Ηλίας Κανέλλης

Μας ένωνε η Πάντειος Σχολή Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών, στην οποία πήγαινα σπανίως να δώσω κάποιο από τα μαθήματα που χρωστούσα. Ο Πέτρος Κουτσιαμπασάκος, που μπήκε πολύ αργότερα, δεν μας είχε μοιάσει – ούτε σ’ εμένα ούτε στους ομοίους μου που τα είχαμε φορτώσει στον κόκορα. Ήταν επιμελής, διάβαζε και κοινωνικοποιούνταν στη σχολή. Και ήδη κατάστρωνε τα σχέδιά του για το μέλλον.

Πριν από μερικά χρόνια, ο Λεωνίδας Κακάρογλου μου ζήτησε ένα κείμενο για τον κινηματογραφόφιλο εαυτό του για να το συμπεριλάβει ως κατάθεση γι' αυτόν φίλου του στο βιβλίο του Χρόνος διάφανος (Ραδάμανθυς, Χανιά 2021), που περιείχε τις αναμνήσεις του από τη βαθιά σχέση του με τον κινηματογράφο και κάποιους ανθρώπους του κόσμου του. Έγραψα το κείμενο που ακολουθεί, με τίτλο αυτό που του είχε κάνει εντύπωση στην ταινία Κατάσταση εμφυλίου πολέμου του Φόλκερ Σλέντορφ: ότι κάποιος ζητούσε σε ένα μπαρ βότκα με κοκακόλα. Οι αναφορές μου στον τιμώμενο ήταν σε ενεστώτα χρόνο. Αναδημοσιεύω εκείνο το κείμενο ως αποχαιρετισμό, όπως πρωτοδημοσιεύτηκε, αναφερόμενος σε εκείνον σε ενεστώτα χρόνο, επειδή δεν θέλω να συμβιβαστώ με την ιδέα ότι ο Λεωνίδας Κακάρογλου δεν είναι πια μαζί μας. 

Η τελευταία φορά που τον είδα ήταν στην αγαπημένη του Δημητσάνα, τον γενέθλιο τόπο του, πριν από μερικούς μήνες. Ο Βασίλης Καρδάσης, που πέθανε στις 31 Μαΐου 2025 σε ηλικία 69 χρόνων, ήταν χαρούμενος που, μετά την τελευταία περιπέτεια με την υγεία του, κατάφερε να σταθεί στα πόδια του και να γυρίσει για να αναρρώσει στο πατρικό σπίτι του. Ισχνός, αλλά όπως πάντα στοχαστικός. Αριστερός, μπορούσε να κατανοήσει την πολιτική διαφωνία και, αν χρειαζόταν, να τη συζητήσει. Αλλά καλύτερα να μη χρειαζόταν.

Στις 10 Μαΐου 2025, στη Θεσσαλονίκη, την «πόλη των φαντασμάτων» κατά την έκφραση του Μαρκ Μαζάουερ, διαδηλωτές με παλαιστινιακές σημαίες εισέβαλαν στους χώρους της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου και διέκοψαν, με κραυγές και συνθήματα, εκδήλωση της Ισραηλινής Πρεσβείας στην Ελλάδα με ομιλητή τον κριτικό λογοτεχνίας, μεταφραστή και συγγραφέα Οντέτ Βολκστάιν, στέλεχος του Ισραηλινού Ινστιτούτου Λογοτεχνίας. Το θέμα της εκδήλωσης ήταν «Μεταβαλλόμενα τοπία της εβραϊκής λογοτεχνίας» και αντικείμενο της συζήτησης, η νέα γενιά ισραηλινών συγγραφέων, η θεματολογία της εποχής και η σχέση της με τη λεγόμενη «γενιά του 1960».

Πέθανε ο κριτικός Δημήτρης Ραυτόπουλος, στέλεχος της ιστορικής αριστερής Επιθεώρησης Τέχνης και μια από τις πιο διεισδυτικές φωνές της ελληνικής λογοτεχνικής κριτικής, στενός συνεργάτης του Books' Journal. 

Πέθανε ο καθηγητής φιλολογίας Αλέξης Πολίτης, σε ηλικία 80 χρόνων, έπειτα από βαρύ εγκεφαλικό. 

Πέθανε η γεννημένη το 1939 Μαίρη Κουκουλέ, λαογράφος, γνωστή κυρίως για ένα μνημειώδες έργο: τη Νεοελληνική Αθυροστομία, μια τρίτομη συλλογή λαογραφικού υλικού απ’ όλη την Ελλάδα που περιλαμβάνει βωμολοχίες, σεξουαλικά υπονοούμενα, σκωπτικές παραλλαγές τραγουδιών και βωμολοχικές παροιμίες. Η Μαίρη Κουκουλέ ήταν σύντροφος του Ηλία Πετρόπουλου.

«Η Ελλάδα δεν είναι καταδικασμένη στην υστέρηση» λέει ο Κώστας Σημίτης στο τελευταίο βιβλίο του Υπάρχει λύση; (Πόλις, 2016). «Η συμμετοχή της στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, η παγκοσμιοποίηση, οι τεχνολογικές αλλαγές, οι βαθιά ριζωμένες σχέσεις των Ελλήνων με τις οικονομίες και τους πολιτισμούς άλλων χωρών προσφέρουν κοινωνικές, οικονομικές αλλά και πολιτικές ευκαιρίες για μια άλλη πορεία. Ένας δρόμος διαφορετικός από την εσωστρέφεια και την απομόνωση του εθνικολαϊκισμού είναι εφικτός. Αυταρχικά καθεστώτα, ακραίοι εθνικισμοί, προσπάθειες για οικονομική αυτάρκεια, επιτηρήσεις και έλεγχοι της πολιτικής και κοινωνικής ζωής δεν μπορούν να επιβιώσουν στον ευρωπαϊκό χώρο στον οποίο ανήκει η Ελλάδα. Υπάρχουν γι’ αυτό, παρά τον ζόφο που επικρατεί, δυνάμεις που επιδιώκουν να ακολουθήσει η χώρα μια κατεύθυνση προόδου, να επιτύχει την καλύτερη λειτουργία του κράτους, μια πιο δίκαιη κοινωνία, ένα περιβάλλον ανοιχτό στα σύγχρονα ρεύματα σκέψης, και την ενεργό συμμετοχή της στη συνεχή αναδιαμόρφωση της ευρωπαϊκής συνεργασίας. Όπως έδειξε η περίοδος μετά τη Δικτατορία, οι δυνάμεις αυτές είναι δυνατό να συνεργασθούν και, με συνειδητή και επίμονη δουλειά, να επιτύχουν την ανάπτυξη, να χαράξουν νέους δρόμους για τη χώρα». Ποιος ήταν ο σπουδαίος αυτός πολιτικός που πέθανε στις 5 Ιανουαρίου 2025, έχοντας προλάβει να αφήσει τη θετική σφραγίδα του στην ιστορία της χώρας – στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ταυτότητα μιας κοινωνίας προόδου;