Μάνος Χατζιδάκις: τέχνη και ελευθερία

ΕΙΜΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ, τολμώ να ανασύρω τη λέξη από τη χρόνια ανυποληψία στον τόπο μας και να την περιβληθώ εκ νέου μια και όλες οι άλλες που κατά καιρούς οικειοποιήθηκα έγιναν το ίδιο ανυπόληπτες μ’ αυτήν. Και η λέξη καλλιτέχνης στα ελληνικά είναι συνώνυμη με την κακοφημία, τον ράθυμο παρασιτισμό ή ακόμη και με την πορνεία, να μην γελιόμαστε. Για τις επίσημες αρχές η λέξη καλλιτέχνης είναι πάντα ύποπτη: ηθικά και εθνικά μαζί. Είναι προτιμότερη η κακοφημία με την χρήση της λέξης παρά η ανυποληψία με την απόκρυψη ή αποφυγή της. Και με όλα αυτά διαπιστώνουμε ήδη την έμφυτη τάση του καλλιτέχνη να είναι ελεύθερος από τους μηχανισμούς των συστημάτων είτε το σύστημα υπηρετεί ένα έθνος ή ένα κόμμα.

ΣΗΜΕΡΑ ΜΕΤΑ από τα επιτυχή αποτελέσματα που πέτυχαν απολυταρχικά καθεστώτα, οικειοποιήθηκαν τις μεθόδους των όλες οι κυβερνήσεις και φτιάξαν τα περίφημα υπουργεία Πολιτισμού. Έτσι κράτος και κόμματα επεμβαίνουν προστατευτικά χωρίς προσχήματα, δηλητηριάζοντας τις πηγές με το να τις κάνουν δικές τους.

Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΑ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΑ ΚΡΑΤΗ είναι δύσκολη όχι γιατί το κράτος έχει σαφείς απόψεις περί τέχνης, αλλά γιατί γνωρίζει να αποφεύγει και να καταδιώκει. Ενώ στα καπιταλιστικά κράτη, σκοταδιστικών περιόδων, όπως π.χ. εμείς με τον εμφύλιο, έχουμε να κάνουμε με μια αντιπάθεια του κράτους, των κρατικών φορέων απέναντι στις τέχνες που από την φύση τους προκαλούν υποψίες για ανηθικότητα και αντεθνικότητα. Ειδικά στην Ελλάδα σήμερα επικρατεί σύγχυση και ως προς την αξία και ως προς την έννοια και το περιεχόμενο της τέχνης.

Η ΤΕΧΝΗ ΜΙΣΕΙ τον εναγκαλισμό και τον σοσιαλιστικό προστατευτισμό, όσο και την καταδίωξη και την λογοκρισία. Δεν ευνοεί την ήσυχη και εντάξει συνύπαρξη των κοινωνικών ομάδων. Πρόβλημα ενός ελεύθερου κράτους είναι η τοποθέτησή του απέναντί της και όχι της τέχνης να συμβιβαστεί με το οποιοδήποτε «ελεύθερο» κράτος. Η τέχνη υπηρετεί μόνον την αλήθεια της που περιέχει τις ανθρώπινες αντιθέσεις χωρίς ηθικούς φραγμούς, την ενόραση για έναν κόσμο μη υπαρκτό στα μάτια των πολλών και που αποτελεί επανασύνθεση του κόσμου που ζούσε σε φανταστικές διαστάσεις και σε μελλοντικές προδιαγραφές. Ανάλυση και επανασύνθεση των αισθημάτων και ανθρώπινων σχέσεων· αγωνία και πάθος κρυμμένο μέσα μας βαθιά εκεί που κρύβεται ο θεός.