Έγραφα χθες, εξετάζοντας τις διεθνείς τάσεις απόδοσης της εμφάνισης της πανδημίας σε συνωμοσία, για την ενδιάθετη ανάγκη του ανθρώπου να εξηγήσει τον κόσμο και τα φαινόμενα με απλοϊκούς και ενιαίους τρόπους και ότι τα μεγάλα γεγονότα, πόλεμοι, θεομηνίες κρίσεις, πανδημίες, αποτελούν πρόκληση και εντείνουν αυτή την τάση. Οι εξηγήσεις πάντως που δίνει ο καθένας είναι ανάλογες με τον πνευματικό του εξοπλισμό και τις εμπειρίες του. Οπτικές γενικού χαρακτήρα δίνουν οι θρησκείες και οι κοσμοθεωρίες. Χθες έγραψα για μια συνάντησή μου με τη χριστιανική άποψη ενός μοναχού αναχωρητή. Σήμερα θα μιλήσω για τη συνάντησή μου με την άποψη ενός αυστηρού μουσουλμάνου.
Ας περιγράψω λίγο κάτω από ποιες συνθήκες έγινε αυτό. Αν θυμάμαι καλά ήταν το 2008, που επισκέφθηκα τον Εχίνο με μια ομάδα συναδέλφων από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας. Στόχος της επίσκεψης ήταν να συζητήσουμε με τους γιατρούς του Κέντρου Υγείας ποιες ήταν οι ελλείψεις σε παντός είδους εξοπλισμό, ώστε να τα προμηθευτούν μέσω προγράμματος ΕΣΠΑ.
Ξεκινήσαμε από την Ξάνθη. Περάσαμε την άχρηστη πια μπάρα, από την οποία οι κάτοικοι των εκείθεν χωριών παλιότερα μπορούσαν να περάσουν μόνο με ειδική άδεια, και πιάσαμε τη συνεχή ανηφόρα στο βουνίσιο περιβάλλον. Οι συμπολίτες μας του Εχίνου, ως γνωστόν, ανήκουν στην εθνοτική ομάδα των Πομάκων και είναι μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα.
Το Κέντρο Υγείας ήταν στην άκρη του χωριού. Οι αίθουσες αναμονής του ήταν υπερπλήρεις από ασθενείς, κυρίως γυναίκες και παιδιά. Περιηγηθήκαμε τα τμήματα, μιλήσαμε με τους γιατρούς για τις ανάγκες τους, τις καταγράψαμε και μετά συναντήσαμε τη διευθύντρια του Κέντρου, Μαρία Καραλευθέρη. Ήταν πρόσωπο αντίστοιχο με τη φήμη του. Έκανε καλά τη δουλειά της και είχε κερδίσει την αναγνώριση όλων. Αφοσιωμένη στον υπέρτατο βαθμό στην εργασία και στην επιστήμη, με συνεχή επιστημονική ενημέρωση και επαρκή και ικανή θεραπευτική παρέμβαση στους κατοίκους του χωριού, απολάμβανε την εμπιστοσύνη και τη δυνατότητα να εισακούεται ακόμη και σε θέματα ταμπού, όπως η θέση της γυναίκας. Μετά τη συνάντηση εργασίας πιάσαμε συζήτηση για το χωριό. Παρατήρησα ότι, ανεβαίνοντας, είχα δει καλλιεργημένη με καπνό ακόμη και την παραμικρή γωνιά, το ελάχιστο χώμα. Απάντησε ότι οι γυναίκες του χωριού ζουν σε βαριές, κλειστές και μεγάλες πατριαρχικές οικογένειες, ενώ βγαίνουν από το σπίτι μόνο με τη συνοδεία ενήλικου συγγενή πρώτου βαθμού. Εξαίρεση, η δουλειά στον καπνό, έτσι αυτές οι μικροκαλλιέργειες ήταν γυναικείες λυτρωτικές διέξοδοι. Οι απαγορεύσεις στο γυναικείο φύλο πολλές, ακόμη και τα μικρά κορίτσια του δημοτικού έκαναν το πρωί μαθήματα, χώρια απ’ τα αγοράκια που πήγαιναν το απόγευμα.
Βγήκαμε μεσημέρι από το Κέντρο, το χωριό έρημο. Δεν θέλαμε να φύγουμε δίχως να το περιηγηθούμε. Οι γυναίκες της ομάδας, λόγω όλων αυτών που ακούσαμε, δεν θέλησαν να εκτεθούν σε βλέμματα και κρίσεις. Έτσι προχωρήσαμε μόνον ο Γιάννης κι εγώ. Φτάσαμε στο κέντρο όπου βρισκόταν το μοναδικό καφενείο. Μπήκαμε, ήταν μέσα πέντε έξι άνδρες. Αναστατώθηκαν, σηκώθηκαν όλοι. Μας υποδέχτηκαν καλά και μας έβαλαν να καθίσουμε ενώ δυο τρεις ήρθαν παρέα μας. Ρωτήσαμε για την κατάσταση του χωριού, δεν απάντησαν έστεψαν την συζήτηση σε ανώδυνα θέματα.
Σε πολύ λίγη ώρα έφθασε φουριόζος ο μουφτής, απ’ ό,τι καταλάβαμε ειδοποιημένος από τους ανθρώπους του καφενείου. Ήρθε στο τραπέζι μας. Αφού μας καλωσόρισε με επίσημο τρόπο, προσπάθησε πολύ διπλωματικά και με πλάγια τιθέμενες ερωτήσεις να μάθει για ποιο λόγο ήλθαμε στο χωριό. Η όλη συζήτηση πήρε χαρακτήρα συνάντησης διπλωματών‧όλα ήταν ζυγιασμένα, ίσως από λεπτότητα και ευγένεια‧εμείς δίναμε ειλικρινείς και ανοιχτές απαντήσεις.
Μετά μιλήσαμε για τα προβλήματα υγείας και ασθένειας στο χωριό τους. Σε όλα αυτά, ο μουφτής απαντούσε: «Τι να πούμε εμείς; Εκείνος ξέρει!», κι έδειχνε με το χέρι του προς τα πάνω. Φέραμε το θέμα σ’ ένα σοβαρό ατύχημα που είχε συμβεί πρόσφατα σ’ ένα παιδί του χωριού και πάλι η απάντηση: «Εκείνος ξέρει! Εμείς τι να πούμε;»
Διαπιστώσαμε ότι η εξήγηση ήταν: τα πάντα έχουν ρυθμιστεί από τον θεό –επιδημίες, θάνατοι, ατυχήματα–, απρόσιτα και μη δυνάμενα να κατανοηθούν από τους θνητούς. Δεν τις θεωρούσε δοκιμασίες των πιστών, αλλά θεϊκό σχέδιο που καθορίζει και την παραμικρή πλευρά της ζωής, που δεν έχομε παρά να δεχτούμε τη μεγαλοσύνη και τη σοφία του, ενώ από την άλλη πλευρά η μόνη ελευθερία που έχει ο άνθρωπος είναι να αποδέχεται και να διαδίδει την πίστη στο θεό. Όλες οι ενέργειες του ανθρώπου είτε είναι μάταιες απόπειρες φυγής από το πεπρωμένο ή εκ των προτέρων από το θεό καθορισμένες. Η μόνη αντίφασή του σε σχέση μ’ αυτό το κλειστό σχήμα, όταν μιλήσαμε πολιτικά – κι έκρινε τους πολιτικούς με ευρωπαϊκή κατεύθυνση και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς καλούς, σε αντίθεση με τους αντίστοιχους τοπικούς.
