Το τίμημα της ελευθερίας

Κλείνοντας με το τεύχος αυτό επτά συναπτά χρόνια τακτικής κυκλοφορίας του Books’ Journal, επίτευγμα που έγινε δυνατό χάρη στην απλήρωτη εργασία των συντελεστών του περιοδικού και, κυρίως, χάρη στην εμπιστοσύνη με την οποία το περιέβαλαν οι αναγνώστες, επιτρέψτε μας να παρακάμψουμε τη συνήθη επισκόπηση της συγκυρίας και να αναφερθούμε σε ένα ζήτημα που αντιμετώπισε το περιοδικό μας, ο εκδότης και ένας ακόμα συνεργάτης του, και παρ’ ολίγον να οδηγούσε στο κλείσιμό του – αν δεν επιλέγατε, ακόμα μια φορά, εσείς, οι αναγνώστες μας, με τη συνεισφορά σας, να μας κρατήσετε ζωντανούς.

Τα γεγονότα λίγο-πολύ είναι γνωστά. Τον Ιανουάριο του 2010, το περιοδικό The Athens Review of Books, στο οποίο ο Ηλίας Κανέλλης, νυν εκδότης και διευθυντής του Books’ Journal, ήταν διευθυντής μαζί με τον Μανώλη Βασιλάκη, δημοσίευσε επικριτικό άρθρο του Ανδρέα Παππά κατά του καθηγητή Νίκου Κοτζιά, μετέπειτα υπουργού Εξωτερικών στις κυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Ο Νίκος Κοτζιάς ενήγαγε το περιοδικό και τους συντελεστές του: την εκδότρια, τους δύο διευθυντές εκείνης της περιόδου και τον αρθρογράφο του κειμένου, ζητώντας χρηματική αποζημίωση. Στη δικαστική διαμάχη που ακολούθησε, η δικαιοσύνη, αφού αποδέχθηκε μερικώς την έγκληση του κ. Κοτζιά, αποφάσισε τελεσιδίκως (κατά τη γνώμη μας αδίκως – αλλά για όλα αυτά έχετε διαβάσει πολλά, και πιθανόν να διαβάσετε άλλα τόσα όταν η υπόθεση φτάσει στα ευρωπαϊκά δικαστήρια) να καταδικάσει τους κατά νόμον υπεύθυνους σε χρηματικό πρόστιμο. Το Athens Review of Books άσκησε αναίρεση στον Άρειο Πάγο, η οποία απερρίφθη. Κατόπιν αυτού, ο υπουργός πλέον Νίκος Κοτζιάς, διά του νομικού εκπροσώπου του, Ι.Κ. Μαντζουράνη, δέσμευσε τους λογαριασμούς του Athens Review of Books καθώς και των φυσικών προσώπων που το εκπροσωπούν, της Μαρίας Βασιλάκη, του Μανώλη Βασιλάκη, του Ηλία Κανέλλη και του Ανδρέα Παππά, απαιτώντας την εκτέλεση της απόφασης, την άμεση καταβολή δηλαδή του ποσού των 19.917,44 ευρώ εις ολόκληρον, μαζί με κάποια δικαστικά έξοδα, από όποιον ή από όποιους εκ των καταδικασθέντων εδύνατο/εδύναντο να το πληρώσει/-ουν.

Ήταν τέλη Ιουλίου. Ο Ηλίας Κανέλλης και ο Ανδρέας Παππάς, ο εκδότης δηλαδή και ένας από τους εκλεκτούς συνεργάτες σήμερα του Books’ Journal, παρ’ ότι εργάζονται σκληρά, δεν μπορούσαν να έχουν το ποσό που απαιτείτο. Ούτε το περιοδικό διέθετε το ποσόν, άλλωστε τα όποια έσοδα από τις πωλήσεις και τις χαμηλού κόστους διαφημίσεις εκδοτικών οίκων φιλοξενεί προορίζονται συνήθως για λειτουργικά έξοδα και τις δαπάνες παραγωγής και διανομής του τεύχους. Μια πρώτη πανικόβλητη σκέψη ήταν να κλείσει το Books’ Journal.

Συνεργάτες και φίλοι αντέδρασαν σε αυτή την προοπτική. Είχαν την ιδέα να ζητήσουμε να επωμιστούν το κόστος της αποζημίωσης που επιδίκασε το δικαστήριο οι αναγνώστες. Φτιάχθηκε μια επιτροπή από πρόσωπα κύρους γύρω από το περιοδικό (Δημήτρης Δημητράκος, Απόστολος Δοξιάδης, Παναγιώτης Ιωακειμίδης, Τριαντάφυλλος Καρατράντος, Γεώργιος Μομφεράτος, Παναγής Παναγιωτόπουλος,

Λίνα Παπαδάκη, Ανδρέας Παπαδόπουλος, Νατάσα Πασχάλη, Πλάμεν Τόντσεφ, Μαρία Τσάκος, Χρήστος Φραγκονικολόπουλος) που θα εγγυούνταν ότι τα όποια χρήματα συγκεντρώνονταν θα πήγαιναν γι’ αυτόν το σκοπό, και μέσω των social media άρχισε μια καμπάνια εξεύρεσης νέων συνδρομητών.

Η ανταπόκριση των αναγνωστών μας ήταν άμεση και συγκινητική – κι ας συνάντησε αδιανόητη συκοφαντική επίθεση από τη διεύθυνση του Athens Review of Books, την οποία αφελώς υιοθέτησαν κάποιοι, ελάχιστοι, καθηγητές, αλλά και ο Στέφανος Μάνος, πρόσωπα τα οποία αγνοώντας όλες τις πτυχές της υπόθεσης συντάχθηκαν δημοσίως με την άποψη ότι η διεύθυνση του Books’ Journal επαιτούσε χρήματα για ιδιοτελείς λόγους.

Παρ’ όλα αυτά, μέσα σε ελάχιστες μέρες συγκεντρώθηκε ποσό περί τα 15.000 ευρώ, αρκετό για να καλυφθεί το μερίδιο των δύο εκ των τεσσάρων καταδικασθέντων, δηλαδή του Ηλία Κανέλλη και του Ανδρέα Παππά – αρκετό, δηλαδή, για να διασωθεί το Books’ Journal. Έγινε προσπάθεια συνεννόησης των συνηγόρων μας, με τους συνηγόρους του Athens Review of Books καθώς και με τον συνήγορο του Νίκου Κοτζιά και, τελικά, αφού τελική συνεννόηση δεν έγινε δυνατή με το Athens Review of Books, αποφασίστηκε να πληρωθεί το μερίδιο που ισοδυναμούσε στο Books’ Journal, τα δύο τέταρτα δηλαδή του συνολικού ποσού που επιδικάστηκε, μέσω του ποσού που συγκεντρώθηκε από την ανταπόκριση των αναγνωστών στην έκκλησή μας. Στις 2 Αυγούστου, κατατέθηκαν μέσω της Alpha Bank τέσσερις επιταγές εις διαταγήν Νικολάου Κοτζιά (αριθ. 201708026200330018 - 4.359,36 ευρώ, 201708026200330017 - επίσης 4.359,36 ευρώ, 201708026200330022 - 607,50 ευρώ και 201708026200330023 - επίσης 607,50 ευρώ) και δυο ακόμα εις διαταγήν του δικαστικού κλητήρα ο οποίος έκανε τις επιδόσεις (αριθ. 201708026200330024 - 434,00 ευρώ και 201708026200330025 - 434,00 ευρώ). Κατ’ απαίτησή μας, ο δικηγόρος του Νίκου Κοτζιά, αφού βεβαιώθηκε ότι οι επιταγές δεν είναι ακάλυπτες, μας έδωσε έγγραφη βεβαίωση ότι παύει να έχει οποιαδήποτε οικονομική απαίτηση από τον Ηλία Κανέλλη και τον Ανδρέα Παππά.

Η διεύθυνση του Books’ Journal ευχαριστεί θερμότατα τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες που με τον οβολό τους συνέβαλαν στην επιβίωση του περιοδικού. Ήταν ουσιαστική η συμβολή τους στη διάσωση ενός πρωτοφανούς εκδοτικού εγχειρήματος για την Ελλάδα της χρεοκοπίας. Σε ένα περιβάλλον μολυσμένο από μνησικακία, ανιστόρητο αντιευρωπαϊσμό, δήθεν ταξικό μίσος, εθνολαϊκιστικές ευκολίες, πρόθυμους δημαγωγούς αλλά και πρωτόγνωρη πραγματική βία και εκφοβισμό, το Books’ Journal παραμένει θύλακας διαφύλαξης του κριτικού και επιστημονικού πνεύματος, κοινότητα υπεράσπισης του δημοκρατικού κεκτημένου της Μεταπολίτευσης, μέσω της συνύπαρξης διαφορετικών μεταξύ τους φωνών που έχουν κοινό να μην υποτάσσονται στην κοινοτοπία του εθνικισμού και του λαϊκισμού, ούτε να τρομάζουν μπροστά στο κύμα πολιτικού παραλογισμού, ψεύδους και αυταπάτης που σάρωσε και εξακολουθεί να σαρώνει τη χώρα.

Θα επαναλάβουμε, πάντως, μια φράση, που περιείχε και η καλοκαιρινή έκκληση προς τους αναγνώστες μας: Σε μια συγκυρία όπου η κυβερνητική εξουσία δεν διστάζει να επιδείξει μη αρμόζουσα σε δημοκρατική χώρα επιθετικότητα κατά των διαφωνούντων και χρησιμοποιεί κάθε πιθανό δίαυλο για την προπαγάνδα της, κρίνουμε ότι η επιλογή του καθηγητή (και υπουργού Εξωτερικών) Νίκου Κοτζιά να απαιτήσει ένα τέτοιο ποσό αποπνέει εκδικητικότητα, δείχνει απουσία ανοχής και, στην πράξη, λειτουργεί λογοκριτικά, εφ’ όσον το ποσό αυτό βαρύνει ουσιαστικά δύο ανεξάρτητα έντυπα χωρίς άλλους πόρους πλην του οβολού των αναγνωστών τους (The Athens Review of Books και The Books’ Journal).

Γι’ αυτό, άλλωστε, αλλά και για την προστασία της ελευθερίας της έκφρασης, το Books’ Journal θα επιμείνει διεκδικώντας, μαζί με το Athens Review of Books, αν συμφωνεί και η διεύθυνσή του που έχει την πρωτοβουλία στους περαιτέρω χειρισμούς, τη δικαίωση στα ευρωπαϊκά δικαστήρια όσων καταδικάστηκαν στα ελληνικά. Η Ευρώπη με το θεσμικό οπλοστάσιό της συνεχίζει να παρέχει εγγυήσεις ελευθερίας και δημοκρατικής ομαλότητας, οι οποίες δεν είναι πάντα αυτονόητες στην ιδιόμορφη ιστορική περίοδο από την οποία περνά η χώρα.