1.
Οι μουσικές των 1980s είχαν μια μπάντα που δεν ξέραμε πως να πούμε το όνομά της. Το “x” στη μέση του Siouxsie μας διέταζε να το προφέρουμε, αλλά ακολουθούμενο από “s” μας έβαζε τρικλοποδιά και μας μπέρδευε. Άλλοι έλεγαν Σούξι, ενώ οι κατά γράμμα λιτεραλιστές το πρόφεραν Σιούξι – ανήκα στο δεύτερο στρατόπεδο. Πολλοί αποφεύγαμε πληθυντικό και λέγαμε, Η Σιούξι and the Banshees. Οι μινιμαλιστές περιορίζονταν στο σκέτο Σιούξι, ενώ λίγοι έλεγαν απλώς Banshees– αυτοί ήταν συνήθως δισκοκριτικοί. Μου πήρε χρόνια για να συνειδητοποιήσω ότι Siouxsie είναι Σούζυ γραμμένη με επιτήδευση.
2.
Η δεκαετία του ογδόντα στόλισε το ΑΠΘ με πάγκους αναρχοαυτόνομων σε έναν από τους οποίους (Αρχιτεκτονική;) βρήκα μια πειρατική κασέτα με το “Placebo effect” από το Join Hands, το άλμπουμ της Σιούξι και των Μπάνσις πριν το Kaleidoscope. Το τραγούδι με κεραυνοβόλησε. Ήταν αδύνατο να ξεκολλήσω από το ρυθμό, τη φωνή και το a thousand hidden needles in a thousand covered nerves, χίλιες βελόνες σε χίλια νεύρα. Τι ήταν αυτό; Τραγούδι; Ηλεκτρονευρογράφημα; Avant la lettre κριτική σε βελονισμό και ιατρικοποίηση;
Το “Placebo effect” μπορεί να ήταν ηχογραφημένο το 1979 αλλά δεν είχε σχέση με τα σέβεντις ή οτιδήποτε άλλο ήξερα ή είχα ακούσει. Είχε ξεπηδήσει από το κεφάλι Άγνωστης Θεάς με γκοτθ κόμμωση και μας πήγαινε σε απροσδόκητες κατευθύνσεις.
3.
Ήταν σχεδόν αδύνατο να ακούσεις τέτοια μουσική τότε. Το κρατικό ραδιομονοπώλιο έπαιζε αποστειρωμένα σουξέ και καλοσιδερωμένες επιτυχίες, ενώ οι ερτζιανοί κλεφτοπόλεμοι των πειρατικών ανακύκλωναν το Ancien Régime του ροκ – Deep Purple, Pink Floyd, Stairway to Heaven, Σκόρπιονς – σερβιρισμένο με άφθονα παράσιτα και απρόβλεπτα μπλακ άουτ.
Στο “Video killed the radiostar” προφήτευαν τη βιντεοποίηση της μουσικής αλλά ακόμη και όταν το MTV έγινε πανταχού παρόν έπαιζε Madonna, Spandau Ballet, A-ha, Boy George, Michael Jackson, Pet Shop Boys και Duran Duran.
Σε αντίθεση με τον Καστοριάδη δεν είχα κανένα πρόβλημα με τη Madonna[1] και απολάμβανα, με την απαραίτητη εννοείται ενοχή, “Get into the groove”, “Only when you leave”, “Take on me”, “Do you really want to hurt me?”, “Beat it, It’s a Sin”, ενώ θυμάμαι σε ποιο πεζόδρομο βρισκόμουν όταν πρωτοάκουσα “Union of the snake”.
Το new wave άλλαζε τη μουσική με συνθεσάιζερ, keyboards, μηχανοποιημένα ντραμς και αλλόκοτες ρομποτικές φωνές. Με υπνώτιζε το “Fade to grey” των Visage, το “A Flash in the night” των Secret Service, το “Pleasure victim” των Berlin. Αλλά Siouxsie σήμαινεταάλλα 1980s – εναλλακτικά, underground, κολντ-γουέιβ.
4.
Την ίδια χρονιά με το Kaleidoscope κυκλοφόρησε το Seventeen Seconds των Cure και το Closer των Joy Division – η Αγία Τριάδα που αποκρυστάλλωσε ένα ηχητικό και στυλιστικό “πριν” και “μετά”.
Τη δεκαετία του εβδομήντα, το ροκ είχε εξοκείλει σε διπλό μεταφυσικό αδιέξοδο. Από τη μια είχε κορυφωθεί η μεσσιανική φιγούρα του Ροκ Σταρ που φέρνει στους κοινούς θνητούς βαθιές αλήθειες της ανθρώπινης κατάστασης και στη συνέχεια κλείνει την αυλαία με overdose.
Αρχέτυπο: Τζιμ Μόρρισον + “This is the end” στο Αποκάλυψη Τώρα.
Με την προμηθεϊκή κορύφωση έρχεται και η Πτώση. Οι Ροκ Σταρ κλωνοποιούνται σε λάιτ φιγούρες περικυκλωμένες από ορδές μάνατζερ και publicists, από δικηγόρους, δημοσιογράφους, τηλεπερσόνες, κουτσομπολιό, fans, τεράστιες λιμουζίνες και ιδιωτικά τζετ. Το ροκ μπαίνει σε υπαρξιακή φορμόλη και εξαλλάσσεται σε ένα από τα μπίγκεστ μπίζνες στον πλανήτη. Όσες κιθάρες και να έσπαζαν γύρω στο 1976-77 και όσες μολότωφ να πετούσαν στη phonyμπητλομανία, τόσο πιο πολύ βυθίζονταν στην κινούμενη άμμο.
Το διπλό London Calling των Clash ήταν μια από τις στιγμές που αποτύπωσαν το μεταίχμιο, όπου το “πριν” και το “μετά” του ροκ βρίσκονται στον ίδιο δίσκο: το εξεγερτικό “London Calling” συνυπάρχει με το “Lost in the supermarket”. Ηττημένοι από το σουπερμάρκετ, οι επαναστάτες γίνονται και αυτοί εμπορεύματα που αγκωνίζονται για ένα ράφι με καλό visibility.
Η σουπερμαρκετοποίηση της επανάστασης ήταν κατ’ εξοχήν πολιτισμικό και αισθητικό φαινόμενο που μοιραζόταν πολλά κοινά με το μεταμοντέρνο και την ιλιγγιώδη μετάσταση της διαφήμισης. Καθώς το έργο τέχνης διαστέλλεται, διαχέεται και γίνεται πανταχού παρόν καταναλωτικό αγαθό, το απειλεί η δαμόκλειος που λέγεται ημερομηνία λήξης. Μετά από ένα σχεδόν αιώνα E pater les bourgeois! είχε έλθει η ώρα να μας σοκάρει η υπεραγορά.
5.
Η αμφίθυμη κιθάρα του “Happy House” με το οποίο αρχίζει το Kaleidoscope, το μουντό μπάσο του “Seventeen Seconds” των Cure, το υποχθόνιο συνθ του “Decades” –τρία εμβληματικά τραγούδια της Αγίας Τριάδας– προσπερνούσαν το αδιέξοδο του Ancien Régime και τους περιορισμούς του πανκ. Ούτε μηνύματα, ούτε υποσχέσεις, ούτε απαγορευμένοι καρποί του δέντρου της γνώσεως, ούτε φωτιές κλεμμένες από τους θεούς, ούτε σπασμένες κιθάρες, ούτε Αναρχία στο Ηνωμένο Βασίλειο ή αλλού. Ούτε καν οργή, το σήμα κατατεθέν του πανκ.
Το ποστ-πανκ τραγουδούσε “Christine banana split lady, feeling is gone”, βαρυτονικοί youngmenμε βάρη στους ώμους. Σκοτεινό μακιγιάζ και φωνές αποξένωσης. Ο τραγουδιστής δεν κοιτάζει φακούς και φλας αλλά το κενό και τις μύτες των παπουτσιών του, όταν δεν έχει επιληπτικούς σπασμούς ή δεν έχει χαθεί στο δάσος. “Ecce She’s lost control” και “A Forest”.
Θεωρητικοί και μουσικοκριτικοί τοποθετούν το ποστ-πανκ γύρω στο 1978-1984, αλλά για μας που ήμασταν εκεί δεν είχε αρχή ούτε τέλος. Ήμασταν το κοινό του και σε αντάλλαγμα μας συνεπήρε και μας πρόσφερε καταφύγιο. Όχι τυχαία, η Λευκή Συμφωνία ηχογράφησε “Ένα μέρος να κρυφτώ” το 1986. Μία από τις πρωταγωνίστριες του Σύντομου και Υπέροχου Βίου του Όσκαρ Γουάο (The Brief and Wondrous Life of Oscar Wao, μυθιστόρημα του Junot Diaz) ντύνεται, βάφεται και κάνει τα μαλλιά της όπως η Σιούξι.
Εκτός από την Αγία Τριάδα, συγκροτήματα όπως Birthday Party, Talk Talk, Chameleons, Clan of Xymox, Dream Syndicate, Sisters of Mercy, Nick Cave and the Bad Seeds, Cocteau Twins, Wire, Dead Can Dance –για να μείνουμε σε σημαδιακά ονόματα– και αναρίθμητα παρεμφερή δημιούργησαν ένα σύμπαν απίστευτης ποικιλομορφίας, κλίμακας και διαχρονικής ομορφιάς. Σχεδόν σαράντα χρόνια αργότερα οι μουσικές τους ακούγονται σαν να μη τις έχει αγγίξει ο χρόνος.
Αφού διάβασα και ξαναδιάβασα το κείμενο του Λάκη Δόλγερα (http://booksjournal.gr/slideshow/item/2902-phra-to-gramma-sou), έριξα μια ματιά στα βινύλια και βρήκα το Kaleidoskope. Είναι σχεδόν καινούργιο. Παραδίπλα του ήταν το άλμπουμ με το σημαντικότερο ποστ-πανκ τραγούδι από ελληνικό συγκρότημα: “Something good” από τους South of No North. Αυτών το όνομα ξέραμε να το προφέρουμε και είχαμε ακούσει για την μπουκοφσκική συλλογή αλλά δεν είχαμε ιδέα τι σήμαινε. Νότος του μη Βορρά;
[1] Το 1991, ο Καστοριάδης μιλούσε και έγραφε περιφρονητικά για «βιντεοκλίπ που δείχνουν μισόγυμνες κοπέλες και αγόρια που χαζοχορεύουν και ουρλιάζουν. Τα σουτιέν της Μαντόνας (sic) δεν μπορούν να λειτουργήσουν ως υποκατάστατα μιας συνολικής αντίληψης του κόσμου». «Η Δύση και ο Τρίτος Κόσμος», ομιλία που περιέχεται στη συλλογή Ο Θρυμματισμένος Κόσμος. Ελπίζω κάποτε να γραφτεί κάτι για αυτό το καστοριαδικό lacuna.
