Το 1851 κυκλοφόρησε το magnum opus του Χέρμαν Μέλβιλ, Μόμπι Ντικ ή Η Φάλαινα, που περιγράφει τον κόσμο της φαλαινοθηρίας, με κεντρικό πρωταγωνιστή τον καπετάνιο Αχαάβ και μια μεγάλη λευκή φάλαινα. Η λογοτεχνικά ανώνυμη άγρια ζωή, ίσως για πρώτη φορά γίνεται επώνυμη, ενώ ταυτόχρονα αναδύεται αυτή η ιδιαίτερη σχέση, σχεδόν εμμονική και μακριά από τον συνηθισμένο χώρο του κυνηγιού, ανταγωνισμός και συνύπαρξη μαζί, του ανθρώπου με το ζώο.
Εκδοτικά, ο Μόμπι Ντικ ήταν μεγάλη αποτυχία, καθώς ώς το 1891, τη χρονιά που ο Μέλβιλ πέθανε, είχαν πωληθεί μόλις 3.715 αντίτυπα και δεν γίνονταν ανατυπώσεις. Χρειάστηκε να φτάσουμε στο 1919, τη χρονιά που γιορτάζονταν τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Μέλβιλ για να ανακαλυφθεί η αξία του έργου του – αυτού του έργου που ο Τζόζεφ Κόνραντ πρώτος αποκάλεσε το μεγάλο μυθιστόρημα - αφετηρία της αμερικανικής λογοτεχνίας.
Το 1927, ο νεαρός τότε Φώκνερ, ο οποίος είχε στο γραφείο του κορνιζαρισμένη μια προσωπογραφία του Καπετάν Αχαάβ, έκανε μια ουσιαστική δήλωση αναγνώρισης ενός προτύπου: «Από τα βιβλία που έχουν γράψει άλλοι συγγραφείς αυτό που θα ήθελα να είχα γράψει θα ήταν το Μόμπι Ντικ»[1].
Αυτή η λογοτεχνική συνέχεια, η σχεδόν σκυταλοδρομία της γραφής θα αποτυπωνόταν το 1942. Ο Φώκνερ δημοσίευσε στην εφημερίδα The Saturday Evening Post τη μικρή αυτοτελή νουβέλα Η Αρκούδα, η οποία αποτέλεσε ένα από τα πέντε κεφάλαια του μυθιστορήματος Κατέβα Μωυσή[2], που κυκλοφόρησε ολοκληρωμένο την ίδια χρονιά.
Αν η απεραντοσύνη της θάλασσας μπορεί να φιλοξενήσει και να συντηρήσει τις φάλαινες, στα δάση της περιοχής του Μισισιπή το πιο εντυπωσιακό σε μέγεθος ζώο είναι η αρκούδα. Ο Γερο-Μπεν όμως δεν είναι μια αρκούδα ανάμεσα στις άλλες. Είναι η αρκούδα. Επίσης, είναι η μοναδική αρκούδα που έχει δικό της όνομα. Μιλάμε για
τη μεγάλη γέρικη αρκούδα με το τσακισμένο στην παγίδα ποδάρι της, που σε μια περιοχή εκατό σχεδόν τετραγωνικά μίλια είχε κερδίσει για τον εαυτό της ένα όνομα, μια συγκεκριμένη υποδήλωση σαν άνθρωπος ζωντανός.
Λέγε με «αγόρι»
Είναι μια ιστορία κυνηγιού με αφηγητή ένα «αγόρι», που περιγράφει την καρμική σχέση μιας αρκούδας που έχει όνομα και ενός μισο-Ινδιάνου που θεωρείται μαύρος, του Σαμ Φάδερς. Περιγράφει ακόμα το ετήσιο ραντεβού του Σαμ με την οργισμένη αθανασία της αρκούδας. Αν χαθεί ο Γερο-Μπεν θα εξαφανιστεί και ο παλιός κόσμος. Γι’ αυτό δεν είναι τυχαίο ότι στην τελευταία λυσσώδη αναμέτρηση, στη μάχη σώμα με σώμα του ανθρώπου με το ζώο, κατακρεουργημένοι, θα πέσουν και οι δύο ταυτόχρονα νεκροί.
Στον φωκνερικό κόσμο, η παρουσία προηγείται του ονόματος. Πρώτα το πρόσωπο σφραγίζει με την παρουσία του τις σχέσεις, ως βασικός ρυθμιστής του χώρου – κατόπιν θα πάρει ένα όνομα. Έτσι και στην Αρκούδα. Το «αγόρι» είναι πια είκοσι ενός ετών και έχει όνομα στο τέταρτο κεφάλαιο του βιβλίου. Είναι ο Ισαάκ (Άικ) Μακάσλιν, κληρονόμος της γης που ο παππούς του, Κάρουθερς Μακάσλιν, είχε αγοράσει με χρήματα των λευκών από τους Ινδιάνους και την είχε δαμάσει:
Είχαν διώξει από πάνω της το δάσος και γρατσούνισαν την επιφάνειά της σε βάθος σαράντα πόντους, για να φυτρώσει μέσα της κάτι που δεν υπήρχε πριν και που θα μπορούσε να μεταφραστεί ξανά στο χρήμα.
Η αναλυτική περιγραφή των οικογενειακών σχέσεων είναι ένα ακόμα από τα χαρακτηριστικά της γραφής του Φώκνερ. Ο ενήλικας πια Άικ, ξεφυλλίζοντας ένα παλιό κατάστιχο στο οποίο έχει καταγραφεί η ιστορία της οικογένειας Μακάσλιν, ξετυλίγει ταυτόχρονα την ιστορική εξέλιξη της οικογένειας, όπου διακλαδώνονται με νόμιμες και παρά φύσιν σχέσεις τρεις φυλές: λευκοί, μαύροι και Ινδιάνοι.
Ο Φώκνερ είναι Νότιος, γράφει για το Νότο και θέλει να διαβαστεί από τους Νότιους. Έχει κατανοήσει βαθιά τον αγώνα τους για τη γη τους και τους ζωτικούς μύθους τους. Απ’ αυτή την κατανόηση φτιάχνεται ο μοναδικός χώρος εξέλιξης των ιστοριών του, είναι η φανταστική Γιοκναπατόφα που, κατά πάσα πιθανότητα, αντιστοιχεί στην Κομητεία Λαφαγιέτ. Θα διαλέξει μια λέξη από τη διάλεκτο των ινδιάνων Τσικασόου που, σύμφωνα με τον ίδιο, σημαίνει «ήρεμα αναδυόμενα νερά σε μια επίπεδη γη». Πρωτεύουσα της κομητείας είναι η επίσης φανταστική πόλη Τζέφερσον (η πόλη Όξφορντ), στην οποία καταλήγουν οι αγρότες, οι ήρωες του Καθώς ψυχορραγώ[3]. Η κομητεία Λαφαγιέτ και η πόλη Όξφορντ είναι μέρη όπου πέρασε όλη του τη ζωή.
Όταν το 1997 ο Γκρέιαμ Σουίφτ κέρδισε το βραβείο Μπούκερ με τις Τελευταίες εντολές[4], είχε κατηγορηθεί ευθέως ως λογοκλόπος, ότι στην πλοκή και στη δομή είχε υφαρπάξει το Καθώς ψυχορραγώ του Φώκνερ. Κι όταν ο Κόρμακ ΜακΚάρθι, στον Ματοβαμμένο Μεσημβρινό, έχρισε κεντρικό ήρωα ένα ανώνυμο «αγόρι», κι αργότερα όταν καθιέρωσε τις συνεχείς επαναλήψεις τού «και» στις προτάσεις του, είναι εμφανής η επιρροή στο έργο του του Φώκνερ – κάτι που ο ίδιος δεν αρνείται. Οι μεγάλοι συγγραφείς κλέβουν και δεν μιμούνται. Κάπως έτσι εξελίσσεται η σκυταλοδρομία όχι μόνο της αμερικανικής αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
[1] Nathan Philbrick, “The Road to Melville”, Vanity Fair, Νοέμβριος 2011.
[2] Μια πρώτη εκδοχή της Αρκούδας με τίτλο Lion, είχε δημοσιευτεί στο Harper’s Magazine, τον Δεκέμβριο του 1935.
[3] William Faulkner, Καθώς ψυχορραγώ, μετάφραση: Παναγιώτης Κεχαγιάς, Gutenberg, 2023.
[4] Graham Swift, Τελευταίες εντολές, μετάφραση: Μαρία Τσάτσου, Νεφέλη, 1997.
