Ιστορικά δίκαιη η επανένωση των κλεμμένων γλυπτών

Τρίτη, 28 Νοεμβρίου 2023 12:14

Wikipedia

Τα κλεμμένα γλυπτά του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο, την επιστροφή των οποίων και την επανένωσή τους με τα γλυπτά που έμειναν στο ναό μετά την κλοπή τους από τον Έλγιν ζητά η Ελλάδα.

Τα περισσότερα μουσεία του δυτικού κόσμου αντιλαμβάνονται πλέον το ρόλο τους ως πολιτισμικά ανοιχτοί οργανισμοί με απώτερο σκοπό τη στήριξη της διαφορετικότητας των ανερχόμενων εθνικών συσχετισμών και τη διεθνή κατανόηση. Όπως αποδεικνύεται, δεν πρόκειται παρά για ωραίες κουβέντες, καθώς προοδευτικοί νέοι κυρίως στρέφονται εναντίον τους, ζητώντας να επιστρέφουν στις χώρες προέλευσής τους λεηλατημένα μνημεία που ανήκουν (νόμιμα!) στις συλλογές τους. Όπως είναι φυσικό, το συντηρητικό κατεστημένο θεωρεί ότι δεν χρειάζεται να αλλάξει τίποτα και ότι όλα βαίνουν καλώς. Μέχρι να δουν κι αυτοί ότι τίποτα δεν βαίνει καλώς.

Η διαμάχη δεν θα μπορούσε παρά να ανατροφοδοτηθεί το περασμένο καλοκαίρι, όταν αποκαλύφθηκε -μάλλον αργούτσικα- μια σειρά κλοπών 2.000 ακατάγραπτων (!) αντικειμένων από το Βρετανικό Μουσείο, κλοπών που συνέβαιναν επί σειρά ετών! Απολύθηκαν γι' αυτές ο διευθυντής και ο επιμελητής, διορίστηκε από τους Trustees νέος και άξιος με διοικητικά προσόντα, ο πρώην υπουργός Οικονομικών Τζορτζ Όσμπορν ενώ, με αφορμή το τεράστιο σκάνδαλο, άρχισαν εκ νέου διεκδικήσεις από τη Νιγηρία (γλυπτά Benin, αριστουργήματα), από την Ελλάδα (γλυπτά Παρθενώνα) και από την Κίνα. Επομένως, το Βρετανικό Μουσείο δεν μπορεί πια να καυχάται ότι είναι «το ασφαλές αποθετήριο» των αντικειμένων που αποθησαύρισε, ένα από τα κυριότερα επιχειρήματα που εκτόξευε κατά καιρούς για να τα κρατά εντός του διά παντός.

Το άλλο βρετανικό επιχείρημα για τα Γλυπτά μας λέει ότι το διοικητικό συμβούλιο του Βρετανικού Μουσείου έχει μπροστά του το εμπόδιο του νόμου του 1963, που απαγορεύει τις μόνιμες επιστροφές αντικειμένων του, με εξαίρεση τους μακροχρόνιους δανεισμούς. Στο Βρετανικό Κοινοβούλιο και στη διαμορφωμένη πλέον υπέρ της επιστροφής κοινή γνώμη (πιθανώς με λιγότερους υπέρ στο στρατόπεδο των Συντηρητικών) εναπόκειται τελικά η αλλαγή του νόμου με άλλον νόμο. Αναμένεται φυσικά το σχετικό lobbying από πλευράς του Μουσείου, δηλαδή του Όσμπορν, με τον οποίο ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει βρει έναν ικανό και προοδευτικό συνομιλητή.

Έτσι διαιωνίζεται μια απαράδεκτη πλέον για το Μουσείο κατάσταση, που ενώ, ως γνωστόν, δεν περιέχει κανένα αντικείμενο που να προβάλλει την ιστορία της Βρετανίας, θέλει να είναι πλέον το σύγχρονο μουσείο της λεηλασίας πολιτιστικών θησαυρών και «ιστορικών εγκλημάτων» από την ημέρα της ίδρυσής του, ίδιο και απαράλλαχτο μέχρι τις μέρες μας.

Αυτό που βλέπουμε να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας είναι μάλλον η κατάρρευση των επιχειρημάτων ΚΑΤΑ της επιστροφής λεηλατημένων θησαυρών, η ανάδυση των αντίθετων επιχειρημάτων ΥΠΕΡ της επιστροφής τους στις χώρες προέλευσής τους.

Αυτό το διέβλεψε ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρόσφατα στο Λονδίνο και στο BBC, και ΑΝΟΙΧΤΑ πλέον λέει ότι τα ΓΛΥΠΤΑ ΕΙΝΑΙ ΚΛΕΜΜΕΝΑ ΚΑΙ ΔΕΝ ΤΙΘΕΤΑΙ ΖΗΤΗΜΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥΣ ΑΛΛΑ ΕΠΑΝΕΝΩΣΗΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ.

Κλεμμένα, όπως και τα 2.000 ακατάγραπτα, επαναλαμβάνω: ακατάγραπτα, αντικείμενα που άφησε η γραφειοκρατία του Μουσείου να κλαπούν. Κανείς μας δεν πρέπει να αποφεύγει πλεον τον όρο ΚΛΕΜΜΕΝΑ. Επίσης, καθένας αντιλαμβάνεται το περιεχόμενο της λέξης και δεν χρειάζονται ιστορικές αναδρομές περί Έλγιν, Lusieri, φιρμανίου, Οθωμανού δισδάρη Ακροπόλεως και τα ρέστα.

ΥΓ. Στο μεταξύ, στην αίθουσα του Βρετανικού Μουσείου που ίδρυσε ο Lord Duveen (η αίθουσα που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα John Russell Pope) βρίσκονται οι 56 από τους συνολικά 97 λίθους της ζωφόρου με την πομπή των Αθηναίων (οι υπόλοιποι βρίσκονται στην Αθήνα), από τις 64 σωζόμενες μετώπες 15 είναι στο Βρετανικό Μουσείο και 48 στην Αθήνα κι από τις 28 διατηρημένες μορφές των δύο αετωμάτων οι 19 πήγαν στο Λονδίνο (μόλις 9 έμειναν στην Αθήνα). Πόσο παράλογη μοιάζει η άρνηση για επανένωση! Αλλά στην Αθήνα, όχι στο Λονδίνο - όπως έγραφαν πινακίδες αναρτημένες στο Βρετανικό Μουσείο τύπου: "Marbles still in Athens"!

Αξίζει να αναφερθεί η καίρια επισήμανση της εξαίρετης ιστορικού και μέλους πλέον των Trustees, Mary Beard, για την πονηριά της μουσειολογικής «σύνθεσης» στην αίθουσα γλυπτών: "The real trick of the arrangement is to present the Elgin Marbles as if they were a complete set"! Οπότε, για να γίνει πειστικό το επιχείρημα, πρέπει να αποσυνδεθεί η αρχική σχέση τους με την αρχιτεκτονική του ναού. Με λίγα λόγια, και από το στόμα ειδικού, η έκθεση καταλήγει να εξαπατά το κοινό της, μάλιστα μέσα στη στειρότητα της κακοφωτισμένης από φωταγωγό αίθουσας, που παραπέμπει σε χώρο νεκροθαλάμου - και συγνώμη για το ακραίο.

Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη

Ιστορικός τέχνης, πρώην επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης. Βιβλία της: Elf Meister der griechischen Druckgrafik (1995), Συμεών Σαββίδης (2006), Η μάνα και το παιδί στη νεοελληνική χαρακτική (2006), Αναμνήσεις του Ερνστ Τσίλλερ (2020).