Εβραίοι

Από εδώ και πέρα, οι Εβραίοι μοιάζουν απροστάτευτοι από τη μνήμη της Σοά, παράγοντα ενοχής αλλά και ενσυναίσθησης. Νέες κατηγορίες κατά των Εβραίων προστίθενται στις παλαιές. Οι διαπιστώσεις και η έκφραση ανησυχιών διαδέχονται η μία την άλλη, συνοδευόμενες από αγανάκτηση και οργή. Αλλά δεν αναρωτιόμαστε πλέον για τις συνθήκες ανάδυσης αυτού του κύματος του αντιεβραϊκού μίσους, για τις πολλαπλές αφετηρίες του, τις διαφορετικές διαστάσεις του, για τις ποικίλες λειτουργίες του, για τα αποτελέσματά του στην πολιτική και πολιτισμική ζωή των δημοκρατικών εθνών. Όπως και να ’χει, πάντως, κρίνοντας από τις στάσεις έναντι των Εβραίων στην παρούσα κατάσταση του κόσμου, φαίνεται ότι περάσαμε από την «εποχή της περιφρόνησης» στην εποχή του μίσους. Ενός μίσους υψηλής έντασης, μίσους λυσσώδους, διακριτού από το συνηθισμένο μίσος, το οποίο δεν διστάζει να προσφεύγει σε μύθους ή ιδεολογικοποιημένα φαντάσματα για να εξαπολύσει τις πιο φανταστικές κατηγορίες τις οποίες πιστεύουν όλο και περισσότεροι εχθροί των Εβραίων. Κυρίως, όμως, ενός μίσους χωρίς γιατί, ενός μίσους το οποίο θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε οντολογικό. Οι Εβραίοι εισήλθαν στην εποχή της τρωτότητάς τους. 

Σε αντίθεση με τον Θεοδόσιο Νικολαΐδη που, όπως γράφει, δεν αμφισβητεί τις καλές προθέσεις του Κώστα Κούρκουλου για τις απόψεις που εξέφρασε στο σημείωμά του με τίτλο «Σύρος: Ρατσιστικό Έγκλημα» (διαδικτυακή έκδοση The Books’ Journal, 24 Ιουλίου 2025), εγώ, απερίφραστα, αμφισβητώ τις καλές προθέσεις του Νικολαΐδη για τα όσα λέει στον αντίλογο που έγραψε («Δεν είναι αντισημίτες», διαδικτυακή έκδοση The Books’ Journal, 27 Ιουλίου 2025). Γιατί παραβλέπει, θολώνει, μπερδεύει και ψεύδεται.

Όπως είναι γνωστό, το ΚΚΕ υπερκαθορίζει την Αριστερά. Δεν είναι τυχαίο ότι από το ΚΚΕ αναμένουν όλοι αναγνώριση για την «προοδευτική» τους ταυτότητα και σ’ αυτό απολογούνται για τυχόν παρεκκλίσεις. Έτσι το ΚΚΕ ορίζει το νόημα των λέξεων σε όλη την Αριστερά. Αλλά και το ήθος της.

Βλέποντας πως είχε ανοίξει μία σχετική συζήτηση, αξίζει να πούμε τούτο:
Το εβραϊκό Ολοκαύτωμα δεν είναι μοναδικό λόγω της έκτασης των εκκαθαρίσεων που εφήρμοσαν Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους. Ούτε για τον επιστημονικό τρόπο της εξόντωσης τόσων εκατομμυρίων ανθρώπων. Άλλωστε, ώς ένα βαθμό, το know how το είχαν πάρει από τους Τούρκους (ως αντιδάνειο βεβαίως, αφού κι εκείνους τους δίδαξε ο Λίμαν φον Σάντερς).
Η μοναδικότητα του Ολοκαυτώματος έγκειται στο ότι οι εβραίοι εξοντώθηκαν μόνο και μόνο επειδή ήταν εβραίοι. Ακόμη κι αν είχαν αλλάξει θρήσκευμα, ακόμη κι αν ζητούσαν να υπηρετήσουν οι ίδιοι το μεγαλείο του Τρίτου Ράιχ, πάλι τους περίμεναν τα στρατόπεδα και η εξόντωση.

Μαρία Μαμαλίγκα, Μερκάντο. Νουβέλα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2024, 132 σελ.

Στις 23 Ιουλίου 1944 εκτοπίστηκαν 1.661 Εβραίοι της Ρόδου. Τους υποχρέωσαν να ανεβούν σε τρία πλοία του εμπορικού ναυτικού, τα οποία πήγαν στη Λέρο για να παραλάβουν από κει τον μοναδικό Εβραίο του νησιού και να ανεφοδιαστούν. Στη συνέχεια, μαζί με ακόμα ένα πλοίο στο οποίο επέβαιναν οι 98 Εβραίοι της Κω, έφτασαν στον Πειραιά. Από εκεί, όλοι επιβιβάστηκαν σε τρένα και αποτελούν την  τελευταία αποστολή Ελλήνων Εβραίων με προορισμό το Άουσβιτς. Η νουβέλα Μερκάντο της Μαρίας Μαμαλίγκα δεν είναι ιστορικό βιβλίο, έκανε όμως πολύ μεγάλη ιστορική έρευνα για να το γράψει. [ΤΒJ]

Δημήτρης Ελευθεράκης, Το Ολοκαύτωμα στην ελληνική κουλτούρα μνήμης, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2023, 223 σελ.

Τρεις μύθοι ορίζουν την εγχώρια μνήμη του Ολοκαυτώματος. Ο μύθος της σιωπής των Εβραίων επιζώντων αλλά και του Τύπου, που για δεκαετίες λειτούργησε ως άλλοθι για τη σιωπή της ιστοριογραφίας. Ο μύθος της συλλογικής διάσωσης των Εβραίων από την εαμική Αντίσταση. Και ο μύθος της επίσης συλλογικής διάσωσης των Εβραίων χάρη στις προσπάθειες της Εκκλησίας.

Πρίμο Λέβι, Αν όχι τώρα, πότε;, μετάφραση από τα ιταλικά: Μάνος Ματσαγγάνης, Κιάρα Μορόνι, Θεμέλιο, Αθήνα 1995, 368 σελ.

Το μοναδικό μυθιστόρημα του Πρίμο Λέβι. Η ιστορία δεκάδων χιλιάδων εβραίων της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που, αντί να υποταχθούν στη φριχτή τους μοίρα της εξόντωσης, βρήκαν τη δύναμη να αντισταθούν και να ανταποδώσουν τα πλήγματα ενός εχθρού που είχε θέσει σε εφαρμογή ένα σχέδιο ολοκληρωτικής εξολόθρευσης. Μια πολύ επίκαιρη ιστορία.