Ένα Σαββατοκύριακο με τους Vegans

Τις τελευταίες εβδομάδες, οι vegans απασχόλησαν την κοινή γνώμη κυρίως με αφορμή την καμπάνια που έκαναν τοποθετώντας αφίσες οι οποίες προωθούσαν τις αντιλήψεις τους και στηλίτευαν την κατανάλωση προϊόντων ζωικής προέλευσης με δυναμικό τρόπο μέσα στα βαγόνια ενός συρμού  του μετρό. Lifo και Protagon έγραψαν για τους vegans, όπως και πολλές σοβαρές εφημερίδες στην έντυπη έκδοση τους. Έτσι η παρουσία και οι απόψεις τους αποτυπώθηκαν στη νεοελληνική δημόσια σφαίρα και γνωστοποιήθηκαν στην κοινή γνώμη.

Αυτός ήταν ο λόγος που με έκανε να πάω στην πορεία για τα δικαιώματα των ζώων το Σάββατο 6 Οκτωβρίου και το Vegan Life Festival στην Τεχνόπολη στο Γκάζι, την Κυριακή 7 Οκτωβρίου, προκειμένου να ενημερωθώ και να σας ενημερώσω για τα τεκταινόμενα στο χώρο και την κοινότητα αυτή, η οποία τελευταία ανατέλλει και στη μικρή βαλκανική μας Ελλάδα.

Θυμάμαι πως πριν από περίπου είκοσι χρόνια σε ένα τραπέζι με φίλους των γονέων μου στην Τήνο, κατοίκους του Ηνωμένου Βασιλείου, είχα αναφέρει πως δεν είμαι vegetarian ούτε και vegan, θέλοντας να θαμπώσω τους συνδαιτυμόνες μου με τις γνώσεις μου για τις τάσεις στην Εσπερία – πρόσφατα είχα μάθει τι είναι οι vegans, τους vegetarians τους  ήξερα από παλιότερα. Σε όλους μας τότε αυτές οι πρακτικές φάνταζαν κάτι εξωτικό και παράδοξο (Οι vegetarians απέχουν από τα κρέατα και τα ψάρια ενώ οι vegans από κάθε προϊόν ζωικής προέλευσης όπως αυγά, μέλι, γαλακτοκομικά και τυριά. Στην πιο αυστηρή εκδοχή δεν χρησιμοποιούν ούτε και καλλυντικά ζωικής προέλευσης ή που υπήρξαν αντικείμενο πειραματισμού σε ζώα καθώς ούτε και ανάλογα προϊόντα οικιακής χρήσης. Ούτε ρούχα ή παπούτσια ζωϊκής προέλευσης. Υπάρχουν διάφορες βαθμίδες και αποχρώσεις βέβαια.)

Αργότερα παρακολουθώντας μία ομιλία που γινόταν στο πλαίσιο του Παγκοσμίου Συνεδρίου Φιλοσοφίας, τη χρονιά που φιλοξενήθηκε στην Αθήνα,  άκουσα στο χρόνο των ερωτήσεων έναν μάλλον οργισμένο νεαρό άνδρα να διατυπώνει την άποψη πως η ομιλία διαπνεόταν από την ιδεολογία του σπισισμού (speciesism), την πεποίθηση δηλαδή πως κάποια βιολογικά είδη (όπως ο άνθρωπος) είναι ανώτερα από άλλα. Ο νέος αντιμετωπίστηκε ως περιθωριακή παραφωνία αλλά υπήρξε το έναυσμα για να εντρυφήσω στα περί σπισισμού και αντισπισισμού, όχι σε βάθος, αλλά έμαθα τι σημαίνει το καθένα. Βιγκανισμός και αντισπισισμός δεν ταυτίζονται αλλά συγγενεύουν πάρα πολύ, άλλωστε στο φεστιβάλ των vegans συμμετείχε ομάδα αντισπισιστών – το έγραφαν στα μπλουζάκια τους.

Οι πεποιθήσεις αυτές έρχονται σε αντίθεση με αυτό που συμβατικά έχουμε μάθει να ονομάζουμε «κοινό νου» αλλά και με βαθιά ριζωμένες κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις  της νεοελληνικής κοινωνίας όπως η Ορθοδοξία. Γράφει ένας ορθόδοξος θεολόγος:

Οι άγιοι Πατέρες ήταν φιλόζωοι, αλλά όχι ζωολάτρες. Δεν συνέχεαν την ποιοτική διαφορά ανάμεσα στον άνθρωπο και τα ζώα. Ο άνθρωπος έχει αθάνατη ψυχή και είναι ποιημένος, ως εικόνα θεού, με την προοπτική να γίνει κατά χάριν θεός, ενώ το ζώο είναι μεν έμβιο, όμως δεν έχει αθάνατη ψυχή. Προορισμός του είναι η δοξολογία του θεού και η εξυπηρέτηση του ανθρώπου.[i]

Μπορεί στη Γαλλία να υπάρχει η τάση “église verte” (www.egliseverte.org)  που θέλει να συνδέσει τις χριστιανικές εκκλησίες της χώρας αυτής με τον οικολογικό προβληματισμό[ii], μπορεί ο «δικός μας» Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος να έχει χαρακτηριστεί διεθνώς  ως «ο Πράσινος Πατριάρχης» για τις οικολογικές του πρωτοβουλίες, μπορεί ο Πάπας Φραγκίσκος  να εξέδωσε το 2015 την Εγκύκλιο Επιστολή Laudatosi’[iii] στην οποία μιλά με όρους οικολογικούς και στηλιτεύει την εκμετάλλευση της φύσης και τον καταναλωτισμό αλλά σύμφωνα με τη χριστιανική διδασκαλία αθάνατη ψυχή έχουν μόνο οι άνθρωποι, οπότε παραδοσιακοί χριστιανοί και vegansέχουν σημεία τριβής.

Δεν πρόκειται λοιπόν για μια απλή μόδα που έχει γοητεύσει τα πλούσια στρώματα των πλούσιων κοινωνιών της Δύσης αλλά για μια ριζοσπαστική κοσμοθεωρητική αντίληψη. Όπως πολύ ωραία το θέτει ο Τάκης Θεοδωρόπουλος στην Καθημερινή:

Αν  όμως  η χορτοφαγία εντασσόταν στο πλαίσιο μιας ζωής που παλεύει με τον χρόνο, το veganείναι ιδεολογία. Ιδεολογία με ηθικές επιταγές και πολιτικές εφαρμογές.[iv]

Στο ίδιο κείμενο, αναφερόμενος στον γνωστό ζωγράφο Γιάννη Τσαρούχη, ο συγγραφέας σημειώνει:

Ήταν χορτοφάγος αλλά δεν ήταν vegan. Ήταν ομοφυλόφιλος αλλά δεν ήταν gay. Κοινώς είχε επιλέξει έναν τρόπο ζωής για τον εαυτό του, αλλά δεν τον είχε μετατρέψει σε ιδεολογία, ούτε σε ηθική,  και δεν έκανε ακτιβισμό για να τον διαδώσει.

Αυτή η όψη  του βιγκανισμού έχει θορυβήσει αρκετούς –ιδίως από το χώρο της Δεξιάς– όπως είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω από την ύλη της ναυαρχίδας  της συντηρητικής σκέψης στη Γαλλία, της εφημερίδας Le Figaro, την οποία κατά σατανική σύμπτωση αγόρασα πηγαίνοντας στο Vegan Life Festival. Καθήμενος στο παρκάκι έξω από την Τεχνόπολη έκανα μία διαγώνια ανάγνωση και διαπίστωσα μία σφοδρά κριτική διάθεση έναντι των vegans, ιδίως στην αντισπισιστική εκδοχή τους.  Διάβασα λοιπόν στο editorial  με τον εύγλωττο τίτλο: «Χαζοί και κακοί» πως

έτσι ακούμε από το στόμα των αντισπισιστών  χυδαίους παραλληλισμούς ανάμεσα στην τύχη που επιφυλάσσεται στα ζώα και την «εκτόπιση» ή ακόμα και το «Ολοκαύτωμα».[v]

Το πρωτοσέλιδο είχε κεντρικό τίτλο «Οι βίαιες παρεκκλίσεις του κινήματος των vegans».

Μετά την ανάγνωση των άρθρων της εφημερίδας τα οποία διαμόρφωσαν στο μυαλό μου αυτό που οι νομικοί αποκαλούν «δικανική πεποίθηση», κινήθηκα προς την Τεχνόπολη, έξω  από την οποία, στο άνω άκρο του παρκακίου, είδα έναν πάγκο, τον οποίο είχα πρωτοδεί την Παρασκευή στην Ερμού στην προκαταρκτική συγκέντρωση της πορείας για τα δικαιώματα των ζώων, με προπαγανδιστικό υλικό για την υπόθεση του βιγκανισμού. Πήρα ένα φυλλάδιο καθώς και ένα βιβλιαράκι με τον τίτλο: Η Ιστορία δύο Ολοκαυτωμάτων (επιβεβαίωση των όσων έγραφε η εφημερίδα) και, αφού έδωσα ένα μικρό ποσό ως ελεύθερη συνεισφορά, μπήκα στην Τεχνόπολη. Δεν ξέρω αν η τοποθέτηση του πάγκου έξω από το χώρο του Φεστιβάλ υποδήλωνε πως το υλικό που διένεμε ήταν κάπως έξω από τη γενική γραμμή ή ήταν μία στρατηγική επιλογή ενός σημείου από το οποίο περνούσε ο κόσμος για να μπει…

Ας δούμε ένα απόσπασμα από το φυλλάδιο:

Η εκμετάλλευση των ζώων δεν βασίζεται απλά στην κάλυψη των υποτιθέμενων διατροφικών αναγκών, αλλά αποτελεί το θεμελιώδες φαντασιακό πάνω στο οποίο δομείται κάθε μορφή εξουσίας. Η εξουσία των ανθρώπων πάνω στους άλλους ανθρώπους και οι σχέσεις ιδιοκτησίας δομήθηκαν κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση των εξουσιαστικών σχέσεων πάνω στα ζώα και για αυτό τροφοδοτούν η μια την άλλη και δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν η μια χωρίς την άλλη. Η πατριαρχία και ο ανθρωποκεντρισμός προβάλλουν το μοντέλο του δυτικού λευκού άνδρα ως το μόνο άξιο – έχων ζωή, δικαιολογώντας κάθε κακομεταχείριση των Άλλων.

Ήταν ένα κείμενο για την «Πορεία για τα ζώα, τη ζωή και την ελευθερία» την οποία ακολούθησα και εγώ την Παρασκευή 6 Οκτωβρίου, καθώς ξεκίνησε από το πεζοδρομημένο τμήμα της Ερμού στο Θησείο, συνέχισε στην Ερμού και μετά έστριψε στην Αθηνάς, πέρασε μέσα από την Ευριπίδου, μέσα από τη Δραγατσανίου, έφτασε στη Σταδίου και κατέληξε στην πλατεία Συντάγματος.  Κατά σύμπτωση, η πορεία, ανεβαίνοντας την Ευριπίδου, πέρασε παράλληλα από το Café Sq. Bar & Food στο οποίο γίνεται κάθε δεύτερη Παρασκευή ένα από τα γνωστά και δημοφιλή πάρτυ για τους lindy hoppers– συμπαθούς κοινότητας ανθρώπων που ενδιαφέρονται για τον ομώνυμο χορό, στην οποία ανήκω και εγώ. Εκεί διέκρινα μία παρέα φίλων που ανήκουν σε αυτή την κοινότητα και βγήκα από την πορεία να τους χαιρετήσω. Ο πολύ ευγενικός πατέρας δύο εκ των φίλων με προσκάλεσε να καθίσω μαζί τους αλλά εγώ αρνήθηκα λέγοντας πως πρέπει να φύγω. «Συμμετέχετε στην πορεία;» με ρώτησε – και εγώ, ως νέος Πέτρος, απάντησα όχι, ψευδώς, αλλά διακατεχόμενος από το bias του νοικοκυραίου: «Ακολουθώ την πορεία γιατί θέλω να γράψω ένα κείμενο για αυτήν…»

Καθώς ο κόσμος είχε μαζευτεί για να ξεκινήσει την πορεία συνάντησα τη Φωτεινή, παιδαγωγό προσχολικής ηλικίας και φίλη από το Lindyhop, η οποία ακολουθώντας τις επιταγές του ενδυματολογικού κώδικα που είχαν υπαγορεύσει οι διοργανωτές είχε έρθει ντυμένη στα μαύρα για να συμμετάσχει. Χαρούμενος που βρήκα μια γνωστή άνοιξα μια συζήτηση μαζί της που συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια της πορείας. Μου είπε λοιπόν η Φωτεινή πως υπήρξε vegetarian και πως θέλει να ξαναγίνει. Έκανε ιστορικούς παραλληλισμούς λέγοντας πως κάποτε οι γυναίκες θεωρούντο άνθρωποι δεύτερης κατηγορίας και δεν ψήφιζαν, ενώ οι άλλες φυλές λογίζονταν κατώτερες από τη λευκή. Η δουλεία αντιμετωπιζόταν ως κάτι φυσιολογικό και θεμιτό. Όταν αυτές οι πρακτικές αμφισβητήθηκαν, όσοι ξεκίνησαν αυτή την αμφισβήτηση αντιμετωπίστηκαν ως εκκεντρικοί και περίεργοι από το κατεστημένο και την κοινή γνώμη της εποχής τους. Τώρα όμως η ισότητα ανάμεσα στα φύλα και τις φυλές αποτελεί κεκτημένο, για τον ανεπτυγμένο κόσμο τουλάχιστον. Συνεπώς και οι ιδέες των vegansπου τώρα αντιμετωπίζονται ως παράδοξες και ουτοπικές από πολύ κόσμο μπορεί στο μέλλον να αποτελέσουν αυτονόητη πραγματικότητα. Δεν ξέρω αν οι προσδοκίες και οι προβλέψεις της καλής μου φίλης θα πραγματοποιηθούν, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της δικής μου ζωής, πάντως η ελπίδα αποτελεί πάντα ένα θετικό στοιχείο για κάθε άνθρωπο. Η αλήθεια είναι πως καθώς προχωρούσαμε στην πορεία το κορεσμένο από ιδεολογικά statementsμητροπολιτικό πλήθος μάς κοιτούσε με έκπληξη, βαρεμάρα, απορία, συγκατάβαση και σπανιότερα οργή.

Για να επανέλθω στην αρθρογραφία της Figaro, διάβασα εκεί ένα ενδιαφέρον άρθρο για την υιοθέτηση χορτοφαγικών συνηθειών από εφήβους, κυρίως κοπέλες. Τα παραδείγματα αφορούσαν το Παρίσι και οικογένεια στελέχους.[vi] Αναρωτήθηκα αν τα παιδιά των αστών υιοθετούν πρακτικές των οποίων οι ιδεολογικές προϋποθέσεις υπονομεύουν την κοινωνική κυριαρχία των γονέων τους. Η δική μας λαϊκή (άκρο) δεξιά είναι λιγότερο αφελής και πιο ωμή. Διαβάζουμε στην Ελεύθερη Ώρα:

Ωστόσο, οφείλουμε να διαχωρίσουμε τον σεβασμό προς τα ζώα  από τη σύγχρονη ιδεολογία  του “αντισπισισμού” και της “ζωικής απελευθέρωσης”, η οποία αποτελεί την κινητήριο δύναμη των προαναφερθέντων κινημάτων. […] Σύμφωνα με αυτή την ιδεολογία, τα ζώα θεωρούνται ίσα προς τους ανθρώπους, και πρέπει να απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα. Οι αντισπισιστές θεωρούν τη ζωοκτονία φόνο και δεν καταναλώνουν ζωικά προϊόντα. Η ρίζα του προβλήματος εδώ έγκειται στην όλη διαλεκτική περί «δικαιωμάτων» και  «ισότητας». Ο αντισπισισμός δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια προέκταση του αντιρατσισμού. Τα «δικαιώματα των ζώων» είναι το λογικό αποτέλεσμα της ιδεολογίας του δικαιωματισμού και των “humanrights”. […] «Πέραν του γελοίου της υπόθεσης, πρέπει να κατανοήσουμε πως οι διάφορες μόδες της χορτοφαγίας, των vegan, των δικαιωμάτων των ζώων κλπ. δεν είναι αθώες, αλλά προέρχονται απευθείας από το πρόβλημα του δικαιωματισμού και του εξισωτισμού που πλήττει τις δυτικές κοινωνίες. […] «Ακτιβιστές» βλέπουν τις ενέργειες τους ως μέρος ενός ευρύτερου κοινωνικού αγώνα που δεν σταματά στη χειραφέτηση των ζώων αλλά περιλαμβάνει την αποδοχή της πολυπολιτισμικότητας, την εξίσωση των φύλων κλπ. Εχθρός τους είναι ο παραδοσιακός Έλληνας/Ευρωπαίος που μεγάλωσε φορτώνοντας μουλάρια στο χωριό, και γνωρίζει πολύ καλά τη διαφορά μεταξύ άνδρα και γυναίκας, μεταξύ ζώου και ανθρώπου, και μεταξύ ξένου και συμπατριώτη.[vii]

Την Κυριακή, στο Φεστιβάλ των vegans, παρακολούθησα δυο ομιλίες. Ήταν και οι δυο στα αγγλικά. Μοιράζονταν ακουστικά μετάφρασης τα οποία δεν ζήτησε πολύς κόσμος. Δεν ξέρω αν αυτό οφείλεται στη γλωσσομάθεια και το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των vegans (το οποίο πιστοποιεί και η ιδεολογική αντίπαλός τους, Figaro[viii]) ή στο γεγονός πως η ελευθεριακή τους ιδεολογία τους έκανε να αντιπαθούν τις αστυνομικές ταυτότητες που ήταν προϋπόθεση για να λάβει κανείς τα ακουστικά ή και στα δυο μαζί.

Η πρώτη ομιλία ήταν του Ken Spector ο οποίος παρουσίασε πληροφορίες, στατιστικές, δεδομένα και διαγράμματα σχετικά με τον αριθμό και διάδοση veganεστιατορίων και καταστημάτων ανά την υφήλιο. Πηγή ήταν το HappyCow, διαδικτυακός οδηγός παγκόσμιας εμβέλειας με πληροφορίες, φωτογραφίες και κριτικές για τα ζητήματα αυτά. Την ύπαρξη αυτού του οδηγού είχα μάθει την Παρασκευή κατά την πορεία όταν ένας κύριος- πιθανώς ο ίδιος ο κ. Spector, δεν μπορώ να θυμηθώ με απόλυτη ακρίβεια, μου έδωσε ένα διαφημιστικό αυτοκόλλητο το οποίο έχω τώρα μπροστά μου ενώ γράφω αυτό το κείμενο. Με ενθουσιασμό και πίστη ιεροκήρυκα, ο ομιλητής παρουσίαζε δεδομένα τα οποία αποδείκνυαν τη διάδοση και επέκταση των veganεστιατορίων και επιχειρήσεων ανά τον κόσμο, τον αλματώδη πολλαπλασιασμό τους, εμπλουτίζοντας την αφήγησή του με ανέκδοτα και προσωπικές ιστορίες. Ποιες πόλεις έχουν τα περισσότερα veganεστιατόρια (το Λονδίνο είναι πρώτο), ποια είναι τα καλύτερα και πολλά άλλα σχετικά με βιγκανιστικό σύμπαν. Στην κατάταξη των ηπείρων σε αριθμό veganεστιατορίων πρώτη είναι η Ευρώπη και τελευταία –με διαφορά– η Αφρική. Κρατήστε αυτό το δεδομένο γιατί έχει σημασία όπως θα δείτε στη συνέχεια του κειμένου. Στην αρχή της ομιλίας του, ο κ. Spector ρώτησε πόσοι από το ακροατήριο είναι vegan–πολλά χέρια σηκώθηκαν–, πόσοι είναι vegetarian–επίσης πολλά χέρια– και, τέλος, πόσοι δεν είναι τίποτα από τα δυο – τρεις κι ο κούκος (και εγώ ανάμεσά τους). Οπότε επρόκειτο για preaching to the converted. Αν και απευθυνόταν στους πιστούς, ο ομιλητής στο τέλος επεσήμανε πως vegan δεν σημαίνει πάντα υγιεινό και πως απολύτως veganστη σύγχρονη εποχή δεν μπορεί να είναι κάποιος εκτός αν ζει σε σπηλιές.

Ο δεύτερος ομιλητής Dr. Will Tuttle παρουσιάστηκε από τη Μαρία Αγγελή, του εκπαιδευτικού οργανισμού Σπείρα που ετσιάζει στις ανθρώπινες αξίες και στην ολιστική εκπαίδευση– είναι διαπρεπής προσωπικότητα στο χώρο του κινήματος των vegan και συγγραφέας του μπεστ σέλερ World Peace Diet.  Η ομιλία του έγινε στο πλαίσιο ενός τουρ διαλέξεων στην Ευρώπη. Όπως μας είπε, σε ένα χρόνο ελπίζει να έχει μεταφραστεί το βιβλίο του και στα ελληνικά. Επρόκειτο για ομιλητή με πειθώ και επικοινωνιακό χάρισμα όπως είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω. Δεν θα αποπειραθώ να μεταφέρω εξ ολοκλήρου τη σύνθετη ομιλία και σκέψη του, κάτι που θα κούραζε άλλωστε τον αναγνώστη, αλλά θα σταθώ στα σημεία της ομιλίας του που μου έκαναν την μεγαλύτερη εντύπωση.

Ενδιαφέρουσα είναι η προσωπική του βιογραφία. Θα σταθώ στο γεγονός πως το 1975 ήρθε σε επαφή με ένα κοινόβιο χίππηδων από το παράδειγμα των οποίων υιοθέτησε τον vegan τρόπο ζωής και πως αργότερα υπήρξε βουδιστής μοναχός στη Νότιο Κορέα σε μοναστήρι το οποίο είχε πίσω του 800 χρόνια βιγκανιστικής παράδοσης (αν και προφανώς δεν λεγόταν έτσι πριν από 800 χρόνια).

Είναι της άποψης πως δεν καταναλώνουμε απλώς τροφή διά των γευμάτων μας, αλλά επίσης συμπεριφορές και αφηγήσεις. Η κρεοφαγία μάς πλασάρεται ως αυτονόητη από τη γέννησή μας και έτσι αντιμετωπίζουμε ζωντανά όντα σαν να επρόκειτο για πράγματα [σημείωση: από την 28η Ιανουαρίου 2015, ο γαλλικός Αστικός Κώδικας θεωρεί τo ζώo“etre vivant doué de sensibilité”, «έμβιο ον προικισμένο με συναίσθημα», νέο άρθρο 515-14 και όχι πια «κινητό πράγμα». Όταν εγώ ήμουν φοιτητής Νομικής, ο Ποινικός μας Κώδικας θεωρούσε τον τραυματισμό ζώου που ανήκε σε άλλον φθορά ξένης ιδιοκτησίας].  Άνθρωποι που θέλουν το καλό μας λένε πως αυτό είναι είναι αυτονόητο και καθορισμένο από το θεό. [σημείωση: το απόσπασμα που παρέθεσα στην αρχή από το άρθρο του κ. Σκόντζου: «Προορισμός του (του ζώου) είναι η δοξολογία του Θεού και η εξυπηρέτηση του ανθρώπου»].

Η νοοτροπία αυτή, κατά τον Dr Tuttle, αναδύθηκε ιστορικά πριν από 10.000 χρόνια στη Μεσοποταμία, συγκεκριμένα στην περιοχή όπου βρίσκεται το σύγχρονο Ιράκ, όταν ο άνθρωπος άρχισε να αντιλαμβάνεται τα ζώα ως ιδιοκτησία προορισμένη να γίνει τροφή για τον ίδιο. Αυτή η εξέλιξη οδήγησε παράλληλα στη δημιουργία μιας μικρής ελίτ η οποία επιβλήθηκε στους υπόλοιπους ανθρώπους και στα ζώα γεννώντας τις κοινωνικές πραγματικότητες του πολέμου και της δουλείας. Η πλούσια ελίτ, στην προσπάθεια της να γίνει πλουσιότερη –σε ζώα και σε δούλους– ξεκινούσε πολέμους, δημιουργώντας ένα επαναλαμβανόμενο σπιράλ. Παράλληλα, η γυναίκα υποβιβάστηκε σε παραγωγό παιδιών. Η γυναίκα-άνθρωπος, και ακόμα περισσότερο τα θηλυκά ζώα. Δεν είμαι ιστορικός για να ελέγξω την ορθότητα των όσων ανέπτυξε ο ομιλητής. Περισσότερο σημαντικός από την ιστορική αναδρομή είναι ο παραλληλισμός που έκανε με το σήμερα, δηλαδή την αναπαραγωγή της εξουσίας αυτής της μικρής ελίτ που έχει πλέον ως όχημα το στρατιωτικό-βιομηχανικό-κρεατοπαραγωγό-μιντιακό- φαρμακοβιομηχανικό σύμπλεγμα (μεταφράζω την ορολογία του – υπάρχει ο όρος βέβαια, αλλά όπως βλέπετε τον έχει εμπλουτίσει) και την επιβολή της mentalité του Might means right (έτσι απέδωσε το γνωστότερο ίσως ως Might is Right– που σε απλά ελληνικά λέμε δίκαιο του ισχυροτέρου), του ελιτισμού, των προνομίων και της επιβολής των ισχυρών επί των αδυνάτων. Τα όσα είπε δείχνουν πόσο βαθιά έχει σκεφτεί το ζήτημα αλλά και αποδεικνύουν πως ο βιγκανισμός δεν είναι μόδα αλλά κοσμοθεωρητική τοποθέτηση.

Μετά την ομιλία του δέχτηκε ερωτήσεις από το κοινό. Τις δύο τελευταίες ερωτήσεις, εμφανώς προβοκατόρικες, τις έκανα εγώ. Χονδρικά τον ρώτησα πώς θα απαντούσε στην κριτική που ασκείται από κάποιους προς τους vegansότι ο τρόπος ζωής τους αποτελεί  «πολυτέλεια» προσιτή αποκλειστικά στους κατοίκους της πλούσιας Δύσης – και παρέπεμψα στην αμέσως προηγούμενη ομιλία του κ. Spector, πιο συγκεκριμένα στη στατιστική με τα veganεστιατόρια ανά ήπειρο: πρώτη η Ευρώπη, τελευταία η Αφρική με μεγάλη διαφορά, είναι τυχαίο; Τη δεύτερη ερώτηση, εξίσου πονηρή, την εμπνεύστηκα από την ανάγνωση στο παρκάκι έξω από την Τεχνόπολη της καλής γαλλικής εφημερίδας η οποία σε μεγεθυμένο πλαγιότιτλο έγραφε: «Μια εκατοντάδα από βίαιες ενέργειες υπέστησαν οι επαγγελματίες του κλάδου της βιομηχανίας του κρέατος το 2017 και το 2018 στη Γαλλία»[ix]  και από την μετακένωση στην καθ’ ημάς Ανατολή ανάλογης πληροφορίας από τον Τάκη Θεοδωρόπουλο στην Καθημερινή ήδη από το τέλος Σεπτεμβρίου: «Διάβασα ότι στη Γαλλία κρεοπώλες προσλαμβάνουν σεκιούριτι για να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις των ακτιβιστών».[x] Ρώτησα λοιπόν τον σεβάσμιο δόκτορα ποια είναι η προσωπική του τοποθέτηση απέναντι στις επιθέσεις μελών του κινήματος σε κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία και σε άλλα ανάλογα καταστήματα η δραστηριότητα των οποίων έρχεται σε αντίθεση με τις ηθικές επιταγές του βιγκανισμού (του αντισπισισμού πιο συγκεκριμένα) [δεν είμαι τόσο μυημένος για να διακρίνω τις δύο κατηγορίες απόλυτα, αλλά από τα λίγα που ξέρω τείνω στο συμπέρασμα πως οι αντισπισιστές είναι vegan–γιατί θεωρούν ισότιμα όλα τα ζώα–, αλλά δεν είναι όλοι οι vegan αντισπισιστές].

Ο Dr Tuttle (Dr γιατί έχει διδακτορικό στην εκπαίδευση από το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ στην Καλιφόρνια) αρνήθηκε με πείσμα τις κατηγορίες για ελιτισμό που προσάπτουν στο κίνημα του βιγκανισμού οι επικριτές του και είπε πως πρόκειται για την πιο εξισωτική διατροφή που υπάρχει. Είναι πολύ φθηνή μια δίαιτα βασισμένη στο ρύζι και το σιτάρι, για παράδειγμα. Στη δεύτερη και ακόμα πιο κακοπροαίρετη ερώτησή μου για τη χρήση βίας εκ μέρους των οπαδών του κινήματος, απάντησε διεξοδικά αναφερόμενος στα στάδια που περνά κανείς γινόμενος vegan. Το πρώτο στάδιο είναι του αρχάριου vegan που είναι δύσκολο γιατί πρέπει να αντιμετωπίσει τη δυσπιστία του κοινωνικού κύκλου και του ευρύτερου περιβάλλοντος. Αργότερα είναι το δεύτερο στάδιο κατά το οποίο κάποιος μπορεί να καταστεί ένας οργισμένος vegan μέχρι να μάθει να απαντά σε ερωτήσεις (προφανώς κακοπροαίρετων τρίτων, σαν τη δική μου για παράδειγμα), στη φάση αυτή μπορεί και να καταστεί closet vegan (κρυπτο-vegan θα λέγαμε εμείς). Τέλος υπάρχει η τρίτη και τελευταία φάση του βαθέος βιγκανισμού (deep veganism κατά τη διατύπωση του ομιλητή), όπου  δεν προσπαθεί να αλλάξει τους άλλους ανθρώπους αλλά τον εαυτό του. Δεν υιοθετεί μια στάση πνευματικής ανωτερότητας επειδή είναι vegan, αλλά πείθει με μόνο το  παράδειγμα του.  Έκλεισε λέγοντας πως ο βιγκανισμός είναι αγάπη και πως θα δημιουργηθεί ένα κίνημα το οποίο θα είναι ασταμάτητο. Το ιδεώδες είναι να μπαίνει κανείς σε ένα χώρο, να μη λέει τίποτα, αλλά όλοι να  γίνονται vegan!

 Τα στάδια του βιγκανισμού μου θύμισαν τους κατηχούμενους και τους πιστούς στον χριστιανισμό πριν από την καθιέρωση του νηπιοβαπτισμού καθώς και την εσωτερική ιεραρχία του Τάγματος των Ιησουιτών ή, σε επίπεδο δημοφιλούς κουλτούρας, τους Τζεντάι από τον Πόλεμο των Άστρων. Είχα μόλις ακούσει έναν Κατηχητή και Προφήτη με αδιαφιλονίκητη επιστημονική κατάρτιση.

Όταν βγήκα έξω από το αμφιθέατρο στον ανοιχτό αέρα πολλές σκέψεις γύριζαν στο μυαλό μου. Όντως τα όσα άκουσα άνοιγαν ένα πεδίο προβληματισμού. Επανήλθα στην καθημερινότητα συναντώντας δύο γνωστούς από τη Lindy Hop κοινότητα που είναι παράλληλα και vegetarians. Τον Αντώνη, εξωτερικό συνεργάτη σε εταιρία αρχιτεκτόνων και μεσιτών, και τον Δημήτρη, δημοσιογράφο. Ο Αντώνης μου μίλησε όχι χωρίς πικρία για την τάση εμπορευματοποίησης του Vegan Life Festival και την παραγκώνιση ιστορικών πρωτοπόρων του κινήματος της οικολογίας στην Ελλάδα όπως ο κ. Παπανικόλας, που δεν είχαν καν δικό τους πάγκο στο φετινό (3ο) φεστιβάλ, ενώ ο Δημήτρης μου μίλησε για την παρουσία της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας στο φεστιβάλ και την προσπάθεια των μελών της να προσεταιριστούν τους vegans. Μίλησαν αμφότεροι για την αγνόηση των vegetariansπου αποτελούν τους πιονιέρους προδρόμους του βιγκανισμού. Δεν ξέρω αρκετά για την εσωτερική πολιτική κατάσταση των vegansγια να έχω γνώμη, φαντάζομαι και αυτοί θα έχουν τις εσωτερικές διαφοροποιήσεις τους όπως κάθε χώρος. Δεν είναι όλοι ίδιοι, υπάρχει ωστόσο ένα νήμα που ενώνει τους Οικολόγους, Vegetarians, Vegans,  ΛΟΑΤΚΙ,  ενδεχομένως ακόμα και τους Lindy hoppers (αυτή είναι μια προσωπική μου εκτίμηση που δεν δεσμεύει κανέναν παρά μόνο εμένα τον ίδιο) ως προς την τοποθέτησή τους υπέρ αυτού που σχηματικά ονομάζουμε «Ανοιχτή Κοινωνία» και το οποίο αντιμάχονται ο αρθρογράφος της Ελεύθερης  Ώρας εκτενή αποσπάσματα από το άρθρο του οποίου παρέθεσα πιο πάνω, οι αρθρογράφοι της Figaro σε άλλο επίπεδο, ο μητροπολίτης Πειραιώς, όσοι βλέπουν σε όλα αυτά τον δάκτυλο του Τζωρτζ Σόρος, οι πολιτικές ηγεσίες της Πολωνίας και της Ουγγαρίας και πολλοί άλλοι. Ξέρω πως πήγα πολύ μακριά τη βαλίτσα αλλά φαντάζομαι πως οι αναγνώστες του Βooks’ Journal μπορούν αμέσως να καταλάβουν τι εννοώ.

Έκλεισα το  Σαββατοκύριακο  πηγαίνοντας σε ένα πάρτυ  Lindyhop, blues, Rock ‘n’Roll που γινόταν και αυτό σε ένα κτίριο της Τεχνόπολης – ένα από τα λίγα που δεν φιλοξενούσε δραστηριότητες του Vegan Life Festival. Ήμουν πολύ κουρασμένος για να χορέψω, όχι δηλαδή πως χορεύω και πολύ γενικά, αλλά παρατηρούσα όλους τους νέους χαρούμενους ανθρώπους που ήταν εκεί. Όταν γύρισα σπίτι μου, έχοντας εμβαπτισθεί στα νάματα της «Ανοιχτής Κοινωνίας», έπεσα να κοιμηθώ σκεπτόμενος πως θα μπορούσα να σας μεταφέρω καλύτερα μέσω του γραπτού λόγου τα όσα είχα ακούσει και δει. Ελπίζω να το κατάφερα.

ΥΓ. Για τη Lindy hop κοινότητα και τον γενικότερο προσανατολισμό της υπάρχει στην ηλεκτρονική έκδοση του Books’ Journal το άρθρο μου «Τι σημαίνει να χορεύεις Lindy Hop στην Αθήνα το 2017», αναρτημένο το Σάββατο 8 Απριλίου 2017: http://booksjournal.gr/slideshow/item/2553-lindy-hop-at-athens