Κοινωνία

Επιστήμη και Κοινωνία. Επιθεώρηση πολιτικής και ηθικής θεωρίας, Θεματικό αφιέρωμα: Ανισότητες, Τχ. 34, Χειμώνας 2015-2016

Το 34ο τεύχος του επιστημονικού περιοδικού Επιστήμη και Κοινωνία είναι αφιερωμένο θεματικά στις ανισότητες. Τα δύο εμπνευσμένα από τις θεωρητικές επεξεργασίες του Πικεττύ, το άλλο σε διάλογο με τις εξελίξεις στην ελληνική κοινωνία. [ΤΒJ]

Στις 24 Ιανουαρίου 2012, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος παρασύρθηκε από μηχανάκι στη διάρκεια του γυρίσματος της ταινίας του Η άλλη θάλασσα. Το ίδιο βράδυ, ο σκηνοθέτης πέθανε. Με παγκόσμια απήχηση και ένα ιδιαίτερο, αναγνωρίσιμο προσωπικό γλωσσικό ιδίωμα, είχε προλάβει να γυρίσει πολλές ταινίες κεντρικό θέμα των οποίων ήταν τα ιστορικά συμβάντα – όχι ως αναπαραστάσεις αλλά ως ποιητική. Μάλλον ασυνείδητα, η ποίηση του αγγελοπουλικού έργου έγινε η επίσημη αισθητική της μεταπολίτευσης. Κι αυτό, προφανώς, έχει τη σημασία του. Επετειακή αναδημοσίευση από το Books’ Journal 18, Απρίλιος 2012.

Jean-Fabien Spitz, Γιατί πρέπει να αγωνιζόμαστε κατά των ανισοτήτων;, μετάφραση από τα γαλλικά: Μαγδαληνή Τσεβρένη Πόλις, Αθήνα 2015, 154 σελ.

Όσοι έχουν ευνοηθεί χωρίς να είναι «κληρονόμοι», να έχουν προνομιούχο κοινωνική προέλευση ή να είναι μέλη μιας κυρίαρχης τάξης προς την οποία οι οικονομικοί θεσμοί κατευθύνουν τους πόρους, έχουν ευθύνη και οφείλουν να συμβάλλουν στους θεσμούς κοινωνικής αλληλεγγύης, όχι διότι τα πλεονεκτήματα που διαθέτουν είναι προϊόντα αδικίας, αλλά διότι ως μέλη της ίδιας κοινότητας δεσμεύονται να συνεισφέρουν στην ικανοποίηση των βασικών αναγκών των λιγότερο ευνοημένων από την τύχη. Ο Ζαν-Φαμπιάν Σπιτζ επαναφέρει τη συζήτηση στην έννοια της δικαιοσύνης.

Tο 1985 η Ευρώπη ήταν ακόμη χωρισμένη στα δύο. Δύο αντίπαλα, εχθρικά στρατόπεδα, και ανάμεσά τους το αδιαπέραστο σύνορο, το Τείχος. Ήμουν τότε ένας νεαρός παθιασμένος με την Κεντρική Ευρώπη, έβλεπα τι συνέβαινε εκεί και ειδικά η απομόνωση, ο εγκλεισμός των Ανατολικοευρωπαίων, ήταν κάτι που με συγκλόνιζε. Είχα λοιπόν την “ιδέα” να ταξιδέψω σε όλες τις χώρες και να φωτογραφίσω τους ανθρώπους και από τις δύο πλευρές του Τείχους και να τους παρουσιάσω όλους μαζί σε ένα βιβλίο, σαν μια ενιαία Ευρώπη, χωρίς σύνορα και τείχη. Αφελές και μεγαλεπήβολο σχέδιο, όπως όλα τα νεανικά σχέδια.

Για το όνειρό μου ταξίδεψα επί πέντε χρόνια στις περισσότερες από τις χώρες της τότε Ευρώπης, σε 16-17 χώρες, απο την Πορτογαλια μέχρι την Πολωνία, πάντα μόνος, με ένα σαραβαλάκι -το ελληνικότατο Pony για όποιον το θυμάται- , κοιμόμουν μέσα σε αυτό, στα πάρκινγκ των αυτοκινητοδρόμων και στις ερημιές. Και η μεγάλη μου χαρά ήταν να σταματάω σε κάθε πόλη και να περπατώ με τις ώρες στούς δρόμους της παρατηρώντας τους ανθρώπους. Δεν με ενδιέφεραν τα αξιοθέατα, τα κτίρια, τα μουσεία, μόνο τα ανθρώπινα πρόσωπα έβλεπα.

Είδα όλο το Ανατολικό Μπλοκ, είδα την εξαθλίωση στη Ρουμανία, τον φόβο στα μάτια των ανθρώπων και την καταπίεση στην Ανατολική Γερμανία και την Τσεχοσλοβακία. Και μια κάπως καλύτερη ζωή στην Ουγγαρία και την Πολωνία. Και ταυτόχρονα επισκεπτόμουν και τις δυτικές χώρες και φωτογράφιζα και εκεί τους ανθρώπους με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Η Δύση δεν ήταν παράδεισος για μένα, έβλεπα κι εκεί τα ίδια πρόσωπα σχεδόν, μοναχικούς ανθρώπους, φτωχούς, ηλικιωμένους. Κατάλαβα πολύ γρήγορα οτι δεν έκανα φωτορεπορτάζ.

Και μια ωραία νύχτα του 1989, το Τείχος έπεσε, ξαφνικά, χωρίς να με ρωτήσει αν είχα τελειώσει το “πρότζεκτ”... Έμεινα ξαφνικά χωρίς αντικείμενο. Και το “μεγαλειώδες” σχέδιο, μια Ευρώπη χωρίς σύνορα μέσα από τη φωτογραφία, φαινόταν τώρα πιο βλακώδες παρά ποτέ... Αναρωτήθηκα τι στην ευχή έκανα τόσα χρόνια, τι νόημα είχε όλο αυτό. Αλλά ήμουν στο Βερολίνο εκείνη τη κρύα νύχτα του Νοεμβρίου και χάρηκα όπως όλοι, έζησα τις μεγαλύτερες στιγμές της ζωής μου, όλοι νοιώθαμε έτσι εκεί, ζούσαμε την Ιστορία, την Ελευθερία, η Ευρώπη άλλαζε μπροστά στα μάτια μας, ήταν μαγικά!

Όταν όμως μου πέρασε ο ενθουσιασμός, τα μάζεψα και γύρισα στην Ελλάδα, φοβερά απογοητευμένος. Ενοιωθα οτι αυτό που είχα κάνει δεν άξιζε πολλά γιατί δεν έμπαινε στα δύο μεγάλα καλούπια της φωτογραφίας. Δεν ήταν ούτε “καταγραφή”, ρεπορτάζ, ούτε “τέχνη” (ειδικά τη “φωτογραφία τέχνης” την απεχθανόμουν). Είχα κάνει κάτι πολύ προσωπικό γιατί αυτό ήμουν εγώ, δεν μπορούσα να κάνω κάτι άλλο. Δεν είχα θέση πουθενά, έτσι το βίωνα. Γι αυτό πήρα τα 24.000 αρνητικά και τα έθαψα, τα έβαλα βαθειά μέσα στην αποθήκη μου. Και μαζί με αυτά έθαψα και εκείνο το κομμάτι της ζωής μου. Έκανα οικογένεια και μια δουλειά για να συντηρήσω την οικογένειά μου, και ήμουν ευτυχισμένος με τη νέα μου ζωή, οι παλιές μέρες δεν μου έλειπαν καθόλου, δεν μιλούσα σε κανένα για αυτές, ούτε έδειξα σε κανένα ποτέ τις φωτογραφίες μου. Με τον καιρό τις ξέχασα κι εγώ ο ίδιος. Και έτσι πέρασαν 25 χρόνια.

Ώσπου τον Μάρτιο του 2014 βρήκα τα κουτιά στην αποθήκη... Σκανάρισα απο περιέργεια μερικά αρνητικά και τα ανάρτησα στο διαδικτυο. Προς μεγάλη μου κατάπληξη άρεσαν πολύ στους φίλους μου εκεί. Έμεινα κατάπληκτος, το ξαναλέω, γιατι πίστευα οτι δεν ενδιέφερε κανέναν η δουλειά μου, οτι όλο αυτό που είχα κάνει τότε ήταν μια νεανική τρέλλα και τίποτε άλλο. Με τον καιρό, αναρτώντας πολλές φωτογραφίες, αισθάνθηκα οτι τα πρόσωπα που είχα δει τότε στούς ευρωπαϊκούς δρόμους δεν έπρεπε να χαθούν μαζί με εμένα, αλλα να ζήσουν μέσα σ΄ένα βιβλίο. Έτσι γεννήθηκε το βιβλίο που κρατάτε.

Όλα αυτά, και η παλιά μου τρέλλα και η τωρινή, και οι φωτογραφίες και το βιβλίο, έγιναν από αγάπη και μόνο, αγάπη για τους Ευρωπαίους και την Ευρώπη, την οικογένειά μας.

(Πρόλογος στις Εικόνες μιας άλλης Ευρώπης που κυκλοφορούν από τις 15 Δεκεμβρίου. Ένα λεύκωμα 200 σελίδων, με 95 φωτογραφίες από 16 χώρες, από όλη σχεδόν την Ευρώπη των τελευταίων χρόνων πριν από την Πτώση του Τείχους).

www.cpittas.com

Jennifer Clarke, Asteris Houliaras & Dimitris Sotiropoulos (επιμ.),  Austerity and the Third Sector in Greece: Civil Society at the European Frontline, Ashgate Publishing, 2015, 251 σελ.

Από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας ο ενδιάμεσος χώρος μεταξύ κυβερνώντων και κυβερνωμένων, η κοινωνία των πολιτών, γνωρίζει σταδιακή ανάπτυξη στην Ελλάδα.  Πώς όμως αυτή επηρεάστηκε από την οικονομική κρίση; Οι Clarke, Χουλιάρας και Σωτηρόπουλος αναλύουν την ελληνική κοινωνία των πολιτών πριν και μετά το 2009, ξεδιπλώνοντας τη διαδρομή πρόσφατων κοινωνικών κινημάτων και ακτιβισμού από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος. Αναδημοσίευση από το τεύχος 60 του Books' Journal, Νοέμβριος 2015.

Βασίλης Βαμβακάς, Παναγής Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Η Ελλάδα στη δεκαετία του ’80. Κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό λεξικό, β’ έκδοση, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2014, 730 σελ.

Γιατί αυτό που ζούμε σήμερα δεν είναι ακριβώς ο «πραγματιστικός λαϊκισμός» της δεκαετίας του 1980, αλλά είναι το απόγειο και η μοιραία συνέπεια μιας μεγάλης αγάπης, της αγάπης του «λαού»; Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 55, Μάιος 2015.

Pierre Rosanvallon, H κοινωνία των ίσων, μετάφραση από τα γαλλικά: Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Πόλις, Αθήνα 2014, 345 σελ.

Οι ιστορικές μεταμορφώσεις της ισότητας απ’ την νεωτερικότητα στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον είναι το θέμα της Κοινωνίας των ίσων, ενός έργου μεγάλης θεωρητικής σημασίας που έλειπε από την ελληνική βιβλιογραφία. Ο στόχος και το διακύβευμα της ισότητας, λέει ο συγγραφέας, παραμένουν σταθερό κοινωνικό αίτημα που διαρκώς ανανεώνεται και είναι ανοιχτό στις ιστορικές προκλήσεις, τόσο μεταξύ των κρατών, όσο και στο εσωτερικό τους. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 52, Φεβρουάριος 2015 [ΤΒJ]