Νίκος Ψαρρός

Αυτή την στιγμή οι στρατιωτικές δυνάμεις του Ισραήλ επιχειρούν ακόμα μια φορά στη λωρίδα της Γάζας –και πιο συγκεκριμένα στην πόλη της Γάζας–, στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν τους εναπομείναντες ομήρους της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου 2023, ζωντανούς και νεκρούς, ώστε να απελευθερώσουν τους επιζώντες και να αποδώσουν τους νεκρούς στους συγγενείς τους.

Στον ακαδημαϊκό χώρο, ο μήνας Αύγουστος είναι –όπως για πολλούς άλλους τομείς της κοινωνικής ζωής– μια περίοδος ηρεμίας. Όμως τη θερινή ραστώνη του Αυγούστου του 2025 ήρθε να ταράξει η έκδοση της απόφασης της επιτροπής αξιολόγησης για το πρόγραμμα χρηματοδοτήσεων ερευνητικών προγραμμάτων «Trust you stars», το οποίο χρηματοδοτήθηκε με 300 εκατομμύρια ευρώ από το ταμείο ανάκαμψης της ΕΕ και οργανώθηκε από το υπουργείο Παιδείας.

Στο προηγούμενο σημείωμα ασχοληθήκαμε με ένα έως σήμερα άλυτο αίνιγμα που χαρακτηρίζει τα έμβια όντα επί Γης: την ομοχειρομορφία των βασικών δομικών στοιχείων, των αμινοξέων, από τα οποία αποτελούνται οι πρωτεΐνες, και των σακχάρων, βασικών συστατικών πολλών κλάσεων μορίων της ζωής όπως τα πολυσακχαρίδια και τα πυρηνικά οξέα.

Στις 6 Αυγούστου 2025 ήταν η ογδοηκοστή επέτειος της ρίψης της πρώτης ατομικής βόμβας στην Χιροσίμα. Και στις 9 Αυγούστου 2025 είναι η ογδοηκοστή επέτειος της ρίψης της δεύτερης, στο Ναγκασάκι. Και τα δυο αυτά όπλα επέφεραν σε δευτερόλεπτα καταστροφές, θύματα και μακροπρόθεσμες συνέπειες στην υγεία όσων επέζησαν, που με συμβατικά όπλα δεν θα μπορούσαν να είχαν επιτευχθεί. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: μερικές μέρες αργότερα, την 15η Αυγούστου 1945, η ιαπωνική στρατοκρατική κυβέρνηση κατέθεσε τα όπλα και η Ιαπωνία εισήλθε στον δρόμο που τη μετέτρεψε από μια πολεμοχαρή ιμπεριαλιστική, ρατσιστική στρατοκρατική αυτοκρατορία σε μια ειρηνόφιλη αλλά παρ’ όλα αυτά στρατιωτικά και οικονομικά ισχυρή συνταγματική μοναρχία, με παγκόσμια οικονομική, πολιτική και πολιτιστική επιρροή.

Η εφαρμογή των νόμων από τους πολίτες ως προϋπόθεση της δυνατότητας επιβολής τους από την πολιτεία

Διάβασα αρκετούς λίβελλους κατά του Συμβουλίου της Επικρατείας από νομομαθείς με ακαδημαϊκές περγαμηνές σε σχέση με την απόφασή του για συνταγματικότητα του νόμου που δίνει την δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικών ΑΕΙ. Απ’ ό,τι κατάλαβα, οι νομομαθείς καταλογίζουν στο ανώτατο δικαστήριο αυθαίρετη ερμηνεία και έλλειμμα νομικού ερείσματος της απόφασής του.

Έχοντας επίγνωση ότι δεν έχω βαθιές νομικές γνώσεις, όμως με βάση ότι κάτι σκαμπάζω από πολιτική φιλοσοφία, θα ήθελα να σημειώσω τα εξής από τη σκοπιά ενός κριτικού παρατηρητή – αυτή είναι στο κάτω κάτω της γραφής και η δουλειά μου:

α) Οι παράγραφοι 5 και 8 του άρθρου 16 του συντάγματος της Ελλάδος αντιφάσκουν ως προς την παράγραφο 1 του ιδίου άρθρου και θέτουν αυθαίρετους περιορισμούς στην ελεύθερη άσκηση του δικαιώματος που κατοχυρώνεται σε αυτήν: Η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες, η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους.

Ως αυθαίρετοι περιορισμοί της ελεύθερης άσκησης ενός δικαιώματος αντιφάσκουν κατά τη γνώμη μου και ως προς το άρθρο 2§1: Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας.

β) Το ότι διατάξεις ενός συντάγματος αναιρούνται ή παρακάμπτονται από διατάξεις ενός ιεραρχικά ανώτερου καταστατικού χάρτη, π.χ. ενός ομοσπονδιακού συντάγματος, ή από διατάξεις που απορρέουν από διεθνείς συμβάσεις ή από διεθνείς κανόνες που με τη σειρά τους απορρέουν από τη μεταφορά αρμοδιοτήτων σε υπερεθνικούς οργανισμούς όπως η ΕΕ είναι μέρος του διεθνούς δικαίου, είναι κατοχυρωμένο στο σύνταγμα της Ελλάδος (άρθρο 28) και αποτελεί τη βάση της διεθνούς συνεργασίας και, στην περίπτωση της ΕΕ, της ευρωπαϊκής σύγκλισης σε έναν ενιαίο χώρο δικαίου και οικονομικής και κοινωνικής ζωής.

γ) Η αναθεώρηση του άρθρου 16 θα επιφέρει την αρμονία ανάμεσα στο σύνταγμα της Ελλάδος και το νομικό πλαίσιο της ΕΕ, αλλά δεν αποτελεί προϋπόθεση για τη θέσπιση ενός νόμου που είναι από μόνος του συμβατός με αυτό το πλαίσιο. Με άλλα λόγια, δεν υφίσταται καμία «μεθοδική τάξη» ανάμεσα στην αναθεώρηση του άρθρου 16 και τη συνταγματικότητα της ίδρυσης μη κρατικών ΑΕΙ υπό τις συνθήκες που ορίζει ο νόμος και επιβεβαιώνει η απόφαση του ΣτΕ.

δ) Αυτό δεν σημαίνει ότι το σύνταγμα καθίσταται περιττό (το διάβασα κι αυτό). Το σύνταγμα περιέχει πολλές διατάξεις που καθορίζουν τη φύση της Ελληνικής Δημοκρατίας ως κυρίαρχου κράτους, ως προσώπου του διεθνούς δικαίου και ως μέλους της ΕΕ, οι οποίες δεν μπορούν να αντικατασταθούν από υπερεθνικές διατάξεις ούτε να μεταφερθούν σε υπερεθνικούς οργανισμούς.

ε) Η επιμονή στην τυπολατρική εφαρμογή του συντάγματος μέχρι την αναθεώρησή του από τη Βουλή είναι απλά ένα ακόμα δείγμα του φαινομένου ότι στην Ελλάδα το συνταγματικό πλαίσιο και ο νόμος εν γένει χρησιμοποιούνται κυρίως ως όπλα, τόσο σε πολιτικές όσο και σε ιδιωτικές αντιπαραθέσεις, και όχι ως μέσα ορθολογικής και πραγματιστικής οργάνωσης του κράτους και της κοινωνίας.

Στο προηγούμενο σημείωμα εξετάσαμε τις αναγκαίες συνθήκες για την εμφάνιση ζωής βασισμένης σε ύδωρ και ενώσεις του άνθρακα και διαπιστώσαμε ότι στο ηλιακό μας σύστημα μόνο στη Γη αυτές πληρούνται, ώστε η ζωή όχι μόνο να έχει εμφανιστεί αλλά και να έχει επιτρέψει την εμφάνιση νοημόνων όντων – κάτι που επιβεβαιώνεται και απ’ αυτή τη σειρά των σημειωμάτων.

Το δημοσιευθέν σήμερα «πόρισμα Καρώνη» (επίσημα: Πραγματογνωμοσύνη σε Απάντηση της Διάταξης Διορισμού 4/2024 από τον Εφέτη Ανακριτή Λάρισας κ. Σωτήριο Μπακαΐμη) δεν είναι μια ακόμα αναπαράσταση του δυστυχήματος των Τεμπών συνοδευόμενη από εικασίες για τα παρατηρηθέντα φαινόμενα, ούτε και η προσπάθεια να εξαχθούν συμπεράσματα από τα «δεδομένα» των βίντεο των καμερών ασφαλείας του αυτοκινητοδρόμου και άλλων κτιρίων που κατά τύχη κατέγραψαν τα γεγονότα.

Αυτό που συνέβη στον (ακόμα) υποψήφιο καγκελάριο της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς στις 6 Μαΐου θα μπορούσε να περιγραφεί με τη γερμανική έκφραση «Denkzettel» που σημαίνει κατά λέξη στα ελληνικά «φύλλο χαρτί για σκέψη» και μεταφορικά «μήνυμα για αναστοχασμό».

Στις 11/4/2025, στη βραδινή ενημερωτική εκπομπή του Σταμάτη Ζαχαρού, εμφανίστηκε ο εμφανισθείς ως εμπειρογνώμων των Τεμπών, Κώστας Λακαφώσης, για να ανασκευάσει προσεκτικά τις προηγούμενες θέσεις του περί παράνομου φορτίου ξυλολίου, το οποίο θεωρήθηκε από μέρος συγγενών των θυμάτων της τραγωδίας των Τεμπών ως υπεύθυνο για το θάνατο των δικών τους.