Ανώνυμος σε φωτογραφίες στα πρωτοσέλιδα
Ξετρύπωσα τον Γιώργο Σεφέρη στις πρωτοσέλιδες φωτογραφίες τριών αθηναϊκών εφημερίδων του 1929, οι οποίες δημοσίευαν ρεπορτάζ από την επίσκεψη ενός υψηλού ξένου στην Ακρόπολη. Επρόκειτο για τον Εντουάρ Ερριώ, πρώην πρωθυπουργό της Γαλλίας, δήμαρχο της Λυών και ακαδημαϊκό.
Από τις λεζάντες των φωτογραφιών που έδειχναν τον Ερριώ απουσίαζε το όνομα του Γιώργου Σεφέρη, ο οποίος τον συνόδευε, και μόνο στο ρεπορτάζ της εφημερίδας Πατρίς (23/8/1929), που υπέγραφε με το αρχικό Ω¹ ο Πέτρος Πικρός, υπήρχε η πληροφορία ότι εκ μέρους του υπουργείου Εξωτερικών παρευρισκόταν «ο κ. Σεφεριάδης».
Κι όμως, στη Βιογραφία του, ο Ρόντρικ Μπήτον γράφει ότι «στον Γιώργο [Σεφέρη] ανατίθεται το καθήκον του επίσημου ξεναγού. Είναι η πρώτη φορά, συνέπεια προφανώς των πρόσφατων ανακατατάξεων στην ελληνική πολιτική [πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1928], που ο υπουργός Εξωτερικών τού αναθέτει ένα έργο το οποίο συγκινεί τη φαντασία του. Ο Γιώργος επιστρατεύει όλες τις δυνάμεις του για να τα φέρει εις πέρας». Την ανάθεση επιθυμούσε και γιατί, νομίζω, ταίριαζε στην ψυχολογία του εκείνου του καιρού. Ο Μπήτον διαπιστώνει τη βαθιά εντύπωση που είχαν κάνει στον Σεφέρη τα λόγια ενός φίλου του ναυτικού:
Μόλις βρεθούμε στο πέλαγος, μας αρρωσταίνει η νοσταλγία της στεριάς, και μόλις αράξουμε σ’ ένα λιμάνι, γυρεύουμε ολοένα να φύγουμε.
Προφανώς, συμπληρώνει,
επειδή αναγνωρίζει σ’ αυτά κάτι από τη δική του εμπειρία, και ποτέ με τόση ένταση όση σ’ εκείνα τα πρώτα χρόνια μετά την επιστροφή του από το Παρίσι στην Αθήνα. Έχοντας επιστρέψει στον τόπο που τόσο επιθυμούσε να βρεθεί, νιώθει τώρα ότι του λείπει ο εκλεπτυσμένος κόσμος που έχει αφήσει πίσω του∙ πάνω απ’ όλα του λείπουν οι περίτεχνες, λεπτές αποχρώσεις της γαλλικής γλώσσας.
Ήταν μια ευκαιρία να βρεθεί και να συνομιλήσει μ’ έναν εξέχοντα εκπρόσωπο των γαλλικών γραμμάτων και της πολιτικής, καθώς και να τον συντροφεύσει στα ταξίδια στη Θεσσαλία, την Πελοπόννησο και την Κρήτη. Οι φωτογραφίες στις εφημερίδες από την επίσκεψη τον Αύγουστο στον ιερό βράχο συμπίπτουν χρονικά με τη συγγραφή του μοναδικού του μυθιστορήματος, Έξι νύχτες στην Ακρόπολη.
Επισκέψεις διασημοτήτων
Την περίοδο του μεσοπολέμου κορυφαίες προσωπικότητες της επιστήμης, της τέχνης και της πολιτικής επισκέφθηκαν την Ελλάδα και ανέβηκαν στον Παρθενώνα. Παραθέτω ενδεικτικά ονόματα: Θωμάς Έντισον, Ανατόλι Λουνατσάρσκι, Μπέρναρντ Σω, Λέων Τρότσκι. Κάποιες ανακοινώσεις και λίγες φωτογραφίες πολυπρόσωπες των επισκέψεων πέρασαν στις εφημερίδες.
Διαφορετική ήταν η υποδοχή του Εντουάρ Ερριώ η οποία ξεπέρασε κάθε προηγούμενο. Προηγήθηκαν δημοσιεύσεις που ανήγγειλαν την απόφασή του να έρθει, σε συγκεκριμένη ημερομηνία, και μάλιστα με δικό του αυτοκίνητο. Υπήρχαν ρεπορτάζ των επισκέψεών του στους αρχαιολογικούς χώρους, ακόμη και ημερολόγιο των κινήσεών του δημοσιευόταν.
Την επιπλέον δημοσιότητα μπορεί να προκάλεσε η προσωπική του φιλία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, νικητή των πρόσφατων εκλογών, αλλά και το γεγονός ότι ο Ερριώ προωθούσε την ιδέα της ευρωπαϊκής ένωσης.
Κλέων Παράσχος και Πέτρος Πικρός
Από τον πνευματικό χώρο δύο, νέοι τότε, λογοτέχνες ανέλαβαν να παρουσιάσουν τον “Εδουάρδον Ερριώ” στις εφημερίδες τους. Ο Κλέων Παράσχος, χαμηλόφωνος ποιητής της γενιάς του 1920 και διεισδυτικός κριτικός, δημοσίευσε στην Ακρόπολι (21/8/1929) ένα πορτρέτο σε υπερβολικά υψηλούς τόνους. Από το παρακάτω τυχαίο απόσπασμα γίνεται φανερή η προηγούμενη αντίφαση. Πώς η λάμψη ενός διαπρεπούς ξένου ηγέτη ανεβάζει τους τόνους στα όρια του θαυμασμού:
[…[ Δεν είναι μόνον πολιτικός μεγάλης περιωπής, από τους κορυφαίους της πατρίδος του. […] Ο Ερριώ είναι κάτι περισσότερον από πολιτικός∙ μία προσωπικότης πλέον σύνθετος και πλουσία, έχουσα ως υπόστρωμα της πολιτικής του οντότητος ό,τι βαθύτερον και ουσιαστικότερον ημπορούν να δώσουν εις άνθρωπον του είδους του ο πολιτισμός της εποχής μας και οι σημαντικότεροι του παρελθόντος πολιτισμοί . Φιλόλογος και φιλόσοφος, ελληνιστής άρτιος και γραμματολόγος, μουσικός και λογοτέχνης, συνενώνει την λεπτοτέραν ευαισθησίαν με τον οξύτερον και βαθύτερον νουν, είναι άνθρωπος της σκέψεως και της δράσεως συγχρόνως. Πιστεύεται συνήθως ότι ένας άνθρωπος μεγάλης ευαισθησίας δεν είναι πλασμένος διά τους κάπως χονδροειδείς και κάπως τραχείς πολιτικούς αγώνας, και ότι οι διανοούμενοι λόγω της φύσεως του πνεύματός των αποτυγχάνουν, ως επί το πλείστον, εις την πολιτικήν. Ο Ερριώ, όπως και πολλοί παλαιότεροι και σύγχρονοι πολιτικοί - διανοούμενοι, διέψευσε την αντίληψιν αυτήν. Απέδειξε ότι είναι πλάνη∙ ότι ο άνθρωπος της καθαράς σκέψεως ημπορεί να είναι και άνθρωπος της δράσεως, ανώτερος μάλιστα , κάποτε, από αυτόν, ως πλέον ωπλισμένος με τα εφόδια που μόνον η διανόησις παρέχει συνήθως…
Ο Παράσχος δεν παρέλειψε, χαμηλώνοντας τους τόνους, να αναφερθεί στον Ερριώ ως θεωρητικό, ως ιστορικό, ως λογοτέχνη, καθώς και στα δύο τελευταία βιβλία του: τη Βιογραφία του Μπετόβεν και το αφήγημα Η Κυρία Ρεκαμιέ και οι φίλοι της.
Ο Πέτρος Πικρός υπήρξε συγγραφέας με πλούσιο έργο σε όλα τα είδη του λόγου, αν και διακρίθηκε κυρίως στην πεζογραφία και έγινε γνωστός με την τριλογία του Χαμένα Κορμιά. Επειδή ο Ερριώ ήταν απασχολημένος με την ξενάγηση που του έκαναν οι αρχαιολόγοι στην Ακρόπολη, επέλεξε να τον συναντήσει στην Ελευσίνα και να του πάρει συνέντευξη. Τον είχε γνωρίσει το 1919 και η συνομιλία τους «δεν έγινε πίσω από τις κουίντες της επισημότητος». Και κινήθηκε κυρίως γύρω από θέματα της επικαιρότητας.
Αποσπώ τη γνώμη του Ερριώ για τις κλασικές σπουδές:
Ώς τώρα ήσαν ένα είδος προικιό των ανωτέρων κοινωνικών τάξεων. Εγώ θέλω να μυήσω εις αυτάς τα παιδιά του λαού. Εκεί απέβλεπε η μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού μου προγράμματος. Έχω σήμερα τα άριστα των αποτελεσμάτων. Να τι κάνω στη Λυών. Το κάθε σχολείο μού στέλνει κάθε χρόνο τον καλύτερο μαθητή του τον οποίο αναλαμβάνει ο δήμος να σπουδάσει με έξοδά του. Έτσι έχομε κάθε χρόνο μίαν νέαν εσοδείαν 200 νέων που προορίζονται διά τας κλασικάς σπουδάς… Δεν φαντάζεσθε με τι φανατισμό επιδίδονται τα κορίτσια στας κλασικάς σπουδάς. (Πατρίς, 23/8/1929)
Οι φωτογραφίες
Ο αριθμός των προσώπων που απεικονίζονται είναι μικρός και η εστίαση του φακού κεντράρει στον διακεκριμένο ξένο. Στις φειδωλές λεζάντες των φωτογραφιών, εκτός από το όνομα του Ερριώ, περνάει ο αρχαιολόγος Γεώργιος Σωτηριάδης και ο πρέσβης της Γαλλίας, Κλεμάν Σιμόν. Η εμφάνιση του Γιώργου Σεφέρη ούτε καν σημειώνεται. Από τη δημοσίευση ενός σκίτσου στο ρεπορτάζ του Πικρού, βεβαιώνεται η παρουσία του ζωγράφου Μίμη Βιτσώρη.
Η σημερινή ανάγνωση των φωτογραφιών, 92 χρόνια μετά τη λήψη τους, αλλάζει τη σειρά των προσώπων στις λεζάντες. Ο Ερριώ είναι εκείνος δίπλα στον Σεφέρη.
-------------
¹ Το ψευδώνυμο κατέγραψε στο βιβλίο του για τον Πέτρο Πικρό ο Γιάννης Δ. Μπάρτζης, εκδόσεις Αντ. Σταμούλη, 2006.
