Λογοτεχνία

Σε ποιον ανήκει σήμερα ο Σαίξπηρ; Αν και η Βρετανία διεκδικεί τον σπουδαίο βάρδο ως ατραξιόν μιας ταυτότητας που όλο και κλείνεται, τα σαιξπηρικά κείμενα –χειραφετημένα, αυτόνομα, απελευθερωμένα από τον «τόπο» και το «χρόνο» του συγγραφέα τους– αποτελούν πολύτιμη πρώτη ύλη, που αποκτά σχήμα και νόημα κυρίως μέσα από τη θεατρική πράξη. Η τάση δεν είναι φυγόκεντρη, αλλά έκκεντρη: ο Σαίξπηρ ταυτίζεται με το σύνολο των πολυπολιτισμικών σκηνικών αναγνώσεων του έργου του, όπως αυτές πραγματώνονται κατά τόπους, ανά την υφήλιο. Αναδημοσίευση από το τεύχος 66 του Books' Journal.

Saul Bellow, Οι περιπέτειες του Ώγκι Μαρτς, μετάφραση από τα αγγλικά: Μιχάλης Μακρόπουλος, Καστανιώτη, Αθήνα 2015, 864 σελ. 

Κυκλοφορούν επιτέλους στα ελληνικά Οι περιπέτειες του Ώγκι Μαρτς του Σολ Μπέλοου[1], ένα βιβλίο πλημμυρισμένο από υγεία, ευθυμία, ευρωστία, ηθικό σθένος, αντοχή και όρεξη για ζωή. Ένα βιβλίο στο οποίο, για πρώτη φορά στην αμερικανική λογοτεχνία, ένας μετανάστης δεύτερης γενιάς σκέφτεται και ενεργεί σαν πιονέρος, ενσαρκώνοντας, πιο γνήσια ίσως και από τους γηγενείς, το αμερικανικό όνειρο. Αναδημοσίευση από το τεύχος 63.

Η Αμερική, χρόνια τώρα, τρέφεται από τους μύθους των ηρώων της που πέθαναν πρόωρα: από τον Κέννεντι έως τον Τζαίημς Ντην και από τη Μαίρυλιν Μονρόε μέχρι τον Κερκ Κομπέιν, ο κατάλογος των αστραφτερών ινδαλμάτων που δεν τα έφθειρε ο χρόνος είναι μακρύς. Στον κατάλογο αυτό, μάλιστα, εκπροσωπείται και ο πιο βαρετός κόσμος της λογοτεχνίας, το μεγαλύτερο αστέρι της οποίας, ο Νταίηβιντ Φόστερ Γουάλλας, έδυσε νωρίς, στην τέταρτη δεκαετία της ζωής του. Αναδημοσίευση από το τεύχος 12 του Books' Journal, Οκτώβριος 2011.  

Στις 19 Φεβρουαρίου, με διαφορά μερικών ωρών και σχεδόν στην ίδια ηλικία, έφυγαν από τη ζωή δύο σπουδαίοι συγγραφείς. Η Αμερικανίδα Χάρπερ Λη και ο Ιταλός Ουμπέρτο Έκο. Η Χάρπερ  Λη έγινε διάσημη για το μοναδικό βιβλίο που έγραψε το 1960, Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια.

Orhan Pamuk, Κάτι παράξενο στο νου μου, μετάφραση από τα τουρκικά: Στέλλα Βρεττού, Ωκεανίδα, Αθήνα 2015, 724 σελ.

Λέγεται Μεβλούτ, αλλά θα μπορούσε να έχει ένα οποιοδήποτε όνομα. Κανείς δεν θα το θυμόταν αν δεν το είχε χρησιμοποιήσει για να ονομάσει τον κεντρικό ήρωά του, έναν ασήμαντο άνθρωπο που πουλάει μποζά, κάτι σαν σαλέπι, στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης. Ο Ορχάν Παμούκ επιστρέφει με την ιστορία της ασήμαντης ζωής ενός ασήμαντου ανθρώπου στην Κωνσταντινούπολη, χωνευτήρι πολιτισμών (αλλά και στην αιχμή της σύγκρουσης των πολιτισμών της Ανατολής και της Δύσης). Μαγεία ή ρεαλισμός; [ΤΒJ]

Μισέλ Φάις, Από το πουθενά. Μυθιστόρημα, Πατάκη, Αθήνα 2015, 216 σελ.

Σ’ ένα δωμάτιο, την ίδια ώρα, για δώδεκα χρόνια, μια γυναίκα κι ένας άντρας συναντιούνται: ψυχαναλύτρια και αναλυόμενος, διαλέγονται, σιωπούν, ξεγυμνώνονται εναλλάξ. Οδύνη και άρνηση, σαγήνη και απώθηση, σαρκασμός και εμβάθυνση πυκνώνουν στην ατμόσφαιρα του δωματίου, ενώ έξω, αλλού, ο μεγάλος κόσμος, αποσυναρμολογημένος στις μικροϊστορίες όσων των εποικούν, στα σπαράγματα της ζωής τους και τα θραύσματα των ονείρων τους, ξετυλίγει τον ζόφο του σαν ένα σύννεφο που σκιάζει την θεραπευτική διαδικασία, σαν μια αντιστικτική μελωδία που με την πολύηχη κακοφωνία της προκαλεί την μονοφωνία της ψυχανάλυσης. Το μυθιστόρημα είναι ένας αντικατοπτρισμός του μέσα χάους στο έξω –και αντιστρόφως–, μια ανοιχτή, δυνάμενη να επεκτείνεται στο διηνεκές, συνομιλία του εαυτού και των άλλων. [ΤΒJ]

PascalBruckner, Ένας καλός γιος, μετάφραση από τα γαλλικά: Γιάννης Στρίγκος, Πατάκη, Αθήνα 2015, 244 σελ.

Σε ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο, ο γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος Πασκάλ Μπρυκνέρ περιγράφει τον αντισημίτη πατέρα του και τον τρόπο με τον οποίο η σχέση τους επηρέασε το έργο και τη ζωή του. Η οικογενειακή εμπειρία του αναδεικνύει την ανάγκη κάθε παιδιού να προσδιοριστεί μέσα από τους γονείς του και την κρυφή δύναμη κάθε είδους εξτρεμισμού, που απειλεί να καταστρέψει την Ευρώπη όπως την ξέρουμε. Ένα έργο ανθρώπινο, συγκινητικό και, τελικά, βαθιά αισιόδοξο, γίνεται η αφορμή να (ξανα)συστηθούμε με τον Μπρυκνέρ χαμογελώντας – οι γυναίκες ένα τσακ πιο μαζεμένα.  

Πρόσφατα εκδόθηκε στην Ελλάδα το τελευταίο μυθιστόρημα του Μισέλ Ουελμπέκ, η Υποταγή.  Η έκδοση ενός βιβλίου του Ουελμπέκ, θεωρείται σημαντικό γεγονός παγκοσμίως. Το τελευταίο του βιβλίο έχει ήδη μέσα σε λίγους μήνες μια τρικυμιώδη ιστορία. Έφθασε στα βιβλιοπωλεία του Παρισιού, λίγες ώρες πριν από τη σφαγή στο περιοδικό  Charlie Hebdo. Κάτω από τις συνθήκες αυτές, ο συγγραφέας ακύρωσε τη συνέντευξη παρουσίασης του βιβλίου και εξαφανίστηκε. Το  βιβλίο θεωρήθηκε από κάποιους πολιτική προβοκάτσια, (προβλέπει την μετατροπή της Γαλλίας, στο κοντινό μέλλον, σε ισλαμικό κράτος), ενώ εξελίχθηκε σε παγκόσμιο best seller. Τι λέει όμως ο γάλλος συγγραφέας για τη λογοτεχνία. Και γιατί η θέση του συναντάται με την παράδοση ενός Χένρυ Τζαίημς ή ενός Ουώλτερ Μπήζεντ;

José Luis Peixoto, Βιβλίο, μετάφραση από τα πορτογαλικά: Αθηνά Ψυλλιά, Κέδρος, Αθήνα 2015, 294 σελ.

Ο Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο, εκπρόσωπος της νέας γενιάς των Πορτογάλων συγγραφέων, μας μεταφέρει στην Πορτογαλία μετά τη δικτατορία του Σαλαζάρ και αφηγείται τις δυσκολίες μιας αγροτικής κοινωνίας που πασχίζει να βρει τον εαυτό της. Μέσα από τις ιστορίες του Ιλίντιο και της Αντελαΐντε περιγράφει την επώδυνη εμπειρία της μετανάστευσης και την ελπίδα που μπορεί να δώσει ένα καλό βιβλίο, ανεξαρτήτως εποχής. [TBJ]

Michel Houellebecq, Υποταγή. Μυθιστόρημα, μετάφραση από τα γαλλικά: Λίνα Σιπητάνου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2015, 308 σελ.

Bernard Maris, Ο Ουελμπέκ ως oικονομολόγος, μετάφραση από τα γαλλικά: Γιώργος Καράμπελας, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2014, 141 σελ.

Η ποιητική της λογοτεχνικής απόγνωσης του Ουελμπέκ απηχεί κοινοτιστικές αντιλήψεις και ρομαντικές ιδέες του 19ου αιώνα. Ο συγγραφέας, κατ’ ουσίαν, είναι πολιτικά συντηρητικός. Ακριβώς όπως ο συντηρητικοί παραδοσιοκράτες στοχαστές, δυσφορεί για το γεγονός πως ο οικονομικός ατομικισμός καταστρέφει ανεπανόρθωτα κάθε μορφή αυθεντίας και υπονομεύει διαρκώς τους ζωντανούς δεσμούς των συλλογικοτήτων.