Πριν από κάποιο καιρό, ο ιστορικός και βιογράφος του Αλμπέρ Καμύ, Βενσάν Ντυκλέρ, ανακάλυψε μια άγνωστη επιστολή στο αρχείο του Στρατηγού Ντε Γκωλ, με έτος αποστολής το 1943. Ο «αντιστασιακός διανοούμενος», όπως υπογράφει ο συγγραφέας, αγωνιά όχι μόνο για τις φυσικές απώλειες του πολέμου αλλά και για το ενδεχόμενο να καταστραφούν εκείνες οι «ζωντανές ιδέες» που θα χρειαστούν στην αυριανή ανοικοδόμηση.

Δηλώνω προκαταβολικά ότι οι γραμμές που ακολουθούν έχουν γραφεί από κάποιον που συνδέθηκε με στενή φιλία με τον Λεωνίδα Χατζηπροδρομίδη, τον αγαπημένο μας Χατζηγκαροντύ ή Χατζημάρξ. Θα προσπαθήσω τα βιώματα μιας διανοητικής συμπόρευσης 40 και πλέον ετών να μην επηρεάσουν την ορθή κρίση για τον αγαπημένο φίλο, που έφυγε για το μεγάλο ταξίδι στις 11 Μαρτίου 2020, και που δεν μπορέσαμε να τον αποχαιρετίσουμε όπως θα έπρεπε, λόγω της κρίσης του κορωνοϊού. 

Από τον αντι-διαφωτισμό στην ακροδεξιά της εποχής μας   Στις 22 Ιουνίου 2020 πέθανε ο σημαντικός ισραηλινός ιστορικός Ζέεβ Στέρνχελ, γνωστός στην Ελλάδα κυρίως από το έργο του Ο αντι-διαφωτισμός (Πόλις, 2009). Συστηματικός μελετητής των κλασικών του διαφωτισμού, έχει υποστηρίξει ότι η νεωτερικότητα γίνεται κατανοητή με δύο αντίθετους τρόπους: ως αναζήτηση της ατομικής ευτυχίας, της ελευθερίας, της προόδου, της ανεκτικότητας, και αντιθέτως ως λάτρης της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας και της αξίας της κοινότητας. Οι εχθροί του Διαφωτισμού εξυμνούν την ιστορία, την κουλτούρα, τη γλώσσα στρεφόμενοι εναντίον της ιδέας της αυτονομίας του ατόμου και της καθολικότητας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η νεωτερικότητα του φιλελευθερισμού που οδηγεί στη δημοκρατία βρίσκεται απέναντι σε μια άλλη νεωτερικότητα, που εμφανίζεται στις αρχές του 20ού αιώνα, και έλαβε τη μορφή της επαναστατικής, εθνικιστικής, κοινοτιστικής δεξιάς, που είναι ορκισμένος εχθρός των οικουμενικών αξιών. Ο Στέρνχελ είχε κληθεί στην Ελλάδα από τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση και, στις 16/11/2011, μίλησε εισάγοντας το κοινό στην ιστορική προσέγγισή του στον διαφωτισμό. Το κείμενό του, μεταφρασμένο από την Κατερίνα Σχινά, δημοσιεύθηκε στο Books’ Journal, τχ. 14, Δεκέμβριος 2011, απ΄ όπου και αναδημοσιεύεται.

Όταν ανατρέχω στις γεύσεις της εφηβείας μου σταματώ στο αρχανιώτικο κέρινο. Χυμώδες, μυρωδάτο, τραγανό με ρόγα ευμεγέθη, επιδερμίδα λεπτή, ευδιάλυτη στο στόμα και με μεγάλα ομοιόμορφα τσαμπιά που στραφτάλιζαν στο φως. Αν και η αμπελοκαλλιέργεια στην Κρήτη χρονολογείται από τα προϊστορικά χρόνια, το ραζακί ή ροζακί πήρε τα πάνω του με τις καλλιεργητικές μεθόδους που εισήγαγαν οι Μικρασιάτες τη δεκαετία του 1920. Από τις τεχνικές που εφάρμοσαν στα κλαδέματα και στην υποστύλωση των κρεβατίνων, το αμπελουργικό προϊόν με τις νέες ποιοτικές βελτιώσεις γρήγορα διεθνοποιήθηκε.

Το φτερούγισμα της νυχτερίδας στην Κίνα όχι απλώς έστειλε καταιγίδες σε όλο τον πλανήτη αλλά πάτησε pause στην παγκοσμιοποίηση θυμίζοντάς μας ότι η ανοσία είναι ζωτικός δημόσιος χώρος. Πριν από λίγους μήνες δεν είχαμε ιδέα τι ερχόταν. Τώρα αγνοούμε πώς και πότε θα τελειώσει. Αναδημοσίευση από το Books' Journal, τχ. 108, Μάιος 2020.