Ηλίας Κανέλλης

Η απώλεια του Μισέλ Δημόπουλου, για πολλά χρόνια διευθυντή του κινηματογραφικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, σηματοδοτεί ένα τέλος εποχής. Ο Μισέλ ήταν ο άνθρωπος που έβγαλε το Φεστιβάλ από τον επαρχιωτισμό του. Ο άνθρωπος, δηλαδή, ο οποίος έθεσε το ζήτημα της εξωστρέφειας του ελληνικού κινηματογράφου, σε μια περίοδο που όλοι δεν έβλεπαν πέρα από τα εθνικά σύνορα, μάλιστα υπό το πρίσμα του αριστερού συνδικαλισμού που κυριαρχούσε στον κινηματογραφικό χώρο. Και συγκρούστηκε για ένα φεστιβάλ ανοιχτό, διεθνοποιώντας το και, στη συνέχεια, ανοίγοντάς το στις καλλιτεχνικές πρωτοπορίες της εποχής – για τις οποίες κάλεσε τον βαθύ γνώστη τους Δημήτρη Εϊπίδη να τις υπηρετήσει.

Τον περασμένο Δεκέμβριο, η επιτροπή των κρατικών βραβείων λογοτεχνίας (και μαζί οι επιτροπές των κρατικών βραβείων παιδικού βιβλίου και λογοτεχνικής μετάφρασης) έβγαλε τη λίστα με τις βραβεύσεις της, έγραψε το σκεπτικό της και το αποτέλεσμα της εργασίας της το παρέδωσε στη διεύθυνση Γραμμάτων του υπουργείου Πολιτισμού – που άλλωστε εκπροσωπείται στις επιτροπές διά γραμματέων. Τέσσερις μήνες μετά, και ενώ έχουν ανακοινωθεί και δοθεί πολλά άλλα λογοτεχνικά βραβεία από διάφορα περιοδικά, που ασφαλώς κινούνται στο χώρο του βιβλίου και έχουν φτιάξει ή διεκδικούν να φτιάξουν (ασχέτως αν και πόσο τα καταφέρνουν) τους δικούς τους επιδραστικούς θεσμούς βράβευσης, το βραβείο που περιμένει όλος ο κόσμος του βιβλίου, δεν έχει ακόμα ανακοινωθεί. Δεν έχει ανακοινωθεί ούτε πότε θα ανακοινωθεί.

Στο τεύχος 109 του Books' Journal, Ιούνιος 2020, δημοσιεύτηκε συνέντευξη με τον Κωνσταντίνο Στάικο (1943-2023), με θέμα τον Έρασμο και τη συμβολή του στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό, και με ευκαιρία το βιβλίο του Στάικου για τον Έρασμο, που μόλις είχε κυκλοφορήσει. Αναδημοσιεύουμε σήμερα εκείνη τη συνέντευξη, ως ένδειξη της βαθιάς πνευματικότητας του συγγραφέα της, του πλούτου της έρευνάς του και του γλωσσικού του πλούτου που του επέτρεπε με σαφήνεια και απλότητα να κυριολεκτεί.  

Το πρωί της 3ης Απριλίου 2023 ανακοινώθηκε ο ξαφνικός θάνατος του Κωνσταντίνου Στάικου, αρχιτέκτονα, συγγραφέα και εκδότη, που συνύφανε μεγάλο μέρος της δραστηριότητάς του με την πνευματική πορεία του ελληνισμού πριν από την Επανάσταση και ευρύτερα με την ιστορία της ελληνικής γλώσσας και των γραπτών τεκμηρίων της, από την αρχαιότητα έως τον 19ο αιώνα. 

Πάει κι ο Λάκης, μου είπε ο Γιώργος Ζεβελάκης στο τηλέφωνο. Το είχα μόλις μάθει. Ξεκουράστηκε, του απάντησα, γνωρίζοντας τους πόνους του το τελευταίο διάστημα.

Αργά το βράδυ της 3οής Ιανουαρίου 2023, όργανα της αστυνομίας συνέλαβαν με τη διαδικασία του αυτόφωρου τον συγγραφέα Πέτρο Τατσόπουλο έξω από το βιβλιοπωλείο free thinking zone, στην οδό Σκουφά, στο κέντρο της Αθήνας. Ο συλληφθείς συμμετείχε σε εκδήλωση-συζήτηση με θέμα τη σχέση Παιδείας και Θρησκείας.

Ο Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ ήταν μια σπουδαία περίπτωση παρεμβατικού εργάτη του λόγου. Ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος, μεταφραστής – και στην πορεία όλα τα παρεπόμενα, στοχαστής και κριτικός. Πέθανε στις 24 Νοεμβρίου 2022, σε ηλικία 93 χρόνων. Ποιος ήταν;

«Η επιλογή της επιτροπής των Νόμπελ να βραβεύσει τη γαλλίδα Αννί Ερνό δεν είναι παράλογη: το Νόμπελ καταφεύγει σε μια συγγραφέα που ξοδεύει όλη της τη συγγραφική οξυδέρκεια για να γράψει μια λογοτεχνία της υπεκφυγής. Μια λογοτεχνία που παράγεται στην ασφαλή μεριά της ζωής, εκεί όπου τα πραγματικά προβλήματα και τα πραγματικά θέματα δεν απασχολούν – και αντ' αυτών ένας τύπος δυτικού ψευτοριζοσπαστισμού ασχολείται με θέματα ταυτότητας, έμφυλων σχέσεων αλλά και ζητήματα της μορφής των αφηγήσεων».

Η επιλογή της επιτροπής των Νόμπελ να βραβεύσει τη γαλλίδα Αννί Ερνό δεν είναι παράλογη: το Νόμπελ καταφεύγει σε μια συγγραφέα που ξοδεύει όλη της τη συγγραφική οξυδέρκεια για να γράψει μια λογοτεχνία της υπεκφυγής. Μια λογοτεχνία που παράγεται στην ασφαλή μεριά της ζωής, εκεί όπου τα πραγματικά προβλήματα και τα πραγματικά θέματα δεν απασχολούν - και αντ' αυτών ένας τύπος δυτικού ψευτοριζοσπαστισμού ασχολείται με θέματα ταυτότητας, έμφυλων σχέσεων αλλά και ζητήματα της μορφής των αφηγήσεων. 

Έζησα με έντονο τρόπο τη μεγαλύτερη κοινωνική και πολιτική κινητοποίηση του τμήματος της κοινωνίας των πολιτών που εμπιστεύεται τους θεσμούς της δημοκρατίας και την Ευρώπη το καλοκαίρι του 2015, όταν εκδηλώθηκε ως αντίδραση στις αντιευρωπαϊκές και επικίνδυνες για τη χώρα πολιτικές των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ-Βαρουφάκη, το κίνημα «Μένουμε Ευρώπη». Ένα κίνημα από τα κάτω, με μαζικά χαρακτηριστικά, ειρηνικό χαρακτήρα, μαχητικότητα και διεκδικητικότητα, που παρέσυρε τα πολιτικά κόμματα να στρατευτούν υιοθετώντας τις διεκδικήσεις του, απέναντι στον επικίνδυνο τυχοδιωκτισμό των λαϊκιστών που οδήγησαν στο δημοψήφισμα και στο Τρίτο Μνημόνιο.