Ο Βαγγέλης αναζητά την ευτυχία (8, τελευταίο)

Δυστυχώς, αυτή η επιστολική ιστορία έχει ένα ξαφνικό και ανοικτό τέλος. Ίχνη της μετέπειτα ζωής του Βαγγέλη Π. και της κόρης του Ευδοξίας-Ελισάβετ δεν μπόρεσα να βρω στο διαδίκτυο, ούτε πουθενά αλλού.

Όσον αφορά τον Γιώργο Ρ., τα στοιχεία που συγκέντρωσα ήταν κάπως περισσότερα. Είναι βέβαιο ότι υπήρξε διακεκριμένο μέλος μιας ομάδας νέων διανοουμένων που γνωρίστηκαν στο στρατό, και συγκεκριμένα κατά την εκπαίδευσή τους στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού (ΣΕΑΠ), στην Κρήτη, στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Είχαν όλοι τους γεννηθεί στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Απ’ αυτούς ένας έγινε καθηγητής συνταγματικού δικαίου (ήρθα σε επαφή μαζί του και τον ρώτησα για τον Γιώργο Ρ., η απάντηση ήταν ότι είχαν χαθεί από χρόνια). Ένας άλλος έγινε δικηγόρος και γνωστός ποιητής. Κάποιος επιχειρηματίας. Κάποιοι έμειναν φίλοι σε όλοι τους την ζωή, κάποιοι χάθηκαν.

Στα χαρτιά του Γιώργου Ρ., που αγόρασα από ρακοσυλλέκτη του Ελαιώνα, εκτός από την αλληλογραφία με τους φίλους του στρατού, υπήρχαν: Αποδεικτικό -εκδόθηκε το 1962, και τον αναφέρει ως ιδιωτικό υπάλληλο- τοy από το 1954 απολυτηρίου του από το 7o Γυμνάσιο Αθηνών. Φύλλο πορείας σε περίπτωση επιστρατεύσεως, του 1972, με τον βαθμό του ανθυποσμηναγού. Ποιήματα άλλων.  Ένα ανώνυμο γράμμα για μια γυναικεία υπόθεση. Γράμματα φίλων (ανδρών και γυναικών), καθώς και συγγενών, από το 1963 ώς το 1979. Εικονογραφούν έναν μάλλον διαφορετικό Γιώργο Ρ., στη μεταστρατιωτική του ζωή, από αυτόν που εμφανίζεται στη στρατιωτική αλληλογραφία. Πολυταξιδεμένο, χαρούμενο, ζωηρό, πλακατζή και με πολλές παράλληλες σχέσεις με γυναίκες, σχεδόν Δον Ζουάν. Το 1979 συζούσε με τη σύντροφό του στο πατρικό σπίτι.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι τα γράμματα του Βαγγέλη που διασώθηκαν ήταν σε καλά ελληνικά, με χρήση της δημοτικής εκείνης της εποχής, με καλή σύνταξη, ευκολοδιάβαστα, καθαρογραμμένα, τακτοποιημένα δίχως σβησίματα κι επαναλήψεις.

Προσωπικά χάρηκα τη ζωντανή  κι ενδιαφέρουσα αλληλογραφία αυτή, καθώς μεταφέρθηκα σε μια παλιότερη εποχή της Ελλάδας μέσα από τη ματιά καθημερινών και πνευματικών ανθρώπων.

Γράμμα 23ο

Σικάγο, Γενάρης 9, 1960

Φίλε μου Γιώργο

Πήρα το τελευταίο γράμμα σου καθώς επίσης και την κάρτα σου με τις ευχές σου για το νέο Χρόνο. Ειλικρινά σ’ ευχαριστώ. Είδα στην εικόνα της κάρτας σου ζωντανεμένη την Αθήνα των πατέρων μας που την απλότητα και την γαλήνη της εμείς τραγουδήσαμε τόσες φορές. Οι άνθρωποι θα τραγουδούμε αιώνια αυτές τις ωραίες αρετές του ανθρώπινου πνεύματος ανεξάρτητα από τον χρόνο και τον τόπο που έχουν εκδηλωθεί. Και οι δύο καταστάσεις πνευματικές και αληθινοί φορείς ευτυχίας.

Φυσικά και με την ίδια θερμότητα εύχομαι και για σένα να είναι πρόσχαρος και ευτυχής ο χρόνος που ήλθε. Ο Θεός της Αλήθειας, του Καλού και του Δυνατού να είναι πάντα μαζί σου.

Δεν μου ξανάγραψες με τι καταγίνεσαι τελευταία και που δουλεύεις. Τι κάνουν οι δικοί σου και ο άλλος κόσμος; Πως ήταν εφέτος οι γιορτές στην Ελλάδα; Είχε ο κόσμος ψωμί αι κέφι;

Δεν θυμάμαι αν σ’ούγραψα παλιότερα πως εγώ έχω σταματήσει το Πανεπιστήμιο ύστερα από δύο χρόνια σκληρό κι όλο θρίαμβο δρόμο. Καθώς πανδρεύτηκα και με την γέννηση της Ευδοξίας- Ελισάβετ δεν στάθηκε εύκολο ως σήμερα να επαναρχίσω. Μ’ όλο τούτο και μ’ όλα τα άσπρα μαλλιά που με στόλισαν δεν απόκαμα πιστεύοντας και ελπίζοντας πως θα μπω στο δρόμο που λαχτάρισα τόσο και που τον στολίζουν οι πιο δυνατές και εκλεκτές πίστεις του πνεύματός μου. Έξω από τούτον τον βαθύ πόθο μου που τον πλαισιώνει το καθήκον προς τον εαυτό μου υπάρχουν ένα σωρό άλλα καθήκοντα σαν το καθήκον προς το παιδί μου, που δεν θέλω να το αγνοήσω. Μα πιστεύω ολοένα και πιο δυνατά πως με τη βοήθεια του Θεού και με την βοήθεια της χώρας ετούτης θα κατακτήσω το δρόμο μου.

Χαίρομαι που παρακολουθείς πάντα τις πνευματικές εκδηλώσεις που αξίζουν. Το «Ήταν όλοι τους παιδιά μου»^[i] του Miller, δεν το είδα ποτέ ανεβασμένο στο θέατρο ή στον κινηματογράφο. Το διάβασα, ωστόσο, και το διδάχθηκα με λεπτομερειακή ανάλυση στο μάθημα της Αμερικανικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο. Είναι βαθύ και ρεαλιστικό έργο σαν όλα τα έργα του Miller και μιλά στην ψυχή κάθε ανθρώπου  που σέβεται όλες εκείνες τις ιδέες που ανεβάζουν τον άνθρωπο από την βαθμίδα του κτήνους στη θέση του συνειδητού όντος. Ο αμερικανικός λαός θάχει για καιρό ακόμα να παλέψει με το πνεύμα του ΠΡΑΚΤΙΚΟΥ πατέρα Keller που στο βωμό του χρήματος θυσίασε τα νιάτα που προτάσσουν τα στήθη τους στην κάθε είδους βία. Είναι πολλοί οι πρακτικοί αυτού του τύπου, όχι μόνο εδώ αλλά παντού. Δεν λείπουν, φίλε μου, οι φτωχές αυτές υπάρξεις. Μα πιστεύω βαθιά πως ο λαός ετούτος έτσι που άνοιξε διάπλατα τα Σχολεία του στο πνεύμα του καλού και που η παιδεία του δεν είναι προνόμιο αλλά κτήμα κοινό καθοδηγημένη με προσοχή και με ευσυνειδησία από τους ηγέτες, θα τον παλέψει τον πατέρα Keller.

 Δεν ξέρω αν πρέπει να συμφωνήσω ή όχι με την άποψή σου πως η εξαπόλυση χιμαιρικών μηχανημάτων στο άπειρο πρέπει ν’ ακολουθήσει την αυτοκατάκτηση του ανθρώπου. Φίλε μου Γιώργο, το πνεύμα του ανθρώπου δεν μπορεί τίποτε να το δεσμεύσει, και όσοι το δέσμευσαν το πλήγωσαν βαριά. Μόνο να καθοδηγηθεί μπορεί και πρέπει. Μα ας μην ξεχνάμε, δεν είναι εύκολη η κατάκτηση των ανθρώπινων μυστικών. Μου φαίνεται πως ο άνθρωπος μπορεί ευκολότερα να κατακτήσει τον Άρη παρά τον εαυτό του. Η μηχανή που ταξιδεύει στο άπειρο είναι κτήμα του ανθρώπου και για τούτο και τούτη και τα μυστικά που φέρνει πίσω του είναι ευκολονόητα. Μα η μηχανή που τη λένε «άνθρωπο» δεν είναι κτήμα του ανθρώπου ούτε έργο του. Είναι έργο αγνώστων ακόμα δυνάμεων που την κατέργασαν τόσοι και τόσοι αιώνες. Δεν χρειάζεται μόνο καλή θέληση, φίλε μου, χρειάζεται πολλή δύναμη, πολύ γνώση, και πολύ προσπάθεια για την αυτοκατάκτηση.

          Φιλικά

                    Βαγγέλης

Γράμμα 24ο

Σικάγο Απρίλης 17, 1960

Φίλε μου Γιώργο

Πήρα την κάρτα σου και ευχαριστώ για τις ευχές σου

Εσώκλειστα σου στέλνω την «Ώρα της  θυσίας»^[ii]. Ό,τι κέρδισα στο διάστημα της τετράχρονης απουσίας μου από σας και την Ελλάδα.

Δεν ξέρω αν άξιζα ή όχι το βάρος που η ζωή μου έδωκε. Όπως και νάναι χαίρομαι και νοιώθω περήφανος γιατί δεν πρόδωσα ούτε τον εαυτό μου ούτε σας όλους που κάποτε σας αφήκα στο λιμάνι του Πειραιά γύρω από τις φλόγες σας που ήταν και δικές μου φλόγες.

Με την ελπίδα πως θα σας ιδώ όλους ξανά κάποτε, εσένα κι ένα σωρό άλλους εκλεκτούς φίλους και ανθρώπους σας ευχαριστώ βαθιά από την ψυχή μου.

Φίλος σου για πάντα

Βαγγέλης

 Κάρτες:

Αγαπητέ Γιώργο

Σου στέλνω δυο λόγια να σου ευχηθώ Χρόνια πολλά και Χαρούμενα για τις γιορτές.

Ο Νέος Χρόνος να φέρει Καλές και ειρηνικές ημέρες στη γη μας και να στεριώσει την πίστη στην Λευτεριά του ανθρώπου

Πιστεύω και εύχομαι να είσαι καλά

Φιλικά
Βαγγέλης

(16/12/60)

Αγαπητέ μου Γιώργη

Έλαβα το γράμμα σου και σ’ ευχαριστώ που με θυμάσαι. Το ίδιο κι εγώ σας σκέπτομαι πάντα όλους,

Εύχομαι να μπορούσα σύντομα να σου γράψω πιο πολλά

Με την ευκαιρία του Πάσχα Χρόνια Πολλά και καλή Ανάσταση

Μ’ αγάπη πάντα

Βαγγέλης

(2-4-61)

Φίλε Γιώργη

Ο ωραίος δρόμος του Εσταυρωμένου Ανθρώπου να σε φέρει στην κορφή και στην Ανάσταση της ζωής σου

Χριστός Ανέστη

(αχρονολόγητη)

Φίλε μου Βαγγέλη

Ας είναι για σένα πάντα ανοιχτή η πόρτα της Ευτυχίας. Ο ανηφορικός δρόμος της Ευτυχίας είθε να ’ναι στο τέρμα γιομάτος για σένα χαρά.

Εύχομαι ολόκαρδα κάθε χαρά για σένα και τους δικούς σου στο νιόφερτο χρόνο.

Φίλησέ μου την Ευδοξία- Ελισσάβετ

Μ’ αγάπη πάντα πολύ

Γιώργος

(Κάρτα του Γ. Ράπτη προς τον Βαγγέλη που επεστράφη με την ένδειξη not here 6/1/1962)

^[i] Το 1959 το έργο ανέβηκε από τον θίασο της Βίλμας Κύρου στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά

^[ii] Μέσα στο φάκελο υπήρχε απόκομμα άγνωστου ελληνοαμερικανικού εντύπου με άρθρο του Βαγγέλη που είχε τίτλο «Η ώρα της Θυσίας», εν όψει του Πάσχα των Ορθοδόξων.