Θανάσης Βαλτινός

«Παρά την αποτυχία μας δεν πρέπει να στενοχωριόμαστε γιατί δεν έχουν σημασία τα πράγματα αλλά οι κρίσεις περί των πραγμάτων. Άλλωστε εμείς είμαστε επαγγελματίες της νοσταλγίας». Πάνω σ’ αυτό το μότο πέφτει ο αναγνώστης που ανοίγει να διαβάσει τη συλλογή διηγημάτων του Θανάση Βαλτινού Θα βρείτε τα οστά μου υπό βροχήν. Ως πηγή του παραθέματος ο συγγραφέας αναφέρει κάποιο «γράμμα Άραβα εμπόρου σε Έλληνα συνεργάτη του». Όπως όμως εύκολα μπορεί ν’ αντιληφθεί κανείς, το παράθεμα είναι επινοημένο. Δεν υπάρχει κανένα τέτοιο γράμμα, απ’ το οποίο τάχα ο συγγραφέας άντλησε τα παραπάνω λόγια. Άλλωστε, οι παραπομπές σε επινοημένα κείμενα δεν είναι κάτι ασυνήθιστο στο έργο του Βαλτινού.

Διαβάζω:

«– Περιοδικό “Οι Νέοι” υπό την σκέπη και τον έλεγχο του πρωτοσύγκελου Ψαριανού. Μετέπειτα μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης.

– Κατηχητικό και τέτοια.

– Όχι ακριβώς. Ο Ψαριανός ήταν καλλιεργημένος παπάς. Ο αδελφός του Σωκράτης, συνομήλικός μας.

– Η δική σας εκτροπή;

– Είχε προηγηθεί, με άλλον τρόπο. “Οι Νέοι” μας μιμήθηκαν.»

Το χειμώνα του 2000, κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα του Θανάση Βαλτινού Συναξάρι Ανδρέα Κορδοπάτη. Βιβλίο Δεύτερο: Βαλκανικοί –’22. Αποφασίσαμε με την ανθρωπολόγο Πηνελόπη Παπαηλία, συνάδελφο στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, να το παρουσιάσουμε στο πλαίσιο των ανοιχτών συναντήσεων με συγγραφείς που τότε οργανώναμε στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολόγιας. Στον Βόλο, το αμφιθέατρο ήταν γεμάτο τη βραδιά της εκδήλωσης. Μου έκανε, όμως, εντύπωση ότι ο Βαλτινός δεν ήθελε να μιλήσει για το «εργαστήρι» του. Στο στυλ των δύσκολων συγγραφέων του μοντερνισμού, έμεινε μυστηριώδης, ώς το τέλος. Εκ των υστέρων, έμαθα πως ο ιστορικός Αντώνης Λιάκος, μέλος της προσωρινής γενικής συνέλευσης του τμήματος, τότε, δυσαρεστήθηκε με την εκδήλωση. Είχε βρει τον Βαλτινό «δεξιό».

Τον καιρό που κυκλοφόρησαν, Μάρτιος 1993, τα διηγήματα Θα βρείτε τα οστά μου υπό βροχήν και Φτερά μπεκάτσας (το δεύτερο μάλιστα ανέβηκε τότε στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης) και τέσσερα χρόνια μετά την έκδοση του βραβευμένου μυθιστορήματός του Στοιχεία από τη δεκαετία του ’60, ο Θανάσης Βαλτινός συζήτησε στο ραδιόφωνο του Τρίτου Προγράμματος με τον Μιχάλη Μήτρα. Είχαν προηγηθεί και ακολούθησαν και άλλες συνεντεύξεις του συγγραφέα. Τις ξανάκουσα με αφορμή τον πρόσφατο θάνατό του. Ο λόγος που ξεχώρισα αυτή τη συνέντευξη είναι γιατί περιστρέφεται αποκλειστικά στα διηγήματά του και δίνει απαντήσεις για το περιεχόμενο, τους ήρωες και τα ερεθίσματα που τον παρακίνησαν. Μιλάει για τους «μοναχικούς δρόμους που χαράζουν καινούργιες πορείες» και αποκαλύπτει ποια είναι τα πραγματικά πρόσωπα που περνούν στα αφηγήματά του.

Συνέντευξη στην Κατερίνα Σχινά και τον Ηλία Κανέλλη

Έζησε τον πόλεμο, ενηλικιώθηκε γρήγορα, παράτησε τις σπουδές του, επέλεξε να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο, έγραψε σενάρια, πρωτοδημοσίευσε κείμενα σε περιοδικά, τον απασχόλησε ιδιαίτερα η μορφή των αφηγημάτων του, ανάμεσα στα θέματά του ήταν η μετανάστευση και ο εμφύλιος, έζησε για πολλά χρόνια ως πετεινό του ουρανού, σήμερα έχει γίνει ακαδημαϊκός, στα τελευταία του βιβλία αυτοβιογραφείται, επιρρίπτει ευθύνες στο μεταπολιτευτικό μοντέλο και σε όλα τα πολιτικά κόμματα, δηλώνει αριστερός αλλά διαφωνεί σφόδρα με την Αριστερά... Ο Θανάσης Βαλτινός είναι ευθύς και ξεκάθαρος. Όπως στα βιβλία του. [Η συνέντευξη ελήφθη τον Μάιο 2014, πριν ακόμα κυβερνήσει ο ΣΥΡΙΖΑ. Δημοσιεύτηκε στο Βοοks’ Journal, τχ. 45, Ιούνιος 2014. Αναδημοσιεύεται εδώ με θλιβερή αφορμή το θάνατο του συγγραφέα σε ηλικία 92 χρόνων.]