Τεύχος 157

Edith Durham, Βόρεια Αλβανία, μετάφραση-σχόλια: Στέφανος Παπαγεωργίου, Παπαζήση, Αθήνα (το βιβλίο θα κυκλοφορήσει προσεχώς)

Τίποτα δεν προμήνυε ότι η Μαίρη Ίντιθ Ντάραμ (1863-1944) θα ήταν αυτή που θα έβαζε τους Αλβανούς στο οπτικό πεδίο του αγγλόφωνου κόσμου. Τελευταίο και παραμελημένο παιδί μιας εύπορης οικογένειας, έλαβε από το γιατρό την οδηγία να κάνει τουλάχιστον ένα ταξίδι δυο μηνών κάθε χρόνο, για να αποφύγει την κατάθλιψη. Το 1900, σε ηλικία 37 ετών, έκανε το πρώτο της ταξίδι στα Βαλκάνια. Έκτοτε, ώς το 1921, επαναλάμβανε το ταξίδι κάθε χρόνο, με έμφαση στις περιοχές όπου ζούσαν οι Αλβανοί. Ποτέ δεν κινδύνεψε. Και έχοντας καταγράψει τη ζωή τους και τα έθιμά τους, έγινε η «βασίλισσά» τους και ο σύνδεσμός τους με την Ευρώπη. [ΤΒJ]

Jürgen Habermas, Ein neuer Strukturwandel der Öffentlichkeit und die deliberative Politik, Suhrkamp Verlag, Βερολίνο 2022, 108 σελ.

Jürgen Habermas, Μια νέα μεταβολή δομής της δημόσιας σφαίρας και η διαβουλευτική πολιτική, μετάφραση από τα γερμανικά: Φανή Παραφόρου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2024, 136 σελ.

Από την εποχή του Αριστοτέλη, που κυριαρχούσε ο προφορικός λόγος για την ανταλλαγή επιχειρημάτων και την αναζήτηση νοήματος, ώς σήμερα, η δημόσια σφαίρα, ο χώρος δηλαδή ανάμεσα στην κοινωνία των πολιτών και στο πολιτικό σύστημα της κοινωνίας, έχει μεταφερθεί σε μεγάλο βαθμό στο διαδίκτυο. Οι αλλαγές στον τρόπο γραφής, μετάδοσης, επικοινωνίας, οι δυνατότητες παραπλάνησης, οι θεωρίες συνωμοσίας και τα fake news, η αλλαγή των ορίων ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό και, τελικά, η διεκδίκηση της πολιτικής στον νέο ψηφιακό κόσμο είναι το αντικείμενο μιας νέας, στοχαστικής εισφοράς στη σκέψη του γερμανού φιλοσόφου, Γιούργκεν Χάμπερμας. [ΤΒJ]

Jenny Erpenbeck, Η συντέλεια του κόσμου, μετάφραση από τα γερμανικά Αλέξανδρος Κυπριώτης, Καστανιώτη, Αθήνα, 2017, 304 σελ.

Η λογοτεχνία της Τζένι Έρπενμπεκ δεν είναι μονότονη. Έχει βεβαίως ορισμένα μόνιμα θεματικά χαρακτηριστικά. Την ενδιαφέρουν η ιστορία, η απώλεια και το πέρασμα του χρόνου, η μεταμόρφωση και η αέναη εξέλιξη, το τυχαίο και το αναπόφευκτο. Επίσης, η λογοτεχνία της μιλάει συχνά για την αλληλεπίδραση μεταξύ της προσωπικής μνήμης και της συλλογικής ιστορίας, δείχνοντας πώς οι ατομικές ζωές καθορίζονται από τις ευρύτερες ιστορικές δυνάμεις. Στο κείμενο που ακολουθεί, μαθαίνουμε τι έχει γράψει πέραν του πολυσυζητημένου Καιρού. [ΤΒJ]

Paul Auster, Μπαουμγκάρτνερ. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα αγγλικά: Ιωάννα Ηλιάδη, Μεταίχμιο, Αθήνα 2024, 246 σελ.

Η ζωή του Σάι Μπαουμγκάρτνερ έχει καθοριστεί από τη βαθιά, διαρκή αγάπη του για τη γυναίκα του, την Άννα, που σκοτώθηκε σε ένα δυστύχημα στη θάλασσα πριν από εννιά χρόνια. Το τελευταίο μυθιστόρημα του Πολ Όστερ, πριν πεθάνει, κινείται στον γνώριμο κόσμο του συγγραφέα του. Αλλά θέτει ερωτήματα για το θάνατο και τη μνήμη. Μπορεί η μνήμη ενός αγαπημένου προσώπου να είναι αντίδοτο στο θάνατο; Αρκεί να θυμόμαστε κάποιους για να τους διατηρούμε ζωντανούς εκεί στο Απέραντο Πουθενά; Το τελευταίο έργο του Πολ Όστερ είναι συμπύκνωση των θεμάτων του και της στοχαστικότητάς του, που θα λείψει από πολλούς. [ΤΒJ]

Γιάννης Μαρής, Διακοπές στη Μύκονο, εισαγωγή: Ανδρέας Αποστολίδης, Άγρα, Αθήνα 2024, 272 σελ.

Μια τετράδα μυθιστορηματικών προσώπων και ένα ερωτικό δράμα σε μια ιστορία μυστηρίου με νουάρ αποχρώσεις, πλην χωρίς αστυνόμο Μπέκα και άλλους αστυνομικούς. Πιθανόν κι ένα βιβλίο που θέλει να συμπορευτεί με το εντελώς ξεχασμένο σήμερα  ρομάντζο.   

Ζορζ Περέκ,  W ή Η παιδική ανάμνηση, μετάφραση από τα γαλλικά: Αχιλλέας Κυριακίδης, ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 2024

Το βιβλίο W ή Η παιδική ανάμνηση θεωρείται ένα από τα μείζονα έργα της αυτοβιογραφικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Η αρθρογραφία που αφορά το εν λόγω βιβλίο είναι τεράστια. Στο κείμενο αυτό, με αφορμή την πρόσφατη ελληνική έκδοση στην εξαιρετική μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη, καταθέτω την προσωπική μου ματιά για κάποιες πτυχές του έργου που με ενδιαφέρουν περισσότερο.  

Συνέντευξη στον Γιώργο Ναθαναήλ

Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή, που άρχισε μετά τη σφαγή αμάχων Ισραηλινών από τρομοκράτες της Χαμάς την 7^η Οκτωβρίου 2023, δεν είναι μια σύγκρουση του Ισραήλ με Άραβες. Είναι ιερός πόλεμος, ένας προνεωτερικός πόλεμος και στόχος του είναι η καταστροφή του κράτους του Ισραήλ. Γι’ αυτό το Ισραήλ δεν έχει άλλη επιλογή από την κλιμάκωση – όχι μόνο κατά της Χαμάς, αλλά και κατά της Χεζμπολά και του Ιράν, του κράτους που χρηματοδοτεί πληρεξούσιους τρομοκράτες στην περιοχή. Το οξύμωρο είναι ότι οι διανοούμενοι και πολλοί ριζοσπάστες φοιτητές στα δυτικά πανεπιστήμια στηρίζουν βαθιά αντιδραστικά, ακροδεξιά κινήματα. Όσο για τα Ηνωμένα Έθνη, έχουν αποτύχει να συμβάλουν στην ειρήνευση στην περιοχή – και  είναι εύλογο να μην τα λαμβάνει υπόψη το Ισραήλ. Μια αποκλειστική συνέντευξη του καθηγητή Jeffrey C. Herf φωτίζει όλες τις όψεις της κρίσης στη Μέση Ανατολή. (Η συνέντευξη ελήφθη και δημοσιεύτηκε  στην έντυπη έκδοση του Βοοks' Journal, #157, πριν από τις αμερικανικές εκλογές.)

Kōbō Abe, Το πρόσωπο του άλλου, μετάφραση από τα ιαπωνικά - εισαγωγή: Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος, Άγρα, Αθήνα 2024, 328 σελ.

Ένας επιστήμονας πέφτει θύμα εργαστηριακού ατυχήματος με αποτέλεσμα τη φρικτή παραμόρφωση του προσώπου του, που για να μην είναι αποκρουστικό αποφασίζει να το καλύψει με μια μάσκα. Αλλ’ επειδή η πρώτη που ένιωσε απέχθεια, η γυναίκα του και σταθερή ερωτική σύντροφός του, δεν μπορούσε πια να συνδέεται μαζί του, το σώμα επανασυνδέεται μαζί της μέσω της μάσκας. Είναι όμως το πρόσωπο που απεικονίζει η μάσκα το δικό του πρόσωπο – ή ο επιστήμονας έχει γίνει πλέον ένας άλλος; [ΤΒJ]

Γιάννης Πριόβολος, Εύελπις σε παράξενα χρόνια 1971-1975, Πατάκη, Αθήνα 2024, 384 σελ.

Υπάρχουν ιστοριογραφικά θέματα που φαίνονται σχεδόν ανιαρά. Εκεί όμως, συχνά, εμφανίζονται πεδία πραγμάτευσης στα οποία τέμνονται διαφορετικοί και επάλληλοι κόσμοι, όπως η πολιτική και η κοινωνία, κι ακόμα πιο πέρα η ιστορία των ιδεών και της κουλτούρας. Με φόντο τη συμπλήρωση πεντηκονταετίας από τη Μεταπολίτευση, η απομνημονευματική καταγραφή της πολιτισμικής και πολιτικής μετάβασης του φυτωρίου των ηγητόρων του Στρατού αποκαλύπτει όχι μόνο ανάλογες διαδικασίες, αλλά και τις επί μακρόν ενεργές παθογένειες, εισφέροντας αυθεντικά νέα ιστορική ύλη.

Ο πρόσφατος θάνατος του Χρήστου Γιανναρά προκάλεσε πολλές συζητήσεις γύρω από τις ιδέες του και την απήχησή τους στην κοινή γνώμη. Λίγοι θα αμφισβητήσουν ότι υπήρξε συνεπής στις ιδέες αυτές τις οποίες διατύπωσε σε πολυάριθμα βιβλία και άρθρα, σε ομιλίες, καθώς και σε συνεντεύξεις που έχει δώσει κατά καιρούς. Πέρα από το ίδιο του το έργο με το οποίο πολλοί έχουν ασχοληθεί, είτε εκθειάζοντάς το είτε ασκώντας αυστηρή κριτική, ο Γιανναράς δημιούργησε ένα πρότυπο διανοητή που επικράτησε στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Το πρότυπο αυτό είναι εκείνο του θεωρού, του υπέρτατου γνώστη, που συλλαμβάνει τα μηνύματα των καιρών και δίνει κατευθύνσεις. Είναι ο στοχαστής ως νοητάρχης –για να χρησιμοποιήσω μια αρχαία λέξη–, ως υπέρτατος διανοητής, ο οποίος κατέχει κάποιο ανεπίγνωστο προνόμιο να διαβάζει «σωστά» τα σημεία των καιρών, να είναι θεωρός της Ιστορίας.