Κριτική

Hannah Arendt, Περί βίας, μετάφραση από τα αγγλικά: Άννα Δαμιανίδη, Δημήτρης Ψυχογιός, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2020, 184 σελ.

Το Περί Βίας είναι μάλλον το σημαντικότερο και διασημότερο από τα operaminores της Χάννα Άρεντ, η οποία επανέρχεται και εμβαθύνει στο θέμα των σχέσεων εξουσίας και βίας που είχε ήδη θέσει στην Ανθρώπινη Κατάσταση, κάπου δέκα χρόνια νωρίτερα, αλλά και στο Για την Επανάσταση, στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Γιατί ασχολήθηκε τόσο συστηματικά με την πολιτική βία; Για να υποστηρίξει τη μοναχική θέση της ότι εξουσία δεν είναι η διαχείριση της βίας αλλά το ακριβώς αντίθετό της: η βία εμφανίζεται όταν η πολιτική ισχύς, η εξουσία, καταρρέει. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τεύχος 107, Μάρτιος 2020.

Γιάννης Κυριόπουλος, Τάσος Τέλλογλου, Η περιπέτεια της μεταρρύθμισης στην υγεία και την ιατρική περίθαλψη, Παπαζήση, Αθήνα 2019, 212 σελ.

Τρεις προσπάθειες έγιναν μεταπολιτευτικά να μεταρρυθμιστεί η δημόσια υγεία (το σχέδιο Δοξιάδη, το ΕΣΥ του Γεννηματά, η πολιτική του Αλέκου Παπαδόπουλου),και οι τρεις δεν τελεσφόρησαν. Μολονότι έγιναν αρκετά, πάντα οι αντιμεταρρυθμιστικές δυνάμεις αποδεικνύονταν ισχυρότερες των μεταρρυθμιστικών βλέψεων. Είναι τελικά τα μικρά και μεγάλα συμφέροντα πάντα τόσο ισχυρά ώστε να αναστέλλουν οραματικές και δίκαιες πολιτικές; Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 106, Φεβρουάριος 2020. [ΤΒJ]

Λύντια Τρίχα, Σπυρίδων. Ο Άλλος Τρικούπης (1788-1873), Πόλις, Αθήνα 2019, 844 σελ.

Καθώς προετοιμαζόμαστε για το 2021, τη μεγάλη επέτειο, το βιβλίο για τον Σπυρίδωνα Τρικούπη συνεισφέρει κάτι πολύτιμο. Η Ελληνική Επανάσταση, λέει, δεν είναι απλώς μια ιστορία μαχών. Η Άλωση της Τριπολιτσάς, η μάχη στα Δερβενάκια και η ήττα στο Πέτα, η ναυμαχία του Γέροντα και η καταστροφή του αιγυπτιακού στόλου στο Ναβαρίνο είναι βέβαια αποφασιστικά γεγονότα. Πέρα από το στρατιωτικό πεδίο, όμως, στο πολιτικό και το διπλωματικό, παίζεται ένα παιχνίδι εξίσου σημαντικό. Γνωρίζουμε ελάχιστα γι’ αυτήν την ομάδα των ανθρώπων στην οποία ανήκει και ο Σπυρίδων Τρικούπης που δημιούργησαν τη νέα Ελλάδα. Που της έδωσαν από την αρχή μια σαφέστατη κατεύθυνση προς τη Δύση, προς τον συνταγματισμό, προς αυτό που θα ονομαστεί αργότερα φιλελεύθερη δημοκρατία... Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 102, Οκτώβριος 2019.

Henri Tincq, La grande peur des Catholiques de France, Grasset, Paris 2018, 208 σελ.

Ο θάνατος, στις 29 Μαρτίου 2020, του γάλλου δημοσιογράφου και διανοουμένου Henri Tincq, σε ηλικία 74 ετών, από κορωνοϊό, άφησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό στον χώρο της γαλλόφωνης θρησκευτικής δημοσιογραφίας. Εκτός από μάχιμος αρθρογράφος και αργότερα διευθυντής της σχετικής θεματολογίας σε έντυπα μαζικής κυκλοφορίας όπως ο Monde αλλά και συνεισφέρων σε πιο εξειδικευμένα έντυπα και ιστολόγια, ο εκλιπών υπήρξε και συγγραφέας αρκετών βιβλίων σχετικών με τις εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών στους κόλπους του Γαλλικού Καθολικισμού ιδωμένων υπό ένα κοινωνιολογικό και προοδευτικό πρίσμα.

Γιώργος Λαμπράκος, Αίμα μηχανή. Μυθιστόρημα, Γαβριηλίδης, Αθήνα 2019, 432 σελ.

Σε έναν κόσμο χωρισμένο στα δύο, μετά τον Τέταρτο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Μηχάνθρωποι ζουν κάτω από το έδαφος, σε μια κοινωνία οργανωμένη και λειτουργική. Στην επιφάνεια της Γης, στην επικράτεια της Αμηχανίας, βρίσκονται οι «απλοί άνθρωποι», σε καθεστώς στέρησης και αναρχίας. Ο βασικός ήρωας του βιβλίου, αν και Μηχάνθρωπος, ζει σε καθεστώς αμηχανίας. Μπορεί ένα τέτοιο περιβάλλον φαντασίας να μιλάει τελικά για τις δικές μας ζωές; Αναδημοσίευση από το Books' Journal, #106, Φεβρουάριος 2020.

Προς μια ανανέωση της ελληνικής ιστοριογραφίας. Άρθρο του καθηγητή Βασίλη Παναγιωτόπουλου, αναδημοσίευση από το Books' Journal τχ. 106, Φεβρουάριος 2019. 

Από τους δύο γίγαντες της λογοτεχνικής κριτικής κατά την τελευταία εξηκονταετία, τον Χάρολντ Μπλουμ (1930-2019) και τον Τζορτζ Στάινερ (1929-), ο πρώτος δεν είναι πια μαζί μας: πέθανε πλήρης ημερών στις 14 Οκτωβρίου, αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό και μια μεγάλη παρακαταθήκη μελετών για τη δυτική λογοτεχνία ειδικότερα, για το πνεύμα του δυτικού πολιτισμού γενικότερα. Θα χρειαστούν πολλά χρόνια ακόμα μέχρι να κατανοηθεί πλήρως η σπουδαιότητα του έργου του, τόσο στην Ελλάδα όπου έχουν άλλωστε μεταφραστεί μόνο τέσσερα βιβλία του (μεταξύ αυτών, πάντως, ο περίφημος Δυτικός Κανόνας, η Βίβλος της Ανάγνωσης για λογοτεχνικά έργα μετά την αρχαιότητα), όσο και στον υπόλοιπο κόσμο που νοιάζεται (για πόσο ακόμα, άραγε;) για την ανάγνωση καλής λογοτεχνίας.  Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τεύχος 103, Νοέμβριος 2019.

Richard Wolin,Τα παιδιά του Χάιντεγκερ, μετάφραση από τα αγγλικά: Μάνος Βασιλάκης, επιστημονική επιμέλεια: Περικλής Βαλλιάνος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2019, 482 σελ.

Ο καθηγητής ιστορίας και συγκριτικής φιλολογίας στο Graduate Center του City University of New York, Ρίτσαρντ Γουόλιν, ανασυγκροτεί τη σκέψη τεσσάρων φιλοσόφων του 20ού αιώνα ως προς τoυς δεσμούς τους με την χαϊντεγκεριανή «στοχαστική οδό» (denkweg). Δεν έχουμε εδώ αυτόνομες μελέτες για τη Χάννα Άρεντ, τον Καρλ Λέβιτ, τον Χανς Γιόνας και τον Μαρκούζε όσο ένα πλέγμα συλλογισμών για τη συσχέτιση όλων αυτών των πνευμάτων με την καταλυτική παρέμβαση του δασκάλου τους.

Γιάννης Βούλγαρης, Ελλάδα: Μια χώρα παραδόξως νεωτερική, Πόλις, Αθήνα 2019, 320 σελ.

 Το νέο βιβλίο του καθηγητή Γιάννη Βούλγαρη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, στη συνεχή διαμάχη μεταξύ των αρνητικών στοιχείων και των θετικών χαρακτηριστικών της νεοελληνικής εξέλιξης, υπερίσχυσαν τα χαρακτηριστικά της προόδου. Το τεκμηριωμένο αυτό μήνυμα αισιοδοξίας είναι ιδίως χρήσιμο στη σημερινή εποχή, αρκεί να συνειδητοποιούμε ότι η επιτυχία προϋποθέτει αγώνα δύσκολο και συνεχή. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 102, Οκτώβριος 2019.

Μιχάλης Μακρόπουλος, Μαύρο νερό, Κίχλη, Αθήνα 2019, 80 σελ.

Σε ένα αποψιλωμένο χωριό της Ηπείρου έχουν απομείνει δώδεκα άνθρωποι, όπως οι Απόστολοι. Εννέα άντρες και τρεις γυναίκες. Ζουν ανάμεσα στα ερείπια, με τις αναμνήσεις των νεκρών τους, με ένα μηνιαίο επίδομα και τη δυνατότητα να πηγαίνουν στα Γιάννενα τις Παρασκευές, με το μοναδικό δρομολόγιο του τοπικού λεωφορείου. Όπως το θέτει ο συγγραφέας, «ουσιαστικά δεν υπήρχε πια χωριό: μόνο ξεχασμένοι άνθρωποι». Είναι όμως το φόντο μιας πυκνής αλληγορικής δυστοπίας ντυμένης ρεαλιστικά, για την αγάπη, τη συντροφικότητα, την πίστη, την αλληλεγγύη... Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 102, Οκτώβριος 2019.