Απευθυνόμενη στον Σωκράτη δίνει σαφείς και ξεκάθαρες ερμηνείες στο όνειρό του, καθώς και συμβουλές για την σχέση του με τον αδελφό τους Αλέκο.
Πρέπει να σημειωθεί ότι στο διάστημα ο μόνος οικονομικός αρωγός της οικογένειας και του σπουδάζοντος στην Αθήνα Αλέκου είναι ο Σωκράτης, ο οποίος πιέζεται πολύ. Η Μαριάνθη έχει χάσει την εργασία της στο Παρθεναγωγείο του Αϊβαλιού και αναζητεί εργασία παντού.
Επιστολή 21 (γραμμένη σε πρόχειρο προς αντιγραφή από τον Σωκράτη)
21η Νοεμβρίου 1902
Παμφίλτατε Δημητρό,
Πώς να εκφράσω τα πλημμυρούντα την καρδίαν μου αισθήματα κατά την στιγμήν ταύτην, πως να εκφράσω την χαράν ην ησθάνθην όταν έλαβον την τόσον ποθητήν επιστολήν σου, πως ν εκφράσω την συγκίνησιν ήτις με κατέχει ακόμη εκ της αποκαλύψεως των ευγενών αισθημάτων άτινα δείχνουν τα γραφόμενά σου! Ω, φίλτατε πιστευσόν μοι ότι η επιστολή σου αύτη ήτο δι’ εμέ φως εν σκότη, παρήγορος άγγελος, ελπίς αναγεννηθείσα, ακτίς ηλιακή φωτίσασα το περικαλύπτον με σκότος επί τόσον μακρόν χρονικόν διάστημα. Εσκεπτόμην πολλάκις μετά λύπης διατί ο αγαπητός μου Δημητρός να άλλαξε τόσον. Εσκεπτόμην εάν ποτέ εφέρθην κακώς και σε εζημίωσα ακουσίως μου. Εάν σοι έγραψα τι το οποίον να σε δυσαρέστησε, εάν εάν… Δεν ευρέθη τίποτε δια να δικαιολογήσω την ανεξήγητον σιωπή σου και να ζητήσω ει δυνατόν συγνώμην.
Ήδη εξ’ όσων ανέγνων εν τη ποθητή μοι επιστολή σου, μοι φαίνεται ότι είμαι εις θέσιν να εννοήσω τον αγαπημένον μου φίλον και να εκτιμήσω περισσότερον την ευγενήν του καρδίαν και τα ευγενείς σκέψεις του.
Εκείνη η τελευταία παράγραφος της επιστολής σου με ενέβαλλεν εις σκέψεις πολλάς, εξ’ ων συνεπέρανα ότι υποφέρης πολύ και αναγκάζεσαι να σιωπάς. Εκείνο το οποίον σκέπτεσαι εάν πρέπει να με είπης καθαρά και να μοι ανοίξεις την καρδίαν σου, πολλάκις σε παρακάλεσα να το κάμης συ όμως εδίστασες, όπως και σήμερον. Διατί αγαπητέ μοι, δεν με κρίνης άξιον της εμπιστοσύνης σου, της αγάπης σου, αντάξιον της ευγενούς καρδίας σου διά να αποθέσης μέρος των θλίψεών σου και σκέψεων, και να ζητήσης από εμέ ολίγην παρηγορίαν, ολίγην ανακούφισιν; Δεν είμαι άραγε εις θέσιν να σε βοηθήσω εγώ ολίγον. Εάν πιστεύης ως γράφεις ότι η ψυχή μου είνε αδαμάντινος - αν και αυτό την κολακεύη πολύ, είνε απλώς καλή - και δεν είναι δυνατόν να λησμονηθή, ας εκτιμηθή λοιπόν ως ικανή να δεχθή ότι έχει να τη εμπιστευθή ο φίλτατος Δημητρός και να πιστεύση ότι ο Σωκράτης θα προσπαθήση τα πάντα να κατορθώση δια να τον ανακουφίση και να τον καταστήση ευτυχή, εάν τούτο εξαρτάται από εκείνον.
Κάθε μομφή ην προσάπτεις εις εαυτόν εν τη επιστολή σου διά την προς με και τον πατέρα μου διαγωγή σου δεν συγκαλύπτει ει μή την ανεκτίμητον πάχσουσαν καρδίαν σου, παλαίουσαν κατά των περιστάσεων. Δι’ αυτό μη βλέπων την αιτίαν δι’ ην να σε συγχωρήσω αρκούμαι εις το να σοι επαναλάβω ότι σοι εκτιμώ και σοι αγαπώ ως πρώτα. Πίστευσον μοι ότι φυλάττω τόσον ζωηρώς την ανάμνησιν των παρελθόντων χρόνων, την αποκάλυψιν των αισθημάτων σου την αφοσίωσιν και την αγάπην μας την αδελφικήν, περί ης συχνά μοι ομίλεις εις τας επιστολάς σου, ώστε δεν δύναμαι να πιστεύσω, ότι αύτη η αδελφική αγάπη δεν θα εξακολουθήση και εις το μέλλον να υφίσταται και να μας συνδέει μέχρι τέλους. Έχω τόσον εκτιμήσει τον χαρακτήρα σου, τόσον εκτιμήση την αγάπην σου, εσυνήθισα τόσον εις την ιδέαν να σε θεωρώ αδελφόν ώστε …………....
Όσον διά τον πατέρα μου αγαπητέ μοι σ’ ευχαριστώ διά τα συγχαρητήρια, τον αποκαλείς ευγενέστατον διότι δεν σε συνερίσθη, πράγματι είνε άνθρωπος λίαν ευγενών αισθημάτων, αδόλου ψυχής, χαρακτήρας εντιμότατος. Εκ της καλωσύνης του υποφέρει σήμερον. Η προ τριετίας, ελθούσα ημίν συμφορά. πλήξασα θανασίμως την οικογένειαν, τον εβύθισε εις άφατον θλίψιν, διότι άνθρωπος γέρων ήδη, ζήσας τιμίως κατά τα έτη της νεότητός του και θυσιάσας την ιδίαν περιουσίαν προς ίδρυσιν της Αδελφότητος και ουχί μόνον την περιουσίαν του αλλά και εργαζόμενος ημέραν και νύχταν διαρκώς δι’ ευγενή σκοπόν! Ήτο αμάρτημα, ήτο αδικία ένεκα αμελείας άλλων να υποφέρει σήμερον εκείνος, ο καϋμένος ο πατέρας.
Δεν πρέπει τοιούτος χαρακτήρας να παραγνωρίζεται, όχι είνε κρίμα. Ας μην εκταθώ επ’ αυτού διότι θα αναξέσω πληγάς. Ευτυχώς ως μανθάνω εκ Κυδωνιών ευρισκόμεθα εις το τέλος αυτής της θλιβεράς υποθέσεως. Είθε ο Θεός να ευδοκήση να μας απαλλάξη της θλίψεως ήτις πιέζει τας καρδίας πάντων ημών. […].
Παύω την παρούσαν μου με την διαβεβαίωσιν των ειλικρινών και αναλοιώτων προς σε αισθημάτων μου. Αναμένω να μοι γράψης και να μοι εκθέσης τα κατά σε, ανοίγων την καρδίαν σου προς τον αγαπητόν Σωκράτην όστις σε ασπάζεται θερμώς. Πάντοτε ιδικός σου.
Επιστολή 22
Αγαπητέ Σωκράτη
Απαντώσα σήμερον εις την ιδιαιτέραν σου εκφράζω εν πρώτοις τας ευχαριστήσεις μου διά τας επί της ωραίας κάρτας σταλείσας ευχάς σου επί των γενεθλίων μου. Εκ της εσωκλείστου εχάρην τω όντι πολύ, διότι σοι εδόθη αφορμή να γράψης και εις εμέ ολίγα λόγια, γιατί το είχα παράπονον, είχομεν τόσον καιρόν να ομιλήσουμε μαζύ και καλόγησα τον αίτιον. Σήμερον ως βλέπεις έχεις την απάντησιν ην επεθύμεις, ήτις είνε η μόνη κατάλληλος δι’ αυτήν την επιστολήν μετά την διαγωγήν ην επέδειξε καθ’ όλον το παρελθόν διάστημα από της τελευταίας, ην του έγραψες κατά Ιανουάριον και εις την οποίαν δεν σου απήντησε. Βεβαίως εφάνημεν αρκετά ευγενείς απέναντί του και το συναισθάνθη. Ίσως σοι φαίνονται παράδοξα και ακατανόητα ή λίγα ό,τι έγραψεν εκείνος και ό,τι γράφω εγώ σήμερον, δι’ αυτό θα προσπαθήσω εν ολίγοις να σοι δώσω να εννοήσης τι συνέβη. Ενθυμείσαι το ταξείδιον εκείνο της Μαριάνθης όπερ έγινε κατά το Πάσχα και του οποίου την αιτίαν δεν σοι κατεστήσαμεν γνωστήν λεπτομερώς τότε να μην σε λυπήσωμεν. Λοιπόν, είχεν έλθη εις συνδιάλεξιν με την Μαριάνθην επί του γνωστού σοι αντικειμένου. Το αποτέλεσμα της οποίας την ελύπησε τότε πολύ και έσπευσε να μας πληροφορήση περί αυτού. Εννοείς ότι και ημείς ελυπήθημεν αλλ’ απεφασίσαμεν να σιωπήσωμεν και να μην αποδείξωμεν τίποτε ευχόμενοι όπως ο χρόνος εξομαλύνει τα πράγματα.
Η ευγενής διαγωγή μας απέναντί του τον έκαμε να συναισθανθή την ιδικήν του και τον ηνάγκασε να εκφρασθή όπως εξεφράσθη. Βλέπεις ότι λέγει εν τη επιστολή του ότι υπεσχέθη να δώση σαφή εξήγησιν των κατ’ αυτόν εις κάποιον εκ της οικογενείας μας και δεν δύναται, ο κάποιος αυτός είναι η Μαριάνθη. Ήδη ελπίζω ότι θα θελήση να απαντήση εις τα γραφόμενά σου και να εκφράση τι σκέπτεται. Δι’ αυτό σε παρακαλώ να αντιγράψεις την επιστολήν κατά λέξιν χωρίς να παραλείψης τι, έστω και αν σοι φανή τρυφερά! Έτσι έπρεπε να είναι αναλόγως της ιδικής του. Εμένα μου έκαμε πολλήν εντύπωσιν, δεν ηξεύρω εις σε πως εφάνη. Ζήτησον, λοιπόν, να σου γράψη και περιμένω απάντησιν ήν επιθυμώ να μοι αποστείλης πάλιν διότι ενδιαφέρομαι πολύ· αδιάφορον ότι γράφει· γνωρίζεις ότι εσυνήθισα να παίρνω τα πράγματα από την καλήν των όψιν. Όσα σοι ανέφερα ανωτέρω, σοι τα αναφέρω υπό εχεμύθειαν, δεν πρέπει να δείξης ποτέ ότι γνωρίζεις τι, όπως και ημείς επίσης δεν εδείξαμεν τίποτε. Δι’ αυτό σε επέτρεψα να τον συγχαρής ως συνήθως, και ο Αλέκος επίσης αν και εκείνος δεν έλαβε διόλου γνώσιν του πράγματος.
(Ήδη επειδή ομίλησα περί του Αλέκου ας έλθω τώρα εις εκείνον, αφού δεν έχω να προσθέσω άλλο τι διά τον άνω φαινόμενον).
Πολλάκις παρετήρησα εις τας επιστολάς σου Σωκράτη μου να παραπονείσαι κατ’ αυτού διά τα έξοδά του. […]
Επέτρεψόν μοι Σωκράτη μου να σοι δώσω μικράν τινά συμβουλήν, δι’ ην ζητώ και συγνώμην. Ανέλαβες έργον ευγενές απέναντι του αδελφού σου σήμερον. Μη θέλης λοιπόν δι’ ελάχιστον τι να υποβιβάσης την αξίαν του έργου σου, δίδων εις αυτόν να εννοήση ότι μετά κόπου το πράττεις, ενώ δεν είναι έτσι. Θέλεις να του δώσης να εννοήση ότι ξοδεύει πολύ, εν τούτοις εμένα δεν μου φαίνεται να συμβαίνη ούτως. Ότι πράττει αναγκάζεται να το πράττει διά να φαίνεται εις την κοινωνίαν όχι βέβαια ως πρίγκηψ αλλ’ οπωσδήποτε ως παιδί οικογενείας, διά να απολαμβάνη εκτιμήσεως και υπολήψεως και τίποτε άλλο. Γνωρίζω ότι υφίσταται πολλάς στερήσεις διά να φαίνεται μονάχα εις τον κόσμον. Άλλως τε γνωρίζει πολύ καλά την θέσιν μας σήμερον και αν ηδύνατο θα οικονόμει περισσότερον το χρήμα του διά να περισσεύουν και περισσότερα δια την οικογένειαν του. Αλλά ίσως δεν δύναται να φερθή διαφορετικά, και αν εννοήση ότι και αυτά τα οποία εξοδεύη του αποστέλλονται με κόπον τότε θα λυπηθεί πολύ. Έχει καλή καρδιά ο Αλέκος μας, Σωκράτη μου και ότι κάμης δι’ αυτόν σήμερον θα πιάση τόπον. Και συ θα χαίρεσαι αύριον όταν αναδειχθή σκεπτόμενος ότι συνέπραξες κατά πολύ εις τούτο. Πολλές φορές το καλοκαίρι συνομιλούσαμε μαζύ και τα είπαμεν και μου άνοιξε την καρδιά του και εκλαύσαμεν και ηννόησα τι χρυσή καρδιά έχει .
[…]
Ήδη ας έλθω εις το όνειρόν σου το οποίον σε έκαμε τόσην εντύπωσιν, αν και δεν είμαι εις θέσιν να εννοώ τι σημαίνουν τα καθ’ ύπνον οράματα αυτά, εν τούτοις νομίζω, ότι και συ ούτω πως θα το εξήγησες. Το ωραίον δωμάτιον εις ο ευρίσκεσο, ο κόσμος κ.τ.λ. είναι ευτυχία διά σε. Η μητέρα της Φρόσως ήτις είνε πεθαμένη σημαίνει ότι θα μάθης νέον τι, η δε Φρόσω ήτις την συνόδευε θα είνε ασθενής και θα σοι το αναγγείλουν ήδη αφού τους έγραψες. Ίσως σε λυπήση η εξήγηση αυτή ην σοι δίδω σήμερον αλλά φαίνεται τόσον ζωηρά ώστε δεν ημπορώ να κολακεύσω τα πράγματα. Σε παρακαλώ μόνον όταν μάθης νέα των επειδή μου διήγειρες το ενδιαφέρον να με πληροφορήσης περί αυτών.
[...]
Γράφε Σωκράτη μου κάποτε, δεν ξεύρεις πόσον χαίρω όταν έχω επιστολήν σου. Μοι φαίνεται ότι αισθάνομαι ολιγώτερον την απουσίαν σου. Μη με λησμονείς λοιπόν. Σε φιλώ γλυκύτατα η αδελφή σου
Δέσποινα
21η Νοεμβρίου 1902
Επειδή ήρχισε να ενεργείται πάλιν η υπόθεσις του πατέρα μας και να φθάνη εις το αποτέλεσμα, προτιμώτερον θα είνε να απουσιάζης. Είθε να τελειώσουν τα πράγματα ευνοϊκώς και ας ανταλλάξωμεν και φέτος μακρόθεν τας ευχάς μας. Ας έχωμεν υπομονήν να ίδωμεν αλλήλους το Πάσχα με χαράν και να απολαύσωμεν καλλίτερον την ευτυχίαν μας.
Προηγούμενες επιστολές: https://booksjournal.gr/stiles/pira-to-gramma-sou/3211-o-sokratis-apo-to-aivali, https://booksjournal.gr/stiles/pira-to-gramma-sou/3223-o-sokratis-apo-to-aivali-2, https://booksjournal.gr/stiles/pira-to-gramma-sou/3234-o-sokratis-apo-to-aivali-3, https://booksjournal.gr/stiles/pira-to-gramma-sou/3240-o-sokratis-apo-to-aivali-4, https://booksjournal.gr/stiles/pira-to-gramma-sou/3251-o-sokratis-apo-to-aivali-5, https://booksjournal.gr/stiles/pira-to-gramma-sou/3266-o-sokratis-apo-to-aivali-6 και https://booksjournal.gr/stiles/pira-to-gramma-sou/3282-o-sokratis-apo-to-aivali-7