Τεύχος 152

Έπλασε τον εαυτό του στην εντέλεια, και μετά η ποίησή του τον ξεπέρασε

Στάθης Βαλούκος, Ο πόλεμος δεν τελείωσε ακόμη. Ιστορικό μυθιστόρημα, Αιγόκερως, Αθήνα 2023, 626 σελ.

Από τη Μικρασιατική Καταστροφή ώς τον Εμφύλιο και τα Ιουλιανά, η Ελλάδα έζησε στην κόψη διχασμών που την έκοβαν στα δύο. Εθνικός Διχασμός, Κατοχή, Δεκεμβριανά, Εμφύλιος και τα χρόνια που ακολούθησαν, ήταν περίοδοι συστηματικού εμφύλιου μίσους για πολιτικές διαφορές. Ο ιστορικός του ελληνικού κινηματογράφου, Στάθης Βαλούκος, που έχει ξαναδοκιμάσει τις δυνάμεις του στο ιστορικό μυθιστόρημα, καταδύεται στη φουρτουνιασμένη θάλασσα της νεότερης ελληνικής ιστορίας και ανασυστήνει τις εποχές, συμπλέκοντας τους μυθοπλαστικούς ήρωές του με πραγματικούς, μιλώντας για τα τραυματικά γεγονότα δεκαετιών χωρίς το φίλτρο της αριστερής ή της δεξιάς ηθικολογίας. [TBJ]

Δημήτρης Αρμάος, Η προσφορά της ξεριζωμένης καρδιάς. Προϊστορία και λειτουργία του θέματος στην Ερωφίλη του Χορτάτση, Gutenberg, Αθήνα β’ έκδ. 2020, 1010 σελ.

Περισσότερα από δέκα χρόνια δαπάνησε ο χαλκέντερος φιλόλογος και ποιητής Δημήτρης Αρμάος στη συγγραφή της διδακτορικής του διατριβής. Το μακρύ ερευνητικό του ταξίδι στις θάλασσες της ανθρωπολογίας, της λογοτεχνίας και της ερμηνευτικής ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και ολοκληρώθηκε μόλις το 2004, όταν η διατριβή εγκρίθηκε από το Φιλολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών.

Virginie Despentes, Βερνόν Σουμπουτέξ 3, μετάφραση από τα γαλλικά: Χαρά Σκιαδέλλη, Αθήνα 2023, 430 σελ.

Το τρίτο μέρος της Τριλογίας του Βερνόν Σουμπουτέξ, της γαλλίδας φεμινίστριας συγγραφέα και σκηνοθέτη Βιρζινί Ντεπάντ που έχει φανατικό κοινό, κινείται σε ένα προάστιο του Παρισιού, γύρω από μια συλλογικότητα που εμπνέει ο κεντρικός ήρωας – μια συλλογικότητα που, από το περιθώριο, διεκδικεί τη φιλελεύθερη ουτοπία. Η ζωή δεν είναι κόμικς αλλά, τουλάχιστον, ένα μυθιστόρημα το οποίο κινείται στην εποχή μας, μπορεί να δανείζεται μοτίβα από τη μουσική. Και μάλιστα το ροκ. [ΤΒJ]

«Η απολογία ενός εξελικτικού βιολόγου», θα μπορούσε να είναι επίσης ο τίτλος αυτού του σημειώματος. Το γράφω παραμονές της Μεγάλης Εβδομάδας έτοιμος για το ετήσιο ταξίδι  στο χωριό που γεννήθηκα, μεγάλωσα, έμαθα τα πρώτα μου γράμματα και δεν έλειψε Μεγάλη Εβδομάδα, από τα 7 μου χρόνια μέχρι που έφυγα από το νησί για το Πανεπιστήμιο, που να μην ήμουν στο ψαλτήρι της ταπεινής εκκλησιάς του. Σκοπός του ταξιδιού: να ψάλω στην ίδια εκκλησία τους Νυμφίους και τα Άγια Πάθη. Ποιος; Εγώ που έχω δηλώσει δημοσίως ότι είμαι αγνωστικιστής.

Fidia, επιμ.: Claudio Parisi Presicce, Nadia Agnoli, Alessandra Avagliano, Francesca de Tomasi, Villa Caffarelli, Musei Capitolini, Ρώμη. 24/11/2023 - 5/5/2024

Claudio Parisi Presicce, Nadia Agnoli, Alessandra Avagliano, Francesca de Tomas (επιμ.), Fidia, L'Erma Di Bretschneider, Ρώμη 2023, 294 σελ.

Στη Ρώμη, όπου ο αυτοκράτορας Καλιγούλας θέλησε –χωρίς εντέλει να το επιτύχει– να μεταφέρει το χρυσελεφάντινο κολοσσιαίο άγαλμα του Δία από την Ολυμπία, τοποθετώντας μάλιστα την κεφαλή του ιδίου αντί εκείνης του Δία, παρουσιάζεται η πρώτη μεγάλη έκθεση για τον γνωστότερο και κατά γενική ομολογία σπουδαιότερο γλύπτη όλων των εποχών: τον Φειδία, υιό του Χαρμίδη, γεννημένο στην Αθήνα στις αρχές του επονομαζόμενου «χρυσού αιώνα».  

Από τις 10 Νοεμβρίου του 1816, ο 28χρονος Μπάιρον, έχοντας ρίξει μαύρη πέτρα πίσω του και περάσει ένα διάστημα στην Γενεύη (όπου θα συναναστραφεί τον Σέλεϊ και τη συντροφιά του), βρίσκεται στη Βενετία. Προς το τέλος του έτους, δημοσιεύεται το Γ’ Άσμα του Τσάιλντ Χάρολντ.

Θανάσης Διαμαντόπουλος, Χωρίς στέμμα. Η Αβασίλευτη του Μεσοπολέμου. Ανατομία ενός ιστορικοπολιτικού ατυχήματος, Πατάκη, Αθήνα 2023, 413 σελ.

Κινούμενος πιο ισορροπημένα μεταξύ των δύο παρατάξεων του Μεσοπολέμου, του βενιζελισμού και αντιβενιζελισμού, ο Θανάσης Διαμαντόπουλος αναδιαμορφώνει με προσοχή τις καθιερωμένες ιστορικές μας προσλήψεις για τον Μεσοπόλεμο. Κι υπό την έννοια αυτή καταφέρνει να παραμείνει στο κέντρο της γενικότερης ιστορικής μεσοπολεμικής προβληματικής και να αποτελέσει κομμάτι της, ίσως το κορυφαίο.

Simone de Beauvoir, Ένας πολύ γλυκός θάνατος, μετάφραση από τα γαλλικά: Γιώργος Ξενάριος, Μεταίχμιο, Αθήνα 2023, 136 σελ.

Η Σιμόν ντε Μποβουάρ, μαζί με τις συστηματικές ενθυμήσεις της και τα κείμενά της που περιέχουν πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, έχει γράψει και ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα με θέμα την αρρώστια από καρκίνο της μητέρας της και την πορεία προς το οδυνηρό τέλος, με την ίδια συμπαραστάτρια αλλά και καταγραφέα αυτής της πορείας. Μια αποτίμηση ενός κλασικού έργου της νεότερης γαλλικής λογοτεχνίας που λατρεύτηκε – αλλά επίσης γέννησε και συνεχίζει να γεννά αντιρρήσεις. [ΤΒJ]

Μια ηθική ανάγνωση του «πολιτικού» Σεφέρη θα μπορούσε να έχει αφετηρία όχι τις διασταυρώσεις του με τις ιστορικές περιπέτειες του 20ού αιώνα, αλλά τις διανοητικές καταβολές και τις σημάνσεις της αγάπης και της δικαιοσύνης στο έργο του. Οι δύο αυτές θεμελιώδεις έννοιες, δυσκολοπρόφερτες στην ποίηση (δικαιοσύνη) ή φθαρμένες από την κατάχρηση (αγάπη), απαντούν με μεγάλη συχνότητα στο ποιητικό και δοκιμιακό έργο του Σεφέρη. Ποιο είναι όμως το περιεχόμενο που τους αποδίδει, δεδομένης της τεράστιας σημασιολογικής τους εξακτίνωσης στην αρχαία ελληνική, βιβλική, χριστιανική και νεότερη παράδοση;