Τριαντάφυλλος Καρατράντος

Δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς την πραγματικότητα. Η Ελλάδα έχει εγκλωβιστεί στο ζήτημα της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην αντιμετώπιση των μεικτών ροών προσφύγων και οικονομικών μεταναστών. Ουσιαστικά, ο εγκλωβισμός οφείλεται σε δύο παραμέτρους: α) την ελλειμματική, κατακερματισμένη και  περιοριστική μεταναστευτική της πολιτική τα τελευταία χρόνια και β) στην ραγδαία αλλαγή του τρόπου που αντιλαμβάνεται το πρόβλημα, καθώς και την ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων η Ε.Ε.

Μετά τις τελευταίες αιματηρές τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι μπήκε για μία ακόμη φορά στο επίκεντρο της συζήτησης το ζήτημα της ριζοσπαστικοποίησης ευρωπαίων πολιτών που πιστεύουν ή ασπάζονται το Ισλάμ.

Ενίσχυση του ελέγχου των συνόρων, κλιμάκωση των βομβαρδισμών, διεξαγωγή χερσαίας επεμβάσεως μεγάλης κλίμακας είναι μερικές από τις λύσεις που έχουν προκριθεί ώστε να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος του Ισλαμικού Κράτους (ΙSIS), μπορούν όμως αυτές ή κάποιες άλλες επιλογές, κυρίως στρατιωτικού- κατασταλτικού τύπου, που προτείνονται, να αντιμετωπίσουν τη δράση της τρομοκρατικής οργάνωσης; Μπορούν να συντελέσουν στην ήττα αυτής της θανάσιμης απειλής για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι ούτε μονολεκτική ούτε και απλοποιημένη. Αν κάποιος προσεγγίσει το ζήτημα του ISIS και της φονταμενταλιστικής ισλαμικής τρομοκρατίας υπό το πρίσμα των θανατηφόρων συμπτωμάτων της, τότε μπορεί να απαντήσει ναι, ζητώντας παράλληλα περισσότερα μέτρα στρατιωτικού τύπου[1]. Αρκεί όμως η αντιμετώπιση στο πεδίο των μαχών του σουηδού ισλαμιστή που άφησε τη Στοκχόλμη για να πολεμήσει στη Μέση Ανατολή; Η πιο πρόσφατη πτυχή της απειλής της ισλαμικής τρομοκρατίας στην Ευρώπη, η οποία έχει έρθει με δυναμικό τρόπο στο προσκήνιο λόγω του ISIS, είναι η μεταφορά του τρόμου στις ευρωπαϊκές χώρες από πολίτες τους που εμπνέονται και ασπάζονται τη βίαιη φονταμενταλιστική ιδεολογία, η οποία είναι ριζικά αντίθετη στις δυτικές αξίες, στον δυτικό τρόπο ζωής, και οδηγεί στην τρομοκρατική δράση.

Στο άκουσμα και μόνο της είδησης ανατριχιάζεις, σε διαπερνά σχεδόν βιωματικά ο φόβος που έζησε χθες το Παρίσι. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο που σε κάνει να ανατριχιάζεις περισσότερο. Είναι η εικόνα των χιλιάδων γάλλων πολιτών που εκκενώνουν συντεταγμένα και περήφανα το στάδιο του Παρισιού τραγουδώντας με μία φωνή τη Μασσαλιώτιδα, σαν να θέλουν να δώσουν κουράγιο στους συμπολίτες τους που εκείνη τη στιγμή πέθαιναν από τα πυρά των τρομοκρατών, αλλά και από την αγωνία. Παράλληλα όμως έστελναν ένα μήνυμα και στους φανατικούς, αδίστακτους τρομοκράτες:  «Η Γαλλία είναι εδώ και θα την υπερασπιστούμε». Αυτό το μήνυμα το έστειλαν και σε εμάς στους Ευρωπαίους, στους συμπολίτες τους, στην οικογένειά τους, που μπορεί να μιλάμε πολλές διαφορετικές γλώσσες, να έχουμε 28 διαφορετικές σημαίες και 28 διαφορετικούς ύμνους, έχουμε όμως μία οικογένεια, την ευρωπαϊκή και τέτοιες στιγμές οι πολύχρωμες σημαίες ενώνονται και γίνονται μία – η βαθιά μπλε σημαία της Ευρώπης με τα αστέρια της, τις χώρες της. 

Έχουμε ηττηθεί ως κοινωνία; Νομίζω πως δεν έχουμε ξεκάθαρη και συλλογική απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Άλλωστε, η ίδια η έννοια της ήττας έχει έντονα υποκειμενικά στοιχεία. Πέρα όμως από το σκίσιμο των μνημονίων και τη νίκη ή την ήττα στις διαπραγματεύσεις –σχήμα έντονα οξύμωρο– υπάρχουν και άλλες ενδείξεις ότι μία κοινωνία έχει ηττηθεί, ακόμη και αν δεν θέλει να το δει και να το παραδεχτεί.

Θα μπορούσαμε να έχουμε στην Ελλάδα μία επιστημονική εταιρεία για τη μελέτη της τρομοκρατίας; Θα μπορούσε η εταιρεία αυτή να διοργανώνει ετήσια συνέδρια  με θεματικές για την εγχώρια και τη διεθνή τρομοκρατία, τις προκλήσεις αντιμετώπισής της και τη συνεργασία αστυνομίας και κοινωνίας για την πρόληψη και την καταπολέμηση;

H κατάσταση δεν είναι έκτακτη και προσωρινή, η συστηματική μελέτη των μεταναστευτικών πιέσεων στον ευρωπαϊκό Νότο αναδεικνύει ακριβώς το αντίθετο. Από το 2002 αρχίζει να καταγράφεται συστηματικά το μέτωπο της Μεσογείου ως η κύρια πηγή εισόδου μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η θέση μας στην Ευρώπη διακυβεύεται με το όχι, αυτό όσο και να προσπαθούν δεν μπορούν να το αμφισβητήσουν. Σήμερα, όσο ποτέ είναι επίκαιροι οι λόγοι που μας οδήγησαν τότε, στα τέλη της ταραγμένης δεκαετίας του 1950, στην Ενωμένη Ευρώπη. Δημοκρατία, Ασφάλεια, Ανάπτυξη, αυτό το τρίπτυχο μας οδήγησε στην Ευρώπη και αυτό πρέπει να μας κρατήσει, αυτό είναι το αληθινό διακύβευμα του δημοψηφίσματος και σε αυτό το διακύβευμα δεν μπορούμε παρά να απαντήσουμε θετικά, με προοπτική, με όραμα, με το ΝΑΙ της Ελλάδας, της Ευρώπης, της Δημοκρατίας.

Βούλιαξαν, ανέφεραν τα ρεπορτάζ, οι παραλίες της Μυκόνου το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος, μόνο που δεν χρειάζονται τα σχετικά ρεπορτάζ για να επιβεβαιωθεί η μεγάλη φυγή που εγκαινίασε το ελληνικό καλοκαίρι, η Αθήνα έμοιαζε με έρημη πόλη τον Δεκαπενταύγουστο και τουλάχιστον είκοσι γνωστοί και φίλοι έπεσε στην αντίληψή μου πως ταξίδεψαν  για την, υπέροχη καθ΄όλα τρέντι Μύκονο. Πώς συνεχίζουμε να «κερδάμε» ενώ η χώρα βυθίζεται στην ύφεση και στην ανασφάλεια; 

Ίσως το άσυλο να αποτελεί τον πλέον διαχρονικό φετιχισμό της μεταπολιτευτικής ελληνικής κοινωνίας. Με μία δόση υπερβολής μπορεί να υποστηριχθεί πως κατά περιόδους έχει ξεσηκώσει τόσο έντονες συζητήσεις όσο και το απόλυτο εσχατολογικό κείμενο, το μνημόνιο.  Φιλοσοφικές ή ορθότερα ψευδοφιλοσοφικές συζητήσεις για τα όρια της ελευθερίας, θολοπολιτισμικές ερμηνείες για τη δημοκρατία και τη δυνατότητα έκφρασης των σκέψεων και ιδεοληπτικές παραπολιτικές κραυγές για κεκτημένα δικαιώματα.