Κομμουνισμός

Θυμάμαι την ελπίδα και την αισιοδοξία που νιώσαμε πολλοί – μετά τους διαδοχικούς θανάτους των υπέργηρων προκατόχων του.

Ο θάνατος του Χρήστου Σαρτζετάκη έγινε αφορμή να ξανασυζητηθεί βιβλίο του, στο οποίο εκθέτει την άποψή του για την Αριστερά, για τον Εμφύλιο, για την ίδια την λειτουργία των παρακρατικών οργανώσεων.

Όλεγκ Χλεβνιούκ, Στάλιν. Η νέα βιογραφία ενός δικτάτορα, μετάφραση από τα αγγλικά: Πέτρος Γεωργίου, Πατάκη, Αθήνα 2017, 480 σελ.

Η ανάπλαση της διαδρομής του ηγέτη, ο οποίος τα νεανικά του χρόνια ήταν κωδωνοκρούστης στη Βενετία και μετά την επικράτηση της Σοβιετικής Επανάστασης στη Ρωσία κατάφερε να ανέλθει στο ανώτατο αξίωμα, το οποίο διατήρησε με αιματηρές εκκαθαρίσεις όσων θεωρούσε ότι υπονομεύουν ή υποβλέπουν τη σοβιετική εξουσία, γίνεται ένα συναρπαστικό αφήγημα, το οποίο συστηματικά αναμετριέται με τη μυθολογία του «Μεγάλου Πατερούλη». Σε μια εποχή που, στη σύγχρονη Ρωσία, ο Στάλιν χρησιμοποιείται από την ηγεσία Πούτιν ως το παράδειγμα ηγέτη που έκανε τη χώρα ισχυρή και περήφανη, ο αποδομητικός λόγος του ιστορικού Ολέγκ Χλεβνιούκ κατεδαφίζει την ηρωική μορφή, περιγράφοντας έναν εξουσιομανή καιροσκόπο, γαλουχημένο στην ίντριγκα και στη βία, σε αυτή τη νέα βιογραφία του ανθρώπου που συνέδεσε το όνομά του με τη φονικότερη περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης. ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ BOOKS’ JOURNAL,  τχ. 80, Σεπτέμβριος 2017

Walter Benjamin, Ημερολόγιο Μόσχας,  επιμέλεια πρωτοτύπου - σημειώσεις: Γκάρι Σμιθ, μετάφραση από τα γερμανικά: Έμη Βαϊκούση, πρόλογος Γκέρσομ Σόλεμ, επίμετρο: Κώστας Καλφόπουλος, Καστανιώτη. Αθήνα 2021, 268 σελ.

Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν ταξίδεψε στη Μόσχα στις 6 Δεκεμβρίου 1926 και παρέμεινε εκεί μέχρι την 1η Φεβρουαρίου 1927. Τρεις θεωρούνται οι λόγοι για το ταξίδι του αυτό: Για να δει και να αναθερμάνει τις σχέσεις του με τη γυναίκα που αγαπά, την Άσια Λάτσις. Για να αποφασίσει αν θα μπει στο γερμανικό κομμουνιστικό κόμμα. Και για να δει από κοντά την οργάνωση της εξουσίας και της καινούργιας κοινωνίας της Μόσχας, καθώς  και να εξερευνήσει αν μπορεί να συνεργαστεί με ρωσικά έντυπα.

Μαξίμ Γκόρκι, Οι Αρταμάνοφ, μετάφραση από τα ρωσικά: Άρης Αλεξάνδρου, Πατάκη, Αθήνα 2018, 525 σελ. 

Ο Γκόρκι άρχισε σαν φωνή της βαθιάς Ρωσίας, των απλών ανθρώπων και των κολασμένων, των παραβατικών, των θυμάτων της βίας. Αλλά από το 1927 αρχίζει η υποταγή του στον Στάλιν, μεταστροφή που δεν έχει άλλη εξήγηση από την κυνική ιδιοτέλεια. Ως πνευματική προσωπικότητα, ο Αλεξάνδρου υπήρξε το ακριβώς αντίθετο του Γκόρκι. Εντάχθηκε στην κομμουνιστική Αριστερά, όπως οι περισσότεροι της γενιάς του, με τις ιδέες της ισότητας, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας. Και αρνήθηκε αυτή την ένταξη όταν διαπίστωσε την εξέλιξη του κομμουνισμού σε ιδεολογία και πρακτική ολοκληρωτισμού. Μεταξύ άλλων, ο Αλεξάνδρου μετέφρασε και Γκόρκι.

ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ BOOKS' JOURNAL - τχ. 99

Ian Kershaw, Η Ευρώπη σε δίνη 1950-2017, μετάφραση από τα αγγλικά: Γεώργιος-Μενέλαος Αστερίου, Αλεξάνδρεια, Αθήνας 2021, 679 σελ.

Η ιστορία της Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι μια πορεία προς την οικονομική ευμάρεια, τις ελευθερίες και τη βαθμιαία κατάργηση των εσωτερικών συνόρων. Δεν ήταν μια εύκολη πορεία, αφενός επειδή η ήπειρος βγήκε από τον πόλεμο βαθύτατα διχασμένη, αφετέρου επειδή δεν ήταν αδιατάρακτη η πορεία προς την πρόοδο. Ο Ίαν Κέρσοου καταγράφει τις μεγάλες στιγμές αυτής της εξέλιξης και τις μεγάλες σημερινές προκλήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που παρά το υψηλό επίπεδο διαβίωσης των πολιτών της συνεχίζει να μαστίζεται από δομικές ανασφάλειες. [ΤΒJ]

Στράτος Ν. Δορδανάς - Βάιος Καλογρηάς, Οι ζωές των άλλων. Η Στάζι και οι Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Ανατολική Γερμανία (1949-1989), πρόλογος: Ανδρέας Στεργίου, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2020, 272 σελ.

Η έρευνα για τους έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες στην Ανατολική Γερμανία, των ιστορικών Στράτου Δορδανά και Βάιου Καλογρηά στα αρχεία της Στάζι, καταρρίπτει συντριπτικά πολλούς μύθους. Αποδεικνύοντας ότι μετανάστες, εξόριστοι και πολιτικοί πρόσφυγες στο Βερολίνο –όπως και στο Βουκουρέστι, τη Βουδαπέστη και, φυσικά, στην Τασκένδη– εξαναγκάστηκαν να ζήσουν μία «άλλη ζωή», καθώς η δική τους έγινε υποχείριο των Άλλων. Στην ανατολικογερμανική εκδοχή της, την καθόριζε απόλυτα το «κράτος των αγροτών και εργατών» και, κυρίως, η Στάζι του Έριχ Μίλκε.