Ελένη Κουρμαντζή

Το κείμενο που δημοσιεύεται, όπως και οι ομιλίες στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου στο κτίριο της Παλιάς Βουλής, υπέδειξαν, εύστοχα θαρρώ, τη σημασία του βιβλίου της Ελένης Κουρμαντζή για τον Αθανάσιο Ψαλίδα και τη συμβολή της διδασκαλίας και του έργου του στην ανάπτυξη του φιλελεύθερου φιλοσοφικού στοχασμού στο χώρο του Ελληνικού Διαφωτισμού (βλ. και https://booksjournal.gr/kritikes/istoria/5664-i-foni-tou-diafotisti-athanasiou-psalida). Η δική μου παρέμβαση εντοπίζεται στην υπόδειξη μιας άλλης, εδαφικής, διάστασης της εισαγωγής και της καλλιέργειας των Φώτων στις ελληνικές περιφέρειες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εν προκειμένω στα γεωγραφικά όρια της Ηπείρου και της Αλβανίας, και χρονολογικά, κατά τις τελευταίες δεκαετίες πριν από την Ελληνική Επανάσταση. Και για να το πούμε πιο καθαρά, για την Ηπειρωτική ιστορία στα χρόνια της παρουσίας του Αλή πασά στο πασαλίκιο των Ιωαννίνων (1788-1821).

Ελένη Κουρμαντζή, Αθανάσιος ο Ψαλίδας: «Αρχείου Λόγος», Ίδρυμα Ωνάση, Αθήνα 2023, 597 σελ.

Ο Αθανάσιος Ψαλίδας υπήρξε κορυφαίος διδάσκαλος, λόγιος και συγγραφέας του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ιστορική προσωπικότητα που έχει ταυτιστεί με τη διαμόρφωση της παιδείας, της ριζοσπαστικής σκέψης και της πολιτικής-επαναστατικής δράσης για την ανόρθωση του «πεπτωκότος γένους» των υπόδουλων Ελλήνων. Και η έκδοση Αθανάσιος ο Ψαλίδας: «Αρχείου Λόγος» είναι μια πρόσκληση να διαβάσουμε τον Ψαλίδα, όχι ως ιστορική μορφή, αλλά ως έναν άνθρωπο που θέτει ακόμη και σήμερα ερωτήματα για τη γνώση, την ευθύνη και τη γλώσσα στον δημόσιο χώρο. Είναι ένα χειροποίητο ρήγμα στον χρόνο: εκεί που το ιδιωτικό γίνεται δημόσιο και το τεκμήριο μετασχηματίζεται σε φωνή. Σε ό,τι ακολουθεί, συνεπώς, ο Ψαλίδας δεν παρουσιάζεται. Επανενεργοποιείται.^[1]