Αυτό που φαίνεται να δημιούργησε αναστάτωση στους επικριτές των όσων έγραψα είναι ότι τα διδακτορικά διπλώματα των ελληνικών ΑΕΙ είναι χαμηλής αξίας και, επειδή οι περισσότεροι καθηγητές ελληνικών ΑΕΙ σήμερα έχουν διδακτορικά από ελληνικά ΑΕΙ, η ποιότητα των ελληνικών ΑΕΙ είναι χαμηλή και βαίνει επιδεινούμενη.
Με πιο απλά λόγια, όταν έχεις πάρει διδακτορικό από ένα ΑΕΙ που κατατάσσεται στη θέση 450 στον κόσμο, η πρόσληψή σου από ένα άλλο ΑΕΙ (ή το ίδιο...) ποτέ δεν θα έχει αποτέλεσμα να βελτιωθεί η ποιότητα του ΑΕΙ που σε προσέλαβε. Το διδακτορικό σου, δηλαδή η επιστημονική εργασία που έχεις κάνει, είναι μικρής αξίας (trivial), δεν είναι δημοσιεύσιμο σε κορυφαία ή έστω και σε σημαντική επιστημονική επετηρίδα και, σχεδόν σίγουρα, η περαιτέρω επιστημονική σου παραγωγή θα είναι ανάλογου επιπέδου. Το ΑΕΙ που σε προσέλαβε θα παραμείνει στη μετριότητα.
Ποιο είναι ένα απλό τεστ της θέσης αυτής; Μα, φυσικά, να καταγράψει κανείς την ποιότητα των διδακτορικών του καθηγητικού προσωπικού πανεπιστημίων σε διάφορες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης ΑΕΙ και να δει εάν η ποιότητα των διδακτορικών των καθηγητών είναι αντίστοιχη με την κατάταξη του ΑΕΙ.
Με άλλα λόγια, ένα πανεπιστήμιο που είναι, π.χ., στη θέση 3 είναι γιατί οι καθηγητές του έχουν διδακτορικά από πανεπιστήμια που είναι τόσο ψηλά στην κατάταξη ή η ποιότητα των διδακτορικών τους είναι ανεξάρτητη από την κατάταξη του πανεπιστημίου; Και, αντίστοιχα, για πανεπιστήμια που βρίσκονται χαμηλά στην κατάταξη.
Ως «παγκόσμια κατάταξη πανεπιστημίων» αναφέρομαι στην Κατάταξη της Σαγκάης (Shanghai Ranking), τη μοναδική κατάταξη ΑΕΙ τα κριτήρια της οποίας είναι αποκλειστικά επιστημονικά και δεν περιλαμβάνουν κριτήρια όπως η ποιότητα των εγκαταστάσεων του ΑΕΙ, το πόσο εύκολο είναι να βρουν δουλειά οι απόφοιτοι και με τι μέσο μισθό, την ποιότητα της πανεπιστημιακής ζωής, κ.λπ.
Η κατάταξη της Σαγκάης κατατάσσει τα χίλια καλύτερα ΑΕΙ του κόσμου με βάση 4 κριτήρια:
- Ποιότητα της προσφερόμενης παιδείας, όπως μετριέται από τον αριθμό των βραβείων Νόμπελ και των Μεταλλίων Fields (για μαθηματικούς) που έχουν κερδίσει οι απόφοιτοι του ΑΕΙ (10% του βαθμού).
- Ποιότητα του διδακτικού προσωπικού, όπως μετριέται από βραβεία Νόμπελ και Μετάλλια Fields που έχουν κερδίσει οι καθηγητές του ΑΕΙ (20%) και ο αριθμός των παραπομπών στην έρευνά τους, σε 21 επιστημονικά πεδία (20%).
- Ερευνητική παραγωγή, όπως μετριέται από δημοσιεύσεις των καθηγητών στις επετηρίδες Science και Nature (20%) και από δημοσιεύσεις που περιλαμβάνονται στους δείκτες Science Citation Index-expanded και Social Science Citation Index (20%).
- Η κατά κεφαλήν επιστημονική παραγωγή ενός ΑΕΙ, όπως μετριέται από το σύνολο των παραπάνω τριών κριτηρίων διαιρεμένου από τον αριθμό του καθηγητικού προσωπικού του ΑΕΙ (20%).
Η Κατάταξη της Σαγκάης περιλαμβάνει και παγκόσμια κατάταξη όλων των γνωστικών αντικειμένων ενός πανεπιστημίου, π.χ. μαθηματικά, φυσική, γεωλογία, ιατρική, νομική, οικονομικά, πληροφορική, κ.λπ. Έτσι, για καθένα από τα χίλια κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου, έχουμε και την κατάταξη των σχολών και των τμημάτων του κάθε πανεπιστημίου. Για παράδειγμα, το Harvard κατατάσσεται στην 1η θέση των πανεπιστημίων αλλά το τμήμα οικονομικών επιστημών κατατάσσεται 2ο (μετά το τμήμα οικονομικών του Πανεπιστημίου του Σικάγου) ενώ το τμήμα μαθηματικών κατατάσσεται 29ο και το τμήμα ηλεκτρολόγων μηχανολόγων κατατάσσεται στη θέση 51-75.
Για να δοκιμάσω τη θέση μου για την ποιότητα των ελληνικών ΑΕΙ επέλεξα να εξετάσω τα διδακτορικά των καθηγητών (professor, associate professor, assistant professor) των τμημάτων οικονομικών επιστημών (λόγω ειδικότητας μου) 9 πανεπιστημίων που επελέγησαν βάσει του αριθμού 3. Με άλλα λόγια, το 3ο στην παγκόσμια κατάταξη, το 13ο, το 33ο, το 53ο, κ.λπ. Στον Πίνακα Α παρουσιάζεται το δείγμα των 9 πανεπιστημίων, η κατάταξή τους, η κατάταξη του τμήματος οικονομικών επιστημών και ο αριθμός των διδασκόντων καθηγητών στο τμήμα οικονομικών επιστημών του κάθε πανεπιστημίου.
Για να υπολογίσω τη μέση κατάταξη των τμημάτων οικονομικών από όπου πήραν τα διδακτορικά τους οι καθηγητές του καθενός από τα 9 τμήματα οικονομικών του δείγματος πήγα στις ιστοσελίδες των τμημάτων αυτών και κατέγραψα το πανεπιστήμιο από το οποίο πήρε το διδακτορικό του ο καθένας από τους καθηγητές του κάθε τμήματος. Στη συνέχεια αντιστοίχισα το καθένα από τα πανεπιστήμια αυτά με την κατάταξη της σχολής οικονομικών επιστημών του και υπολόγισα τον μέσο όρο αυτών των αριθμών για κάθε ένα από τα 9 τμήματα του δείγματος.
Έτσι, για παράδειγμα, για το ΜΙΤ, το σύνολο των κατατάξεων των τμημάτων από τα οποία πήραν διδακτορικά οι οικονομολόγοι που διδάσκουν στο ΜΙΤ είναι 226, το οποίο διαιρούμενο με 44 μέλη ΔΕΠ «δίνει» 5,1. Όσο πιο κοντά στο 1 είναι αυτός ο μέσος όρος τόσο πιο υψηλή είναι η παγκόσμια κατάταξη του τμήματος. Αυτός ο αριθμός απεικονίζει την ποιότητα των διδακτορικών των καθηγητών του τμήματος οικονομικών επιστημών του κάθε πανεπιστημίου.
Στο Γράφημα 1 απεικονίζεται η σχέση μεταξύ της ποιότητας των διδακτορικών και της κατάταξης του πανεπιστημίου. Στο Γράφημα 2 απεικονίζεται η σχέση μεταξύ της ποιότητας των διδακτορικών και της κατάταξης του τμήματος οικονομικών επιστημών.
Η σχεδόν τέλεια γραμμική σχέση είναι ισχυρή ένδειξη ότι η θέση μου δεν μπορεί να απορριφθεί: η ποιότητα των διδακτορικών του διδακτικού προσωπικού καθορίζει, σχεδόν γραμμικά, την ποιότητα του πανεπιστημίου.
Το δείγμα, φυσικά, είναι μικρό. Όμως, η τυχαία επιλογή του και η εκπληκτικά γραμμική σχέση που υποδηλώνει αφήνει λίγα περιθώρια αμφισβήτησης της θέσης μου.
Για να επιβεβαιωθεί επιστημονικά, χωρίς αμφιβολίες και παραπομπές, η σχέση μεταξύ ποιότητας διδακτορικού και κατάταξης του ιδρύματος θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα απλό πρόγραμμα crawler που να «τραβήξει» τα στοιχεία για τα διδακτορικά του ΔΕΠ όλων των τμημάτων και των χιλίων πανεπιστημίων του Shanghai Ranking και να τα «ρίξει» σε ένα φύλλο εργασίας. Εάν διατίθεται κάποιος να χρηματοδοτήσει τη δημιουργία αυτού του απλού προγράμματος, εγώ δηλώνω εθελοντής να κάνω τον καθαρισμό και την ανάλυση της βάσης δεδομένων για να διαλυθούν και οι όποιες αμφιβολίες μπορεί να υπάρχουν ακόμη.
Μέχρι τότε, Q.E.D.
