Τέμπη

Ήδη έχουμε μπει σε μια εποχή όπου συντάσσονται νέοι κανόνες. Αυτό που παρακολουθούμε καθημερινά σε πλανητικό πλέον επίπεδο δεν είναι μια παρέκκλιση άλλα μια νέα πραγματικότητα που θέτει νέα δεδομένα. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, για παράδειγμα, το πρωί επιβάλλει δασμούς στο Μεξικό, μετά το φαγητό τούς αποσύρει και πριν κοιμηθεί τους επαναφέρει.

«Γα….ται ο Μητσοτάκης» ακούστηκε κάποια στιγμή, απ’ όλη την αυτόχθονα σταλινογενή Αριστερά.

Μέχρι και η πρόεδρος των διορισμένων στο Δημόσιο αρχαιολόγων, μεταφέροντας στο χώρο της δημοσιοϋπαλληλικής αρχαιολογίας το ήθος ενός παλαιοσταλινικού πολιτικού μορφώματος, δημοσίευε πάνω σε εικόνες αρχαιολογικών θραυσμάτων τη φράση: «Γα….έται ο Μητσοτάκης».

Μια και δεν το... έχουν στον ΣΥΡΙΖΑ με τις λέξεις, ας προσπαθήσουμε με αριθμούς.  Το 2019, στις βουλευτικές εκλογές, η ΝΔ έλαβε 39,85 και ο ΣΥΡΙΖΑ 31,53 . Έχασε με 8,32 % διαφορά. Το 2023, ξανά στις βουλευτικές εκλογές, έπαιξαν το τελευταίο τους χαρτί στο αναλογικότερο εκλογικό σύστημα. Έτσι, στις εκλογές της 25ης Ιουνίου 2023 η ΝΔ έλαβε 40,79%  και ο ΣΥΡΙΖΑ  20,07%  Η διαφορά υπερδιπλασιάστηκε: από το + 8,32%  έφτασε στο +20,72%.  Λόγω του αναλογικότερου συστήματος, έγιναν και επαναληπτικές εκλογές όπου η διαφορά έφτασε στους +22,73%. 

Στις 8 Δεκεμβρίου 1966 συνέβη μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές τραγωδίες στην Ελλάδα: το ναυάγιο του οχηματαγωγού Ηράκλειον ανοιχτά της Φαλκονέρας με 277 νεκρούς και μόνο 47 επιζώντες. Η ευθύνες βάρυναν τους ιδιοκτήτες του πλοίου, τους αδελφούς Τυπάλδους, και άλλα στελέχη της εταιρείας, καθώς και τον διευθυντή της επιθεώρησης πλοίων του υπουργείου Ναυτιλίας. Ο τότε υπουργός Ναυτιλίας δεν παραιτήθηκε αλλά ακολούθησε την πτώση της κυβέρνησης στην οποία ανήκε δυο εβδομάδες αργότερα.

Στις 27 Φεβρουαρίου 2025, μια μέρα πριν από την δεύτερη επέτειο της σιδηροδρομικής τραγωδίας στα Τέμπη, δημοσιεύεται από τον νεοσυσταθέντα Εθνικό Οργανισμό Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) το πρώτο από μία σειρά αναμενόμενων επίσημων πορισμάτων σχετικά με τις συνθήκες, τις αιτίες και την ακολουθία των γεγονότων αυτού του δυστυχήματος που κόστισε 57 νεκρούς. Το πόρισμα περιέχει και ορισμένα συμπεράσματα για τις απαιτούμενες ενέργειες με σκοπό την εξασφάλιση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων στην Ελλάδα και την αποτροπή παρόμοιων τραγωδιών στο μέλλον.

Ποια εντύπωση αποκόμισε ο γράφων από την ανάγνωση των 178 σελίδων του πορίσματος;

α) Οι συντάκτες έχουν προσπαθήσει να περιγράψουν με μεγάλη λεπτομέρεια την αλληλουχία των γεγονότων που οδήγησαν στην καταστροφή και αφορούν τις ενέργειες των εμπλεκόμενων σιδηροδρομικών (μηχανοδηγών, σταθμαρχών κ.ά.).

β) Οι συντάκτες ανασυνθέτουν με μεγάλη προσοχή τα γεγονότα που ακολούθησαν τη σύγκρουση και οδήγησαν στην εικόνα του τόπου του δυστυχήματος όπως τη βρήκαν τα διασωστικά συνεργεία που έσπευσαν πολύ γρήγορα εκεί και κατέβαλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να καταπολεμήσουν την πυρκαγιά που κατάκαιγε τα βαγόνια της επιβατικής αμαξοστοιχίας και για να βοηθήσουν τους επιζώντες.

γ) Οι συντάκτες προσπαθούν να διαλευκάνουν μια σημαντική πτυχή του δυστυχήματος που οδήγησε σε πολλές αντιπαραθέσεις και κατηγορίες για συγκάλυψη εγκλήματος. Η πτυχή αυτή αφορά το ερώτημα αν μία από τις δυο αμαξοστοιχίες που ενεπλάκησαν στο συμβάν μετέφερε ένα μη δηλωμένο φορτίο εύφλεκτης καύσιμης ύλης, η οποία θεωρείται τουλάχιστον συνυπεύθυνη για την πυρκαγιά που κατέστρεψε δυο βαγόνια του επιβατικού συρμού και για τον θάνατο πέντε ως επτά ανθρώπων. Σε συνάρτηση με αυτό το φορτίο αναμενόταν επίσης μια απάντηση στο ερώτημα αν και σε ποιο βαθμό αλλοιώθηκε ακούσια ή εκούσια ένα μέρος του χώρου του δυστυχήματος και αν αυτή η αλλοίωση οδήγησε στην απώλεια στοιχείων που θα βοηθούσαν στην απάντηση αυτού του ερωτήματος.

Όμως παρ’ όλη τη γενικά θετική και επαγγελματική εμφάνισή του, το πόρισμα περιέχει πτυχές, οι οποίες μπορεί να θεωρηθούν ότι προδικάζουν την έκβαση της αναμενόμενης δίκης:

α) Σε ό,τι αφορά τις ενέργειες του σταθμάρχη, ο οποίος φέρεται ως ο κύριος υπεύθυνος της καταστροφής, η περιγραφή της χαοτικής κατάστασης που επικρατούσε στον σταθμό της Λάρισας τη μοιραία νύχτα μπορεί να αναγνωστεί ως ένας κατάλογος ελαφρυντικών. Σε αυτό μπορεί να αντιτάξει κανείς ότι η αμεροληψία των εμπειρογνώμων απαιτεί τη λεπτομερή καταγραφή όλων των συνθηκών που επικρατούσαν στο σταθμαρχείο, όμως η περιγραφή εμπεριέχει και συμπεράσματα, όπως το ότι η ασύμμετρη κατανομή των συστημάτων ελέγχου και των συστημάτων επικοινωνίας δυσκόλευε την παράλληλη εποπτεία των πρώτων κατά την επικοινωνία του σταθμάρχη με τους άλλους παράγοντες της κατάστασης (μηχανοδηγοί, άλλοι σταθμάρχες,  αστυνομία κ.λπ.). Αυτό μπορεί να ισχύει, όμως δεν είναι αρμοδιότητα των συντακτών του πορίσματος να διατυπώνουν τέτοια συμπεράσματα γιατί η θέση τους είναι η θέση μαρτύρων σε μια ακροαματική διαδικασία.

β) Σε ό,τι αφορά το θέμα της αιτίας της πυρκαγιάς το πόρισμα:

1) Δεν έχει συνημμένες τις εκθέσεις στις οποίες παραπέμπει το κείμενο – την έκθεση του καθηγητού κ. Κωνσταντοπούλου, χημικού μηχανικού του ΑΠΘ, την έκθεση του Σουηδικού Ιδρύματος Ερευνών RI.SE, του γερμανικού εργαστηρίου RST Labs και τις εκθέσεις των πανεπιστημίων της Γάνδης και της Πίζας.

2) Δεν αναφέρει τίποτα για την πιστότητα των καταγραφών των καμερών. Οι κάμερες λειτουργούσαν σε κατάσταση νυκτός, πράγμα που τις κάνει να καταγράφουν στο υπέρυθρο μέρος του φάσματος και να το μετατρέπουν σε ορατό. Το πόρισμα δεν αναφέρει αν αυτό το γεγονός ελήφθη υπόψη ή αν δεν παίζει ρόλο. Έτσι όμως δεν γνωρίζουμε αν οι πυρόσφαιρες και οι εστίες πυρός που κατεγράφησαν έχουν το πραγματικό ή ένα φαινομενικό μέγεθος. Οι συντάκτες του πορίσματος δεν αναφέρουν αν διερεύνησαν το κατά πόσον οι κάμερες αυτού του τύπου διαφέρουν στις καταγραφές τους ανάλογα με τις συνθήκες φωτισμού.

3) Δεν αναφέρει ούτε σχολιάζει το ανάλογο πόρισμα της Hellenic Train που περιγράφει την κατάσταση των μετασχηματιστών της ηλεκτράμαξας της επιβατικής αμαξοστοιχίας και δίνει μια εικόνα έκρηξης στο μηχανοστάσιο, συμπεριλαμβανομένης της έκρηξης πυκνωτών και της δημιουργίας των εστιών πυρός από τα ψυκτικά έλαια του μετασχηματιστή. Η πιθανότητα οι πυρόσφαιρες και οι πρωτογενείς εστίες πυρός να οφείλονται στα ψυκτικά έλαια των μετασχηματιστών δεν απορρίπτεται εντελώς από τους συντάκτες, θεωρείται όμως ως απίθανη. Το κύριο επιχείρημα είναι ότι αν είχε καεί σημαντική ποσότητα αυτού του υλικού θα είχε παραχθεί μια μεγάλη ποσότητα διοξειδίου του πυριτίου. Οι συντάκτες παραδέχονται ότι υπάρχουν ορατές ποσότητες αυτού του υλικού αλλά ότι δεν επαρκούν. Ένα άλλο επιχείρημα είναι πιο τεχνικό και σχετίζεται με τη χημεία της καύσης ελαίων σιλικόνης. Όμως το πόρισμα της Hellenic Train δεν ισχυρίζεται ότι κάηκε όλη η ποσότητα των ελαίων του μετασχηματιστή, αλλά μόνον ότι η ανάφλεξή τους οδήγησε στη πυρκαγιά που κατέκαψε το κυλικείο.

4) Δεν αναφέρει αν έχουν καταγραφεί ανάλογα περιστατικά ή αν αυτό το περιστατικό είναι το πρώτο στην ιστορία των σιδηροδρόμων.  Επίσης δεν λαμβάνει υπόψιν ότι υπάρχουν πολλά καταγεγραμμένα περιστατικά ανάφλεξης μετασχηματιστών υψηλής ή μέσης τάσης και δεν φαίνεται να έχει εξετάσει κατά πόσον τέτοια περιστατικά θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως μοντέλα για την υπό διερεύνηση υπόθεση.

5) Σε ό,τι αφορά το καύσιμο υλικό των παρατηρηθεισών σφαιρών πυρός, η βασική υπόθεση των συντακτών του πορίσματος είναι ότι το «πιθανό αλλά άγνωστο» καύσιμο είναι ένας κατώτερος υδρογονάνθρακας (στα σενάρια προσομοίωσης αναφέρεται το πεντάνιο) και ότι το υλικό βρέθηκε κάπου μέσα στο σασί του βαγονιού του κυλικείου. H ολική πιθανολογούμενη ποσότητα αναφέρεται γύρω στους δυόμισι τόνους, δηλαδή κάτι λιγότερο από τρία κυβικά μέτρα, η οποία απελευθερώθηκε και ανεφλέγη σε τρία στάδια. Εδώ ανακύπτει πάλι το πρόβλημα της ορατότητας μιας τόσο μεγάλης ποσότητας – και της οσμής της.

Επιστρέφοντας στην κριτική στη διαχείριση του τόπου του δυστυχήματος μετά την περάτωση των πρώτων ενεργειών διάσωσης και κατάσβεσης, αυτή είναι δικαιολογημένη και εύλογη, όμως δεν έχει επιτιμητικό τόνο ούτε επιρρίπτει ευθύνες σε συγκεκριμένα πρόσωπα ή ομάδες, αλλά παραδέχεται ότι τα λάθη που έγιναν οφείλονται στο ότι στη χώρα δεν υπάρχει εμπειρία διαχείρισης, καθώς το δυστύχημα των Τεμπών είναι το πρώτο αυτού του είδους που συμβαίνει – και όλοι ευχόμαστε να είναι και το τελευταίο. Και η εξιχνίαση των αιτιών της πυρκαγιάς έχει σημασία όχι μόνο για τη δικαστική συνέχεια της υπόθεσης, αλλά και για τη βελτίωση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων εν γένει, καθώς μπορεί και πρέπει να αποκαλύψει αδύνατα σημεία στην πυρασφάλεια και την πυραντοχή των αμαξωμάτων αλλά και των ηλεκτραμαξών.

Και όπως και το ναυάγιο του «Ηράκλειον» οδήγησε στην ανάπτυξη ενός πολύ καλού συστήματος έρευνας και διάσωσης στη ναυσιπλοΐα της χώρας και στη θέσπιση κανόνων και κανονισμών ασφαλείας, το πόρισμα του ΕΟΑΔΑΣΑΑΜ πρέπει να έχει συνέπεια όχι μόνο την περάτωση των υποδομών ασφαλείας των σιδηροδρόμων, αλλά και την περαιτέρω βελτίωση του κανονισμού κυκλοφορίας και της επαγγελματικής κατάρτισης του προσωπικού.

Η δίκη για το Μάτι με τους 104 νεκρούς, όπως φαίνεται δεύτερης κατηγορίας και περιορισμένης λαϊκής ευαισθησίας (λεπτομέρειες γνωρίζει ο Φάμελλος που στεκόταν δίπλα στον Τσίπρα), έγινε με βάση τον ποινικό κώδικα του ΣΥΡΙΖΑ. Το 2019, και αφού όλο αυτό το φοβερό έγκλημα είχε γίνει το 2018, ο ΣΥΡΙΖΑ, που ήταν τότε στην κυβέρνηση, άλλαξε την τελευταία μέρα τον ποινικό κώδικα.

Απέναντι στον απροσδόκητο χαρακτήρα, στη ρευστότητα και στην ευπάθεια των ανθρώπινων υποθέσεων –προϊόντα κυρίως του ασυνείδητου χαρακτήρα των ανθρώπινων πράξεων υπό το χάος των ενορμήσεων, όπως μας φώτισε η ψυχανάλυση–, δεν έχουμε καμία άλλη σταθερά να αντιτάξουμε παρά μόνο τους νόμους.

Κι όμως, η υπόθεση είναι απλή. Ένα τρένο, εξαιτίας παραβίασης μιας σειράς κωδίκων ασφαλείας, μπήκε σε λάθος γραμμή και συγκρούστηκε. Για αυτή την παραβίαση υπάρχουν αντικειμενικές ευθύνες. Πρωτίστως ατομικές, πιθανόν όχι μόνο ατομικές. Η υπόθεση αφορά τη δικαιοσύνη και, όντως, η δικαιοσύνη έχει επιληφθεί, σε πλαίσιο μυστικότητας, όπως αρμόζει σε αυτού του τύπου τις περιπτώσεις. Εδώ, σε κανονικές συνθήκες, θα τελείωνε το δικαστικό μέρος της υπόθεσης των Τεμπών. Η ανεξάρτητη δικαιοσύνη, όπως συμβαίνει σε κάθε ευνομούμενη δημοκρατική χώρα, θα ανελάμβανε να ερευνήσει το δυστύχημα και να αποδώσει ευθύνες – αν υπάρχουν ποινικές ευθύνες πολιτικών, και στους πολιτικούς που ενέχονται.

Από τα δεξιά έχουμε τον χριστεπώνυμο σανοτραφή όχλο και εξ ευωνύμων την προοδευτική λεγεώνα των σταλινοτραφών σκοταδιστών. Πάνω από μια δεκαπενταετία τώρα, λόγω ειδικών περιστάσεων, αποκαλύφθηκε η σύγκληση των πεπρωμένων θρησκόληπτων, προοδευτικών και εναλλακτικών συνειδήσεων. Πλήρης ταύτιση ιδεών, πολιτικών συνεργασιών, λαϊκών αγώνων στις πλατείες και στις λαοσυνάξεις, συγκυβερνήσεων όπου ανταλλάχθηκαν αμοιβαίες αβρότητες και, γενικότερα, ανάπτυξη ενός πνεύματος αλληλεγγύης, αλληλοκατανόησης και αλληλοϋποστήριξης. Οι μεν (που σήμερα διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για τη δικαιοσύνη) δεν έβρισκαν δυο χρόνια αίθουσες για να δικαστούν οι χρυσαυγίτες εγκληματίες. Κι από τη μεριά τους, οι  νεοναζί συνέδραμαν με «ευπρόσδεκτες ψήφους» στην εμπέδωση του ηθικού πλεονεκτήματος της πρώτη φορά Αριστεράς...  

Για αρχή, μια προσωπική εμπειρία. Την ημέρα που εκδόθηκε η δικαστική απόφαση για τη 17 Νοέμβρη, ρωτήθηκα ως συνήγορος υπεράσπισης από τηλεοπτικό σταθμό τι είναι αυτό που θα μου μείνει αξέχαστο από τη δίκη. Και, χωρίς δισταγμό, απάντησα:

– Η αξιοπρέπεια των συγγενών των θυμάτων.

Η μόνη πρακτική συνέπεια αυτού του ορυμαγδού περί Τεμπών είναι ότι τελικά καταλύεται κάθε ιδέα της «δίκαιης δίκης».