Τεύχος 116

Στο πλαίσιο του εορτασμού των διακοσίων χρόνων από την Επανάσταση του 1821, υπό την ρουμπρίκα αυτή θα ασχοληθούμε με επιστολή που έστειλαν, το 1833, οι αθηναίοι πρόκριτοι στον βασιλιά Όθωνα, σχετική με τη μεταφορά της πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους στην Αθήνα, δημοσιευμένη από τον Γιάννη Βλαχογιάννη στο Αθηναϊκόν Αρχείον^[1], το 1901.

Μελέτης Η. Μελετόπουλος, Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Ο πολιτικός, ο διανοούμενος, η εποχή του, Καπόν, Αθήνα 2020, 703 σελ. (με φωτογραφικό παράρτημα)

 Η βιογραφία του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, από τον Μελέτη Η. Μελετόπουλο, αποτελεί  σημαντική συμβολή στις πολιτικές βιογραφίες και εκδοτικό τόλμημα: το είδος αυτό που ευδοκιμεί στον δυτικό κόσμο, στην Ελλάδα υποκύπτει στο «υποκείμενο νόσημα» της εκ των υστέρων δικαίωσης του πολιτικού προσώπου, συχνά με ιδεολογικές «επιχρωματώσεις». Στο προκείμενο, αποκαθίσταται πρωτίστως ο πνευματικός βίος ενός διανοούμενου, που συνδιαμόρφωσε τις εξελίξεις στα πολιτικά πράγματα του τόπου επί περίπου μισό αιώνα.

Ξένη Δ. Μπαλωτή, Ναπολέων Βοναπάρτης και Ελλάδα. Η ιστορία και οι μύθοι, πρόλογος: Christian Bourdeille, μετάφραση από τα γαλλικά: Ευσταθία Τσιγκάνου, Κύφαντα, Αθήνα 2020, 166 σελ.

Με τα δεδομένα της εποχής του, ο Ναπολέων, ο οποίος ξεψύχησε στις 5 Μαΐου 1821 στο χαμένο στη μέση του Ατλαντικού νησάκι της Αγίας Ελένης, είναι μάλλον απίθανο να πληροφορήθηκε οτιδήποτε για την Επανάσταση των Ελλήνων, που λίγο νωρίτερα είχε ξεσπάσει. Αλλά αν το μάθαινε, θα τον απασχολούσε; Τι σημασία μπορούσε να έχει για τον άλλοτε Αυτοκράτορα των Γάλλων μια εξέγερση των υποδούλων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο νότιο άκρο της Βαλκανικής Χερσονήσου;  

Winston Leonard Churchill, Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, μετάφραση από τα αγγλικά: Αντώνης Σαμαράκης (πολυτονικό μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής). Ελληνική Μορφωτική Εστία, Αθήνα 1948, 4 τόμοι, 2956 σελίδες, περίπου 3000 φωτογραφίες, ανάλογος αριθμός πρωτότυπων τηλεγραφημάτων και μηνυμάτων.

 Το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1953 επιβράβευσε το εξαιρετικό ιστορικό και βιογραφικό έργο του Ουίνστον Τσόρτσιλ. Επιλεγμένα αποσπάσματα από το ευπώλητο βιβλίο του, που γράφτηκε το 1948 με την βοήθεια ομάδας βοηθών, δείχνουν πως ο ανυποχώρητος πολέμιος του ναζισμού διέβλεπε την αρνητική τελική έκβαση του πολέμου, ιδιαίτερα για τους κατοίκους των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης, που απελευθερώθηκαν μόλις το 1989. Προσπάθησε αλλά δεν κατάφερε να αποτρέψει τις δυσοίωνες εξελίξεις, παρά μόνο στην Αθήνα (Δεκέμβριος 1944). 

Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, Δυο βήματα μπρος ένα πίσω. 8+1 πολυτάραχες δεκαετίες, Μεταίχμιο, Αθήνα 2020, 560 σελ.

Οι μαρτυρίες για μια ιστορική περίοδο μπορεί να είναι δηλωτικές της εποχής ή, έμμεσα, του συγγραφέα τους∙ να παρουσιάζουν δηλαδή ιστορικό ή ψυχογραφικό ενδιαφέρον. Μπορεί όμως να είναι και καλά βιβλία. Το Δυο βήματα μπρος ένα πίσω του Νίκου Αλιβιζάτου είναι ένα πολύ καλό βιβλίο, και καλογραμμένο και καλωσυνάτο. Καλογραμμένο: υπάρχουν πολλά σημεία που διάβασα περισσότερες φορές παρασυρμένος από τη ροή και την ένταση του κειμένου. Καλωσυνάτο: για να παραφράσω τον Γκράμσι, συνταιριάζει την αισιοδοξία της βούλησης με την αισιοδοξία της γνώσης.

Κωνσταντίνος Σπ. Στάικος, Το Μουσείο και η Βιβλιοθήκη των Πτολεμαίων στην Αλεξάνδρεια. Το όραμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για ένα καθολικό πνευματικό κέντρο, Άτων, Αθήνα 2020, ivi + 506 σελ.

Το νέο βιβλίο του Κωνσταντίνου Στάικου είναι αφιερωμένο στο κατεξοχήν «Μουσείον» της Αλεξανδρείας, το σπουδαιότερο επιστημονικό Κέντρο της αρχαιότητας, σπουδαιότερο λόγω εύρους ειδικοτήτων και λόγω ύψους οικονομικής υποστήριξης. Πρόκειται για μια πλατειά σύνθεση, μιαν απόπειρα να σχηματίσεις εικόνα από ανεπαρκή αριθμό κομματιών. Κι όσο για την περίφημη Βιβλιοθήκη, δέν τεκμηριώνεται «πυρπόληση» της Βιβλιοθήκης ούτε απ’ τον Καίσαρα ούτε κατά τις πολιορκίες Αυρηλιανού και Διοκλητιανού. Πιθανολογείται σταδιακή αφαίμαξή της απ’ τους Ρωμαίους κατα τους αιώνες της ρωμαϊκής κατοχής της Αλεξάνδρειας και καταστροφή πολύτιμων συγγραμμάτων κατα τους διωγμούς εναντίον των εθνικών απ’ τους Χριστιανούς. Κι ύστερα, ήρθε η φθορά από την εγκατάλειψη.

Cas Mudde, Η Ακροδεξιά σήμερα, μετάφραση από τα αγγλικά: Ελένη Κοτσυφού, Θεσσαλονίκη 2020, Επίκεντρο, 248 σελ. 

Το πέρασμα του Τραμπ από τις ΗΠΑ, μαζί με όσα παρατηρούνται σε διάφορες χώρες, ενισχύουν την εκτίμηση ότι η Ακροδεξιά είναι ισχυρό παγκόσμιο φαινόμενο. Ιδίως οι ακροδεξιές πολιτικές απέκτησαν δύναμη στις περισσότερες δημοκρατίες τον 21ο αιώνα. Μάλιστα, η ακόμα πιο ετερογενής Ακροδεξιά έχει εισέλθει και στην κυρίαρχη πολιτική τάση και έχει κανονικοποιηθεί, καθιστώντας δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα τόσο στον συντηρητισμό και την Ακροδεξιά όσο και ανάμεσα στη ριζοσπαστική και την εξτρεμιστική Δεξιά. Ένα κείμενο ειδικά γραμμένο για το Books’ Journal, με την ευκαιρία της ελληνικής έκδοσης του νέου βιβλίου του καθηγητή Κας Μούντε Η Ακροδεξιά σήμερα, από το Επίκεντρο. [ΤΒJ]

Ιωάννα Πετροπούλου, Η Σμύρνη των Βιβλίων. Συγγραφείς, μεταφραστές, εκδότες, τυπογράφοι (1764-1922), πρόλογος: Πασχάλης Κιτρομηλίδης, βιβλιογραφική τεκμηρίωση – σύνταξη καταλόγου: Σάντρα Βρέττα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Αθήνα 2020, 206 σ. + cd.

«Η ανάκτηση της πόλης μέσα από τη βιβλιογραφική της παραγωγή»  αποτελεί τον στόχο της ιστορικού Ιωάννας Πετροπούλου στη σαγηνευτική νέα μονογραφία της Η Σμύρνη των Βιβλίων. Στο εκδοτικό πρόσωπο της πόλης καταγράφεται ο αστικός εκσυγχρονισμός και η κοσμοπολίτικη άνθηση του ελληνισμού της Σμύρνης. [ΤΒJ]

Πρόλογος-επιμέλεια: Λάκης Δόλγερας

Ο εορτασμός επετείων δίνει ευκαιρία αναστοχασμού, ή «νέου διαβάσματος», ενός ιστορικού γεγονότος ή μιας εποχής, που επηρεάστηκε αφενός από τις εξελίξεις της ιστοριογραφίας, αφετέρου από τις αντιλήψεις της εποχής. Η διαδικασία αυτή συνήθως προκαλεί διάφορα ερωτήματα τα οποία μπορεί ίσως να απαντήσει η καταφυγή στις πηγές της ιστορίας.

Pierre Rosanvallon, Η δική μας διανοητική και πολιτική ιστορία 1968-2008, μετάφραση από τα γαλλικά: Κατερίνα Λαμπρινού, επιμέλεια: Γιάννης Μπαλαμπανίδης,  Πόλις, Αθήνα 2020, 416 σελ.

Ο Πιερ Ροζανβαλόν υπογράφει ένα τολμηρό βιβλίο με θέμα του την Αριστερά μετά το 1968, μια διανοητική και πολιτική ιστορία που κάνει ορατή τη μεγάλη διαχωριστική γραμμή μεταξύ Ουτοπίας και Πραγματικότητας, ενός αγώνα χωρίς μεσσιανικές επιδιώξεις, για κάτι που συνεχώς μετασχηματίζεται και που, ακόμα και όταν βιώνει την αποτυχία, ποτέ δεν καταλήγει σε απόρριψη της Ουτοπίας, και σταθερά προσπαθεί να κατανοήσει τα αίτιά της.