Όπως πάντα, καλό είναι να μη γράφουμε σε κατάσταση διέγερσης και να μην παρασυρόμαστε από την ενστικτώδη ένταση που μας προκαλούν απόψεις διαφορετικές από τις δικές μας. Εγώ το κάνω μερικές φορές και προσπαθώ να το ελαττώσω. Θα προσπαθήσω να είμαι συνοπτικός και σύντομος για οικονομία χρόνου. Σίγουρα, θα παραλείψω πολλά κομμάτια της συζήτησης που ήδη έχει γίνει, θα αδικήσω λόγω της συνοπτικότητας του κειμένου και θα αστοχήσω σε κάποιες παρατηρήσεις μου.
Μία από τις βασικές ενστάσεις/σειρά ενστάσεων διατυπώθηκε/αν από το Νίκο Σταματίνη στο OneMan με τίτλο OMikeius ήταν από την αρχή αυτό που τώρα αποδείχτηκε και υπότιτλο «Αποκαθήλωση». Ο Νίκος Σταματίνης θέτει ορισμένα σωστά θέματα, σε κάποια άλλα αστοχεί, κατά την άποψή μου.
Καταρχάς, ο τίτλος είναι κάπως κυκλικός, όπως σχολίασα στον Νίκο Σταματίνη σε σύντομη κουβέντα μας στο Facebook. Δηλαδή, πάντα ήξερα/ξέραμε ποιος ήταν ο Mikeius, απλώς τώρα μας έδειξε το πραγματικό του πρόσωπο. Με αυτή τη διατύπωση διαφωνώ. Ο Mikeius με τα χρόνια έχει γίνει πολύ πιο μαλακός και προσεκτικός στις διατυπώσεις του. Την εποχή του μπραφ, για πολλούς και διάφορους λόγους, ήταν εξαιρετικά οξύθυμος, υβριστικός, εξυπνάκιας, πρόχειρος, χαβαλές. Έκανε όμως και κάποια καλά point. Δεν έχω παρακολουθήσει πολύ την πρόσφατη δουλειά του, αλλά στο συγκεκριμένο επεισόδιο είναι σχετικά ψύχραιμος και προσεκτικός σε αυτά που λέει, αλλά κάνει και κάποια πολύ κρίσιμα λάθη, κατά την κρίση μου. Συνεπώς, θεωρώ ότι είναι λάθος να θεωρούμε τον σημερινό Mikeius «λογική κατάληξη» του ποιος έχει υπάρξει. Σε αυτή τη θέση εμφιλοχωρεί κάτι σαν νομοτέλεια, αν καταλαβαίνω σωστά. Δηλαδή, κάτι σαν: «Ο Mikeius ήταν πάντα αυτός που ήταν και θα είναι πάντα το ίδιο πράγμα». Με αυτή τη σκέψη διαφωνώ φιλοσοφικά, αλλά δεν θα επεκταθώ για λόγους οικονομίας χρόνου. Επίσης, κατά την κρίση μου, ο Mikeius όσο μεγαλώνει γίνεται αρκετά προσεκτικός και προσπαθεί πολύ περισσότερο να μην παρασύρεται από την εφηβική καύλα του. Κατά την κρίση μου, το έχει καταφέρει σε ικανοποιητικό βαθμό.
Ένα δεύτερο θέμα με την κριτική του Σταματίνη είναι ότι, κατά την εκτίμησή μου, χρησιμοποιεί τον όρο alt-right με μια χαλαρότητα που δημιουργεί λάθος εντυπώσεις. Τι εννοώ με τον όρο χαλαρότητα; Ό,τι μου δίνει την αίσθηση ότι δεν ορίζει σωστά την alt-right, η οποία, παρεμπιπτόντως, είναι μια πραγματική απειλή για τον δυτικό πολιτισμό μας. Νομίζω ότι βασικό χαρακτηριστικό αυτού που εγώ αντιλαμβάνομαι ως alt-right είναι ο αντισημιτισμός της. Νομίζω ότι εάν κάποιος δεν είναι αντισημίτης δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως alt-right. Προφανώς, εδώ είμαι βιαστικός, οπότε Νίκο όποτε θες κουβεντιάζουμε για τον ορισμό της alt-right. Για την περίπτωση του Mikeius, θεωρώ ότι ο χαρακτηρισμός του ως alt-right και η σύνδεσή του με τον Τζήμερο είναι άδικη. Τώρα, αν ο Mikeius έχει χρησιμοποιήσει πρόχειρα εκφράσεις όπως “snowflakes” κακώς το έχει κάνει, κατά την άποψή μου, και καλώς του επισημαίνει τους κινδύνους ο Σταματίνης.
Όσον αφορά το βίντεο του Mikeius, αν καταλαβαίνω σωστά, δανείζεται το βασικό του επιχείρημα, από το βιβλίο του Steven Pinker, The Better Angels of our Nature. Τα περί έντονης βιαιότητας των προϊστορικών προγόνων μας είναι μια επιστημονική συζήτηση που δεν έχω παρακολουθήσει. Αλλά, επειδή έχει τύχει να διαβάσω πρόσφατα τον Pinker (διόρθωση, τις πρώτες 50 σελίδες του βιβλίου του), έχω δει κάποια καλά επιχειρήματα στο εν λόγω βιβλίο, αλλά και κάποια κακά. Το πιο προβληματικό επιχείρημα του Pinker είναι αυτό που θα ονόμαζα «ποσοτική –και μόνο– αντίληψη για τη βία». Ο Pinker, εντελώς συνοπτικά, μας λέει ότι με ποσοτικούς όρους, όσο εξελισσόμαστε σαν είδος, η βία μειώνεται (οι θάνατοι που προκαλούνται από τη βίαιη διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης είναι λιγότεροι απ’ ό,τι στο παρελθόν). Αυτό είναι σωστό, συσκωτίζει όμως τη μεγάλη εικόνα για τον εξης λόγο: ακριβώς επειδή εξελισσόμαστε ηθικά σαν είδος (μάλλον), μια βίαιη δολοφονία σήμερα είναι διαφορετική από μια βίαιη δολοφονία κάποιου προϊστορικού πρόγονού μας. Δηλαδή, το να σκοτώσεις κάποιον σήμερα χρησιμοποιώντας ένα ρόπαλο είναι απείρως πιο βίαιο από το ότι κάποιος πρόγονός μας σκότωσε με ρόπαλο κάποιον άλλον πρόγονό μας πριν από 10.000 χρόνια, για να δώσω ένα παράδειγμα. Δηλαδή, είναι λάθος να σκεφτόμαστε τη βία στην αριθμητική και μόνο διάστασή της. Είναι εντελώς ανεπαρκές.
Νομίζω ότι ο Mikeius κάνει τρία βασικά λάθη στο βίντεό του. Πρώτον, ο τίτλος του είναι παραπλανητικός. Το κομμάτι περί «βίας της αναρχίας» είναι απλώς λάθος. Είναι πολύ βιαστικό και επίσης δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι κάνει κάποιο σχετικό point ή ότι θέλει να κάνει κάποιο σχετικό point περί αναρχίας. Εκεί, ίσως να παρασύρεται και να λέει κάτι που δεν εννοεί. Το δεύτερό του λάθος είναι ότι πάει πολύ βιαστικά να μιλήσει για τα humanities και το ρόλο του Ρουσσώ στην εξέλιξή τους από τα ‘60s και μετά. Αν καταλαβαίνω σωστά, παίρνει ένα πολύ επεξεργασμένο επιχείρημα του Jordan Peterson και το ξεπετάει σε μια φράση. Εδώ, ο Σταματίνης κάνει καλά που του το επισημαίνει. Είναι σαν να του λέει «μπρο, αν θες να μας πεις γενικώς και αορίστως ότι η αριστερή ακαδημαϊκή διανόηση φταίει για όλα τα δεινά του σήμερα, καλό θα ήταν να είσαι σε θέση να το υποστηρίξεις σοβαρά». Και αν πράγματι αυτή είναι η θέση του Mikeius, αυτή η θέση είναι λανθασμένη, όπως είναι λανθασμένη και η θέση του Peterson.Το τρίτο του λάθοςνομίζω ότι το επισημαίνει πάλι ο Σταματίνης. Δηλαδή, ότι ο Χομπς είχε δίκιο. Ο Χομπς από μόνος του είχε άδικο. Ο Ρουσσώ από μόνος του είχε άδικο. Ο Χομπς και ο Ρουσσώ μαζί έχουν δίκιο. Δηλαδή, ο άνθρωπος είναι από τη φύση του και καλός και κακός. Οπότε, ο Mikeius πράγματι βιάζεται πολύ να βγάλει ένα συμπέρασμα και τελικά καταλήγει σε ένα λανθασμένο συμπέρασμα, που πράγματι είναι επικίνδυνο και σωστά το επισημαίνει ο Σταματίνης. Είναι σαν να του λέει «μπρο συμμαζέψου. Το να λες ότι ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως κακός και να είσαι και τόσο σίγουρος και τόσο κοφτός στη διατύπωσή σου είναι επικίνδυνο. Σε μια εποχή που βλέπουμε την ελληνική κοινωνία να φλερτάρει με λάθος πράγματα, πρέπει να προσέχεις τι υποστηρίζεις». Σε αυτό το σημείο οι επισημάνσεις του Σταματίνη για το πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι απόψεις του Mikeius είναι σωστές, κατά την άποψή μου.
Κλείνοντας, βρίσκω την κριτική του Σταματίνη σωστή σε κάποια σημεία, λανθασμένη σε κάποια άλλα. Βρίσκω σωστές τις επεξεργασίες του Mikeius σε κάποια σημεία, πολύ λάθος σε κάποια άλλα. Σε κάθε περίπτωση, ας το συζητήσουμε περαιτέρω, γιατί έχει ενδιαφέρον αυτή η συζήτηση και μπορούμε να μάθουμε καινούρια πράγματα για εμάς και τους άλλους.
