Τεύχος 155

Με αφορμή το θάνατο του σημαντικού συγγραφέα από την Αλβανία

Αυτοβιογραφικές σημειώσεις γύρω από μία φωτογραφία

Τάκης Θεοδωρόπουλος, Ελεύθερος σκοπευτής, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 272 σελ.

Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος περιγράφει στο βιβλίο του Ελεύθερος σκοπευτής μια διαδικασία στόχευσης και συνακόλουθης ανακάλυψης στο χώρο της σκέψης, των γραμμάτων και της λογοτεχνίας, η οποία ήταν πολύ οικεία στη δική του γενιά, όπως και στη δική μου.

Hannah Arendt, Η ζωή του νου. Τόμος ΙΙ: Βούληση, μετάφραση από τα αγγλικά:  Δημήτρης Ψυχογιός, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2023, 304 σελ.

Το πρόβλημα της Βούλησης είναι ο σκόλοψ τη σαρκί, το αγκάθι στο σώμα της φιλοσοφίας. Αφενός, η κατάφαση της ελεύθερης Βούλησης φαίνεται να συγκρούεται με την έννοια της αιτιότητας. Αφετέρου ωστόσο, η απόρριψή της αφήνει μετέωρη την αναζήτηση ηθικής ευθύνης, ή ακόμη και τη νομιμοποίηση της επιβολής ποινών στο πλαίσιο μιας κοινότητας. Η προσπάθεια της Χάννα Άρεντ να αντιμετωπίσει αυτόν τον σκόλοπα είναι ηρωική και συγκινητική, ακόμη και όταν δεν πείθει – ή μάλλον: ιδίως όταν δεν πείθει.

Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Οι δωσίλογοι. Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2023, 432 σελ.

Η εργασία του Μενέλαου Χαραλαμπίδη έχει πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τον δωσιλογισμό και τα Τάγματα Ασφαλείας τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Ωστόσο, η χρήσιμη και απαραίτητη έρευνά του δεν βοηθάει στην αντικειμενική προσέγγιση της εποχής αν διαβαστεί από μόνη της. Έχει πολύ ενδιαφέρον γιατί προέκυψαν αυτές οι ακραίες αντιπαλότητες, τι προηγήθηκε, ποιος άρχισε το χορό του αίματος. Το κείμενο που ακολουθεί, αντιρρητικό όχι στα στοιχεία που αποκαλύπτει αλλά στη μέθοδο του βιβλίου, αναζητεί με αυστηρότητα τα κριτήρια της αξιόπιστης ιστοριογραφίας – γι’ αυτό και είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον για τη νηφάλια ανάγνωση της εποχής. [ΤΒJ]

Τάκης Θεοδωρόπουλος, Ελεύθερος σκοπευτής, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 272 σελ.

Τον σημάδεψαν μυθιστορηματικοί ήρωες όπως ο Φιλέας Φογκ, ο Ντ’ Αρτανιάν και ο Τρελαντώνης. Τον αναστάτωσε ο Ντοστογιέφσκι, που τον διάβασε παιδί, χωρίς καλά καλά να τον καταλαβαίνει. Τα χρόνια της χούντας εκπαιδεύτηκε στον μαρξισμό. Αργότερα, στη Γαλλία, μαζί με τους κλασικούς του μυθιστορήματος, ανακάλυψε και τους κλασικούς της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, τους ιστορικούς, τους τραγικούς και τους φιλοσόφους, κυρίως τον Πλάτωνα – αλλά με πολλή ευχαρίστηση ασχολήθηκε και με τον Ιπποκράτη. Θεωρεί κορυφαίο συγγραφέα τον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο, και όχι μόνο για τη συμβολή του στην εθνική αυτογνωσία, και θα ήθελε να διδάσκεται η καθαρεύουσα για να μπορούν και οι νεότεροι να διαβάζουν τον Βιζυηνό και τον Παπαδιαμάντη. Μια συνομιλία με τον Τάκη Θεοδωρόπουλο.

Ντορίνα Παπαλιού, Η φωνή στα χέρια της. Μυθιστόρημα,  Ίκαρος, Αθήνα 2024, 448 σελ.

«Ποιο ταλέντο θα θέλατε να είχατε;» Είναι μια από τις ερωτήσεις του «ερωτηματολογίου του Προυστ» που απάντησε η Ντορίνα Παπαλιού το 2013^[1], χρονιά έκδοσης του προηγούμενου, πληθωρικού, μυθιστορήματός της Το απαραίτητο φως (Ίκαρος). «Θα ήθελα να μπορώ να γράφω μουσική», ήταν η απάντηση της συγγραφέα. Μια δεκαετία και πλέον μετά, η δράση του τελευταίου έργου της τοποθετείται στον ιδιαίτερα σκληρό, πειθαρχημένο και ανταγωνιστικό χώρο της διεθνούς σκηνής της κλασικής μουσικής, με την απολλώνεια τέχνη σε πρώτο πλάνο.

The islands claiming Homer’s Ithaca (Τα νησιά που διεκδικούν την Ιθάκη του Ομήρου). Ένα ντοκιμαντέρ της εκπομπής 365 Στιγμές της ΕΡΤ, με δημοσιογραφική επιμέλεια της Σοφίας Παπαιωάννου. Διαθέσιμο στο ERTFLIX

Ένα από τα άλυτα προβλήματα της αρχαιολογίας, για το οποίο έχουν λόγο και η ιστορία και η φιλολογία, είναι η τοποθεσία της Ομηρικής Ιθάκης.  Ήταν η σημερινή Ιθάκη (το Θιάκι) η πρωτεύουσα του Βασιλείου του Ομήρου, ή μήπως ήταν η Κεφαλονιά ή η Λευκάδα, όπως έχει προταθεί στο παρελθόν;  Στο πλαίσιο της αναζήτησης της Ομηρικής Ιθάκης, η εκπομπή/σειρά 365 Στιγμές της ΕΡΤ έδειξε πρόσφατα ένα ντοκιμαντέρ/επεισόδιο με τίτλο «The islands claiming Homer’s Ithaca» (Τα νησιά που διεκδικούν την Ιθάκη του Ομήρου).  Ερευνήτρια και παρουσιάστρια των επεισοδίων είναι η έμπειρη και καταξιωμένη δημοσιογράφος Σοφία Παπαϊωάννου.  Για λόγους που εκθέτω παρακάτω, το σενάριο αυτού του επεισοδίου δεν συνάδει με την προσοχή και τη σοβαρότητα με την οποία θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται ένα τέτοιο θέμα από την Εθνική Δημόσια Τηλεόραση.

Η αντοχή της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της ευρωπαϊκής ιδέας δοκιμάστηκε στις ευρωεκλογές και στις εκλογές που, αμέσως μετά, προκήρυξε ο πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν, επιδιώκοντας την εξουδετέρωση της Ακροδεξιάς και υπολογίζοντας ότι, εντέλει, θα αυτοεξουδετερωθεί και η άκρα Αριστερά, παρά το Νέο Λαϊκό Μέτωπου που είχε συγκροτηθεί.

Κυκλοφόρησε το τεύχος 155 του Books' Journal, Ιούλιος-Aύγουστος 2024. Τα πλήρη περιεχόμενα: