Ρομά: τους ξέχασαν στη Βουλή, τους θυμήθηκε ο ΟΗΕ!

Όπως δημοσιεύσαμε προ ημερών εδώ (http://booksjournal.gr/blog/item/1455-η-ελλάδα-αρνήθηκε-να-εξετασθεί-από-τον-οηε), η Ελλάδα προσπάθησε να αποφύγει τον έλεγχο προφασιζόμενη τις εκλογές αλλά τελικά απλώς πήρε δεκαήμερη αναβολή. Είναι ιστορικό πάντως ότι για πρώτη φορά ελληνική αντιπροσωπεία σε επιτροπή εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ είχε επικεφαλής υπουργούς και μάλιστα δύο εναλλασσόμενους: τον υπουργό Εργασίας Γιώργο Κατρούγκαλο και την αναπληρώτρια υπουργό Εργασίας Ουρανία Αντωνοπούλου.

Οι θεματικές που συζητήθηκαν εκεί ελάχιστη σχέση είχαν με όσα συζητήθηκαν στη Βουλή αφού οι βουλευτές και βουλευτίνες έχουν ελάχιστες έως ανύπαρκτες ευαισθησίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδιαίτερα δε ομάδων που είναι στο περιθώριο, κοινωνικό (Ρομά, άτομα με αναπηρίες) ή «εθνικό» (Μακεδόνες και Τούρκοι). Αντίθετα, οι εμπειρογνώμονες των διεθνών οργανισμών, συστηματικά ασχολούνται σε αυτές, αν και τα εξ ίσου αναίσθητα ελληνικά ΜΜΕ σχεδόν πάντα το αποσιωπούν. Αυτό έγινε και στην εξέταση από την Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα η οποία φυσικά δεν παρέλειψε να ασχοληθεί, να επικεντρωθεί μάλιστα, στις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και των πολιτικών λιτότητας στα ανθρώπινα δικαιώματα. Σήμερα το απόγευμα, αναμένονται να δημοσιοποιηθούν τα καταληκτικά συμπεράσματα και οι συστάσεις της Επιτροπής που θα παρουσιάσουμε εκτενώς μεταφρασμένα σε άλλο άρθρο.

Στη συνέχεια παρουσιάζεται περίληψη όσων ειπώθηκαν για τους Ρομά στην Ελλάδα, βασισμένη στο ανεπίσημο δημοσιογραφικό δελτίο τύπου του Γραφείου Τύπου του ΟΗΕ (http://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=16568&LangID=E) και κυρίως σε εκτενή περίληψη που ετοίμασε παριστάμενος παρατηρητής για το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι (ΕΠΣΕ). Η μετάφραση έγινε με τη συνδρομή του Χρήστου Τσαμπρούνη.

Αξιοσημείωτο είναι πως ο εμπειρογνώμονας της Επιτροπής που επέμεινε περισσότερο στα θέματα των Ρομά «επισήμανε ότι καμία από τις ερωτήσεις του, όσον αφορά το οικιστικό πρόβλημα, τους απομονωμένους καταυλισμούς και τις διακρίσεις, δεν απαντήθηκε από την ελληνική αντιπροσωπεία… δήλωσε απογοητευμένος με τις απαντήσεις που δόθηκαν από την ελληνική αντιπροσωπεία. Δεν έδωσε καμία απάντηση για τον κοινωνικό τους αποκλεισμό, τις διακρίσεις που υφίστανται, τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης που τους επιβάλλονται.»

Συζητώντας για τους Ρομά της Ελλάδας στον ΟΗΕ

Κατά την πρώτη ημέρα εξέτασης της έκθεσης της Ελλάδας, ο Waleed Sadi, Πρόεδρος και της Επιτροπής και Εισηγητής για την Ελλάδα, καλωσόρισε την ελληνική αντιπροσωπεία αναγνωρίζοντας το ποιοτικά και αριθμητικά αναβαθμισμένο ανθρώπινο δυναμικό της. Επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν την πρώτη ημέρα η Ουρανία Αντωνοπούλου, Αναπληρώτρια Υπουργός Εργασίας και τη δεύτερη μέρα ο Γεώργιος Κατρούγκαλος, Υπουργός Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Έγιναν ερωτήσεις αναφορικά με ζητήματα διακρίσεων, την αναγνώριση των μειονοτήτων, τους Ρομά, την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, τους αιτούντες άσυλο, τις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) κι άλλα.

Ο κ. Waleed Sadi, αφού πρώτα αναγνώρισε την ειλικρινή και αυτοκριτική στάση της ελληνική έκθεσης, σημείωσε ότι η Επιτροπή δεν ήταν ευχαριστημένη με την ισχύ του Διεθνούς Συμφώνου για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα στην Ελλάδα, ούτε στο επίπεδο της νομοθεσίας, ούτε στο επίπεδο της εφαρμογής. Αυτολεξεί, είπε ότι «δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι έγινε επίκληση του Συμφώνου σε δικαστικές αποφάσεις. Αν η Ελλάδα στηριζόταν στο Σύμφωνο κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεών της με τους πιστωτές (την τρόϊκα), θα είχε άφθονα επιχειρήματα να χρησιμοποιήσει σε μία σειρά από ζητήματα για τα οποία δεχόταν πιέσεις. Θα μπορούσε να τους θυμίσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το Σύμφωνο, τόσο για τη χώρα, όσοα και για τους διεθνείς οργανισμούς». Ειδικότερα, όσον αφορά τα ζητήματα των Ρομά, η διαπίστωσή  του ήταν ότι «υπάρχει πολύς δρόμος ακόμα μέχρι την ικανοποίηση των δικαιωμάτων τους».

Η κυρία Bras Gomez, Εμπειρογνώμονας της Επιτροπής, ρώτησε ποια ήταν τα μαθήματα που πήραμε από τη διαδικασία της λιτότητας; Η στρατηγική για τα δικαιώματα των Ρομά περιείχε επαρκείς πόρους για την ικανοποίηση των στόχων της. Από πού προήλθαν και πως αποδεικνύεται ότι η Ελλάδα είναι ικανή να τους υλοποιήσει; Ζήτησε από την ελληνική αντιπροσωπεία να είναι περισσότερο διεξοδική στο ζήτημα των ατομικών δικαιωμάτων.

Ο κ. Kedzia, Εμπειρογνώμονας της Επιτροπής, αναφέρθηκε στην ύπαρξη διαθέσιμων πόρων, την εποχή της κρίσης, ρωτώντας για τα δικαιώματα των μειονοτήτων. Ειδικότερα για το ζήτημα των Ρομά, ρώτησε αν πρόκειται για μειονότητα και αν η απάντηση είναι ζήτημα ορισμού.

Η ελληνική αντιπροσωπεία, όσον αφορά τις μειονότητες, ανέφερε ότι στην Ελλάδα αναγνωρίζεται μόνο μια ομάδα πολιτών ως μειονοτική, συγκεκριμένα η μουσουλμανική μειονότητα, η αναγνώριση της οποίας έγινε το 1923. Η απόφαση αναγνώρισης μειονοτικών δικαιωμάτων στηρίζεται σε αντικειμενικά δεδομένα και κριτήρια. Μέλη ομάδων που δεν πληρούν τα αντικειμενικά κριτήρια για να θεωρούνται μειονότητα, απολαμβάνουν απολύτως ισότιμα και εκφράζουν ελεύθερα τα πολιτικά και πολιτισμικά τους δικαιώματα. Όσον αφορά τους Ρομά, αυτοί δεν αναγνωρίζονται ως μειονότητα σύμφωνα με δική τους απαίτηση. Η βελτίωση των συνθηκών τους διαβίωσης δεν θα προέλθει από την ανάδειξη των εθνοτικών χαρακτηριστικών, αλλά μέσω της αναβάθμισης της οικονομικής τους θέσης και των οικονομικών τους δυνατοτήτων. Επιπλέον, από το 2013 έχει σχεδιαστεί μια Εθνική Στρατηγική για τους Ρομά, η οποία προβλέπει τη χρηματοδότηση του οικιστικού προβλήματος μέσω του εθνικού προϋπολογισμού.

Ο κ. Pillay, Εμπειρογνώμονας της Επιτροπής,  ρώτησε εάν η κυβέρνηση πήρε οποιαδήποτε έκτακτα μέτρα για να ελαφρύνει τα μέτρα λιτότητας όσον αφορά τις ευάλωτες ομάδες, μεταξύ αυτών των γυναικών, των νέων, των μεταναστών, των μακροχρόνια ανέργων, των ΑμεΑ, των μειονοτήτων και, βεβαίως, των Ρομά. Ποια ήταν τα αποτελέσματα; Ποια βήματα ακολουθήθηκαν, πέραν των εξαμηνιαίων προγραμμάτων, για τα οποία οι Ρομά δεν πληρούσαν τα κριτήρια; Για ποιο λόγο το ελληνικό Κράτος δεν χρησιμοποίησε τους πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης προκειμένου να ανακουφίσει πληθυσμούς των Ρομά που ζουν σε υποτυπώδεις συνθήκες διαβίωσης; 140.000 περίπου ζουν σε απομονωμένες περιοχές, σε κοινωνικά αποκλεισμένα εθνοτικά γκέτο, με αποτέλεσμα να στερούνται βασικές ανθρώπινες ανάγκες, όπως είναι η υδροδότηση, η παροχή ρεύματος και η πρόσβαση στην εκπαίδευση. Για ποιους λόγους η ελληνική κυβέρνηση δεν έκανε καμία παρέμβαση όσον αφορά το οικιστικό πρόβλημα των Ρομά που ζουν σε αυτές τις περιοχές για περισσότερα από 20 χρόνια; Το δικαίωμα της χρησικτησίας γιατί δεν αναγνωρίστηκε στην περίπτωσή τους, με αποτέλεσμα να βιώνουν μια διπλή διάκριση; Γιατί υιοθετήθηκε η πρακτική των βίαιων εξώσεων δίχως να υπάρχει στις περισσότερες των περιπτώσεων βιώσιμη εναλλακτική πρόταση;

Η Αναπληρώτρια Υπουργός Εργασίας Ουρανία Αντωνοπούλου ευχαρίστησε την Επιτροπή για τα ερωτήματά της αναγνωρίζοντάς ότι συνιστούν οδικό χάρτη. Κατόπιν έκανε μια διάγνωση για τη διεθνή οικονομική συγκυρία, την ελληνική υπογραφή των μνημονίων και τη διακύμανση του χρέους. Εστίασε στο ζήτημα της ανεργίας και της απασχόλησης και έχρισε υπεύθυνους για τη στασιμότητα τις νέο-φιλελεύθερες ιδέες, τη Συναίνεση της Ουάσιγκτον και τη Συναίνεση μετά-την-Ουάσιγκτον. Η όποια λύση θα προκύψει σε διεθνές επίπεδο. Ωστόσο, έκλεισε λέγοντας ότι, το 3^ο Μνημόνιο περιείχε ρήτρα για την απασχόληση και η νέα ελληνική κυβέρνηση βάσει αυτής θα δημιουργήσει 150.000 νέες θέσεις εργασίας και άλλες τόσες στον ιδιωτικό τομέα. Η πρώτη ημέρα ολοκληρώθηκε με την πρότασή της, ότι η «αλλαγή σε όλα τα επίπεδα είναι δυνατή».

Η δεύτερη ημέρα συνεχίστηκε με την τοποθέτηση του κ. Γεωργίου Κατρούγκαλου, Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Οι κκ. Kedzia, Kardun και Pillay (Εμπειρογνώμονες της Επιτροπής) ρώτησαν ξανά για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Ρομά. Αναφέρθηκαν στο ζήτημα της διατήρησης της πολιτισμικής τους ταυτότητας και παράδοσης, συγκρίνοντάς τους με άλλες μειονότητες που ζουν στην Ελλάδα. Αναφέρθηκαν επίσης, σε καθημερινά προβλήματα, όπως είναι ο αποκλεισμός των παιδιών Ρομά από την εκπαίδευση αλλά και στο ευρωπαϊκό σχέδιο εξάλειψης των διακρίσεων. Μίλησαν για την Ευρωπαϊκή Οδηγία κατά της ρατσιστικής διάκρισης και της κοινωνικής ανισότητας των Ρομά στην ΕΕ, την οποία κλήθηκαν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες να ενσωματώσουν στους νομικούς τους κώδικες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήδη από το 2004 δημοσίευσε έκθεση όπου γινόταν λόγος για σοβαρές διακρίσεις εις βάρος τους. Ακολούθησαν ερωτήσεις σχετικά με την ένταξή των παιδιών στο εκπαιδευτικό σύστημα. Ο κ. Pillay επισήμανε ότι καμία από τις ερωτήσεις του, όσον αφορά το οικιστικό πρόβλημα, τους απομονωμένους καταυλισμούς και τις διακρίσεις, δεν απαντήθηκε από την ελληνική αντιπροσωπεία.

Η απάντηση της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν ότι υιοθετήθηκε μια νέα στρατηγική σε σχέση με τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Ρομά. Επίσης, ότι όσον αφορά τις βίαιες εξώσεις, στην περίπτωση του Χαλανδρίου αυτές τερματίστηκαν. Ο δήμος πρόκειται να επιχορηγήσει την ενοικίαση χώρων διαμονής και να βρει εργασία στους νέους άνεργους. Επισήμως, πολιτική βίαιων εξώσεων δεν υφίσταται στην Ελλάδα. Η περίπτωση του Χαλανδρίου, σύμφωνα με την ελληνική αντιπροσωπεία, ήταν μοναδική. Τέλος, για την εκπαίδευση υπενθύμισε ότι από το 2008, στην αρχή κάθε έτους, το Υπουργείο Παιδείας εκδίδει εγκύκλιο για να υπενθυμίσει την υποχρεωτική ένταξη των παιδιών Ρομά στο σύστημα εκπαίδευσης.

Ο κ. Pillay δήλωσε απογοητευμένος με τις απαντήσεις που δόθηκαν από την ελληνική αντιπροσωπεία. Δεν έδωσε καμία απάντηση για τον κοινωνικό τους αποκλεισμό, τις διακρίσεις που υφίστανται, τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης που τους επιβάλλονται. Πέραν της περίπτωσης του Χαλανδρίου υπάρχουν αναφορές για πολλά ακόμη περιστατικά βίαιων εξώσεων. Μια τέτοια περίπτωση ήταν για παράδειγμα το 2015 ο Ριγανόκαμπος. Η ελληνική αντιπροσωπεία αναφέρθηκε στο Χαλάνδρι ως εάν να επρόκειτο για μεμονωμένη περίπτωση, ως εάν το πρόβλημα της στέγασης των Ρομά να είναι παρόμοιο με εκείνο των αστέγων. Τι απέγιναν τα ευρωπαϊκά κονδύλια για τους Ρομά; Τι απέγιναν τα 9 εκατομμύρια ευρώ, που δόθηκαν τον Ιούλιο 2013για τον καταυλισμό στα Σπάτα; Ποιο ήταν το πόρισμα των ανακρίσεων; Που πήγαν τα χρήματα; Όσον αφορά την τρόικα, αν αναφερόταν στην τρόικα ότι τα χρήματα αυτά ήταν δεσμευμένα για την αποκατάσταση των καταυλισμών, ενδεχομένως η τρόικα να σκεφτότανε διαφορετικά. Τι έγινε με τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Επιτροπής για τους Ρομά της Ελλάδας; Επίσης, τα τελικά συμπεράσματα στα οποία κατέληξε η δική μας Επιτροπή το 2004 αγνοήθηκαν πλήρως και η κατάσταση βεβαίως οξύνθηκε μετά την επιβολή των μέτρων λιτότητας. Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει καθήκον να τηρήσει τις υποχρεώσεις της. Στην έκθεση που υποβλήθηκε αυτές ούτε καν αναφέρονται παρά τις ερωτήσεις που της υποβλήθηκαν.

Στις καταληκτικές παρατηρήσεις του, ο Υπουργός κ. Γ. Κατρούγκαλος, δήλωσε πως σέβεται το γεγονός ότι οι απαντήσεις της ελληνικής αντιπροσωπείας δεν ικανοποίησαν τους ειδικούς εμπειρογνώμονες, όσον αφορά την περίπτωση των Ρομά. Η ελληνική κυβέρνηση δεσμεύεται μέσω εκείνου, να καταβάλλει προσπάθειες προκειμένου οι απαντήσεις της να ικανοποιήσουν τους ειδικούς εμπειρογνώμονες στο μέλλον.