Μεταπολίτευση

Τάσος Γιαννίτσης, Ελλάδα, 1953–2024. Χρόνος και Πολιτική Οικονομία, Πατάκη, Αθήνα 2025, 398 σελ.

Πώς από την περίοδο της ραγδαίας εκβιομηχάνισης μετά τον πόλεμο η χώρα οδηγήθηκε στη χρεοκοπία και στην οικονομική επιτήρηση. Πού και γιατί το κράτος ήταν ανακόλουθο. Γιατί η Ελλάδα δεν μπόρεσε να επωφεληθεί από την ένταξή της στον σκληρό πυρήνα της Ευρώπης; Γιατί ακόμα και σήμερα υπάρχουν διαρθρωτικές υστερήσεις που βάζουν εμπόδια στην πορεία μας. Στο νέο βιβλίο του Τάσου Γιαννίτση αποτιμάται μια πορεία όχι και τόσο αισιόδοξη, ενώ εκφράζεται αβεβαιότητα και για το εθνικό μας μέλλον.

Τάσος Γιαννίτσης, Ελλάδα, 1953-2024. Χρόνος και Πολιτική Οικονομία, Πατάκη, Αθήνα 2025, 400 σελ. 

«Το στοίχημα μιας αλλαγής υποδείγματος (διακυβέρνησης ή παραγωγικού συστήματος) είναι μια πολιτικά και κοινωνικά σισύφεια διαδικασία», γράφει απαισιόδοξος για την πορεία της χώρας ο Τάσος Γιαννίτσης, κλείνοντας το νέο βιβλίο του. Τονίζει μάλιστα ότι δεν αρκεί να δηλώνεις μεταρρυθμιστής για να είσαι κιόλας. Άλλωστε, όροι όπως «μεταρρύθμιση», «εκσυγχρονισμός», «ευρωπαϊστής» και άλλοι συναφείς αποτελούν αφηρημένες έννοιες, δεν είναι παρά ένα λεκτικό κέλυφος, χωρίς συγκεκριμένο περιεχόμενο – αν δεν δώσει αυτό το περιεχόμενο η συστηματική πολιτική μεταρρυθμιστική προσπάθεια, που συναντά πολλές δυσκολίες.  [ΤΒJ]

Θεσμική τομή και εμπέδωση των δημοκρατικών και φιλελεύθερων θεσμών

Ο τρόπος με τον οποίο προσλαμβάνουμε την μεταπολίτευση και η προσπάθεια να την ορίσουμε προϋποθέτει μια συνοπτική αποτίμηση της δικτατορίας. Συνοψίζω τηλεγραφικά όσα στοιχεία έχουν αποδώσει στον δημόσιο λόγο τα πορίσματα της ιστορικής έρευνας για τη δικτατορία:       

Κώστας Κωστής - Σωτήρης Ριζάς (επιμ.), Ιστορίες της Μεταπολίτευσης, Πατάκη, Αθήνα 2025, 848 σελ.

Η ανθρώπινη πραγματικότητα μπορεί να γίνει κατανοητή μόνον όταν λάβουμε υπόψη μας το πόσο σύνθετη και πολύπλοκη είναι· ουδείς μπορεί να απομονώσει την πολιτική από την οικονομία, και την κοινωνία από την πολιτική. Η θεώρηση αυτή διατυπώνεται στο οπισθόφυλλο του τόμου Οι Ιστορίες της Μεταπολίτευσης· ενός συλλογικού εγχειρήματος ιστορικών και κοινωνικών επιστημόνων, το οποίο επιχειρεί να χαρτογραφήσει πολυδιάστατα την περίοδο των πενήντα χρόνων που πέρασαν από τη μετάβαση από τη δικτατορία στην πιο σταθερή δημοκρατία που γνώρισε η νεότερη Ελλάδα.^[1] 

Μια συνοπτική αποτίμηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής από τη Μεταπολίτευση έως σήμερα

Γιάννης Πριόβολος, Εύελπις σε παράξενα χρόνια 1971-1975, Πατάκη, Αθήνα 2024, 384 σελ.

Υπάρχουν ιστοριογραφικά θέματα που φαίνονται σχεδόν ανιαρά. Εκεί όμως, συχνά, εμφανίζονται πεδία πραγμάτευσης στα οποία τέμνονται διαφορετικοί και επάλληλοι κόσμοι, όπως η πολιτική και η κοινωνία, κι ακόμα πιο πέρα η ιστορία των ιδεών και της κουλτούρας. Με φόντο τη συμπλήρωση πεντηκονταετίας από τη Μεταπολίτευση, η απομνημονευματική καταγραφή της πολιτισμικής και πολιτικής μετάβασης του φυτωρίου των ηγητόρων του Στρατού αποκαλύπτει όχι μόνο ανάλογες διαδικασίες, αλλά και τις επί μακρόν ενεργές παθογένειες, εισφέροντας αυθεντικά νέα ιστορική ύλη.

Τάκης Παππάς, Παράδοξη χώρα. Γιατί η Ελλάδα υστερεί σε σχέση με την Ιρλανδία και την Πορτογαλία και τι μπορούμε να μάθουμε από αυτές;, Πατάκη, Αθήνα 2024, 312 σελ.

Η πόλωση μέσα στην κοινωνία και μεταξύ κοινωνίας και κομματικού συστήματος. Το νέο βιβλίο του Τάκη Παππά δίνει το έναυσμα για να ανοίξει μια αναγκαία συζήτηση: ποιοι είναι οι λόγοι ανακοπής της προόδου, την οποία η χώρα επιδιώκει, αλλά υπολείπεται στην επίτευξή της; Μήπως η πόλωση δεν είναι δομικό συστατικό αυτής της ανακοπής (εκτός της πόλωσης, υπάρχουν και σημαντικές συναινέσεις). Μήπως ζούμε σε μια φοβική δημοκρατία, τα χαρακτηριστικά της οποίας οι περισσότεροι προτιμούμε να παραβλέπουμε; [ΤΒJ]

H Μεταπολίτευση ως état d’âme*

Άγγελος Συρίγος, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Μεταπολίτευση, 1974-1975. 50 ερωτήματα και απαντήσεις, Πατάκη, Αθήνα 2024, 312 σελ.

Το 1974, η μετάβαση από τη χούντα στη δημοκρατία, η αποκατάσταση της σταθερότητας και η διαχείριση των επιπτώσεων από την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο και την κατοχή περίπου του 36% του νησιού, ήταν ένα μεγάλο στοίχημα για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Το δημοψήφισμα που οδήγησε στη λύση του πολιτειακού ζητήματος στην Ελλάδα, η χάρη στους πραξικοπηματίες και η μετατροπή της ποινής τους σε ισόβια, η νομιμοποίηση του ΚΚΕ, η εξομάλυνση της κοινωνικής και πολιτικής ζωής χωρίς συγκρούσεις και ρήγματα και η κατεύθυνση της χώρας προς την Ευρώπη και γενικότερα προς τις επιλογές του δυτικού κόσμου ήταν μερικοί ακόμα στόχοι που επιτεύχθηκαν. Το βιβλίο του Άγγελου Συρίγου και του Ευάνθη Χατζηβασιλείου αναλύει τις κορυφαίες επιλογές του πρώτου χρόνου μετά την πτώση της δικτατορίας και τις δυσκολίες που έθετε για την ευόδωση αυτών των επιλογών η περιρρέουσα ατμόσφαιρα.   

Πού πηγαίνει η Μεταπολίτευση;, εισαγωγή - επιμέλεια: Δημήτρης Χριστόπουλος. Πόλις, Αθήνα 2023, 136 σελ.

Η Δημοκρατία της Μεταπολίτευσης είναι ένα πολίτευμα συμπεριληπτικής πνοής. Ξεκίνησε με την επαναφορά στη νομιμότητα των κομμουνιστικών κομμάτων και συνεχίστηκε οκτώ χρόνια μετά με την ισότιμη ένταξη του εαμικού κόσμου στο πολιτικό σύστημα. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται –αν και άγαρμπη– η καύση των φακέλων το 1989. Το νήμα αυτό όχι μόνο δεν κόπηκε, αλλά δυναμώνει.