Σύνδεση συνδρομητών

Μιχαήλ Μπαχτίν

Μιχαήλ Μπαχτίν

(1895-1975) Δημοφιλής ρώσος στοχαστής της γλώσσας και της λογοτεχνίας και ειδικότερα του μυθιστορήματος, το στοιχείο της διαλογικότητας και της πολυφωνίας του οποίου εργάστηκε για να αναδείξει, μαζί με την καρναβαλική ρίζα του μυθιστορηματικού λόγου. Ακολουθούν οι σημαντικότεροι σταθμοί της ζωής του και του έργου του:

1895: Ο Μιχαήλ Μπαχτίν γεννιέται στο Οριόλ, στα νοτιοδυτικά της Μόσχας, στις 16 Νοεμβρίου. Κατάγεται από ξεπεσμένη αριστοκρατική οικογένεια. Ο πατέρας του είναι διευθυντής τράπεζας.

1913: Ξεκινά σπουδές φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οδησσού. Από το 1916 συνεχίζει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Πετρούπολης.

1918: Εγκαθίσταται στο Νέβελ, όπου διορίζεται δάσκαλος. Εδώ πρωτοσχηματίζεται ο λεγόμενος «κύκλος του Μπαχτίν». Ο «κύκλος του Μπαχτίν» αποτελείται από ανθρώπους με διαφορετικά ενδιαφέροντα, που συζητούν με πάθος λογοτεχνικά, θρησκευτικά και πολιτικά ζητήματα. Ανάμεσά τους είναι και οι φίλοι του Βαλεντίν Βολόσινοφ και Πάβελ Μεντβέντεφ, σε συνεργασία με τους οποίους θα γράψει αργότερα κάποια βιβλία, όπως επίσης και η σπουδαία πιανίστρια Μαρία Γιούντινα.

1919: Γράφει το πρώτο γνωστό του κείμενο, με τίτλο «Τέχνη και ευθύνη».

1920: Μετακομίζει στο Βίτεμπσκ, όπου ο κύκλος διευρύνεται.

1921: Παντρεύεται την Ελένα Οκολόβιτς. Την ίδια χρονιά διαγιγνώσκεται με οστεομυελίτιδα, που θα οδηγήσει τελικά στην αφαίρεση του ποδιού του δεκαεφτά χρόνια αργότερα, το 1938.

1924: Μετακομίζει στο Λένινγκραντ και προσλαμβάνεται στο Ιστορικό Ινστιτούτο. Τα επόμενα χρόνια γράφει κάποιες μελέτες, που θα μείνουν ανέκδοτες, καθώς εντείνεται η πολιτική καταπίεση.

1929: Εκδίδεται το βιβλίο του Ζητήματα της ποιητικής του Ντοστογιέφσκι. Την ίδια περίοδο συλλαμβάνεται ως μέλος της πολιτικοθρησκευτικής ομάδας «Βοσκρεσένιε» (Ανάσταση). Καταδικάζεται σε πέντε χρόνια καταναγκαστική εργασία σε γκουλάγκ, αλλά τελικά η ποινή του μετατρέπεται, λόγω της αναπηρίας του, σε εξορία στο Καζακστάν.

1930-1936: Ζει στο Κοστανάι του Καζακστάν σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Δουλεύει λογιστής. Γράφει πολλές σημαντικές μελέτες, που θα παραμείνουν όμως ανέκδοτες για δεκαετίες.

1936: Του επιτρέπεται να μετακομίσει στο Σαράνσκ, όπου διορίζεται καθηγητής του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

1940-1945: Ζει στη Μόσχα, όπου γράφει τη διάσημη διατριβή του με θέμα Ο Ραμπελαί και ο κόσμος του. Η εξέταση της διατριβής του, το 1946 και το 1949, προκαλεί μεγάλη διχογνωμία και τελικά δεν του απονέμεται ο τίτλος του διδάκτορα.

1945: Επιστρέφει στο Σαράνσκ και συνεχίζει τη διδασκαλία μέχρι το 1961, οπότε συνταξιοδοτείται λόγω επιδείνωσης της υγείας του.

1963: Επανεκδίδεται το βιβλίο για τον Ντοστογιέφσκι

1965: Εκδίδεται το βιβλίο για τον Ραμπελαί.

1969: Μετακομίζει για ιατρικούς λόγους στη Μόσχα.

1975: Πεθαίνει στις 7 Μαρτίου, σε ηλικία 79 ετών.

Από τον Μιχαήλ Μπαχτίν. Εισαγωγή - μετάφραση: Γιώργος Πινακούλας

Το καλοκαίρι του 1944, ο Μιχαήλ Μπαχτίν επανεπεξεργάστηκε την πρώτη, ανέκδοτη μορφή του βιβλίου του Ο Ραμπελαί και ο κόσμος του, με την ελπίδα να εκδοθεί. Στο πλαίσιο αυτής της επανεπεξεργασίας, κράτησε μια σειρά σημειώσεις πάνω σε διάφορα ζητήματα. Οι σημειώσεις αυτές όμως δεν ενσωματώθηκαν ποτέ στο βιβλίο, ούτε στην πρώτη ούτε στις μεταγενέστερες εκδοχές του, και δημοσιεύτηκαν πολλά χρόνια μετά το θάνατο του συγγραφέα. Στην έκδοση των Απάντων του Μπαχτίν καταλαμβάνουν πενήντα σελίδες του πέμπτου τόμου (М.М. Бахтин, Собрание сочинений, τόμ. 5, Русские словари, Μόσχα 1997, σελ. 80-129). Ανάμεσα σ’ αυτές υπάρχουν δεκαέξι σελίδες (84-99) αφιερωμένες αποκλειστικά στα έργα του Σαίξπηρ. Είναι οι μόνες γνωστές παρατηρήσεις του Μπαχτίν για τον Σαίξπηρ και γι’ αυτό έχουν ιδιαίτερη αξία. Ο ρώσος στοχαστής διατυπώνει εδώ καίριες παρατηρήσεις για το σαιξπηρικό έργο και για τον φιλοσοφικό πυρήνα της τραγωδίας. Η παρούσα μετάφραση περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των σημειώσεων. Παραλείπουμε, για λόγους έλλειψης χώρου, ένα μικρό μέρος τους, κυρίως αυτούσια παραθέματα από έργα του Σαίξπηρ. Τα σημεία που παραλείπονται δηλώνονται με αποσιωπητικά εντός αγκυλών.

29 Ιανουαρίου 2023