζεται ως ένας «συνταξιδιώτης» σε αυτή τη μακρά διαδρομή, ο οποίος με τη δύναμη των ιδεών του, αλλά και με το σθένος του ψυχισμού και το ισχυρό εκτόπισμα της προσωπικότητας του, εξακολουθεί να λειτουργεί ως φάρος σε ένα ομιχλώδες και ρευστό τοπίο.

Σε αυτό το πλαίσιο, το βιβλίο μάς υπενθυμίζει πως η μνήμη δεν είναι απλώς μια παθητική καταγραφή του παρελθόντος, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που συνεχώς εξελίσσεται και εμπλουτίζεται. Οι αναμνήσεις μας από τους αγαπημένους που έχουν φύγει δεν είναι στατικές εικόνες, αλλά ζωντανές «οντότητες» που συνεχίζουν να συνδιαλέγονται με το παρόν μας και να επηρεάζουν τις επιλογές και την πορεία μας.

Άλλωστε, το πιο σημαντικό ίσως μάθημα που μας προσφέρει το βιβλίο αυτό είναι πως η πραγματική κληρονομιά ενός ανθρώπου δεν βρίσκεται μόνο στο έργο του, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο επηρέασε τη σκέψη και τη ζωή των άλλων. Ο Ζαχαρέας, πέρα από τη σημαντική ακαδημαϊκή-επιστημονική του συνεισφορά και την πλούσια κοινωνική-ακτιβιστική του δράση, πάνω απ’ όλα άφησε, πολύτιμη παρακαταθήκη σε όσες και όσους είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν εις βάθος, ένα υπόδειγμα ενάρετου, αξιοπρεπούς και ανυποχώρητου, σε αξίες και ιδανικά, βίου.

Ο Διάλογος μ’ έναν απόντα, λοιπόν, αποτελεί μια σημαντική και ωφέλιμη υπενθύμιση ότι οι ουσιαστικές σχέσεις, ιδιαίτερα εκείνες που βασίζονται στην κοινή αναζήτηση νοήματος και στη βαθιά και αληθινή πνευματική επικοινωνία, δεν τερματίζονται με τον φυσικό θάνατο. Συνεχίζουν να μας διαμορφώνουν, να μας εμπνέουν και να μας προσδιορίζουν, δημιουργώντας έναν αέναο Διάλογο που υπερβαίνει τα συμβατικά όρια του χρόνου.

Προσθήκη σχολίου

Όλα τα πεδία είναι υποχρεωτικά. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.