Στοιχείο του τηλεσκοπίου στο αστεροσκοπείο Πάλομαρ, που διευκολύνει την όραση του μακρόκοσμου από τον άνθρωπο. Φωτογραφία: Mike Peel
Ο ιός είναι έξυπνος, ο ιός είναι ύπουλος, ο ιός είναι απαίσιος, ο ιός είναι εχθρός, είναι η «ύβρις» της δημιουργίας των μεγάλων πόλεων, ο ιός τιμωρεί, ο ιός προσπαθεί να… Αυτά και παρόμοιες ρήσεις προσδίδουν στον ιό ένα σκοπό ή ακόμη και ηθικό χαρακτήρα μέσα από τη ματιά της χρησιμοθηρίας ή της τελεολογίας. Όλα γίνονται για να… Η ματιά του ανθρωποκεντρικού σύμπαντος. Το περιούσιο ον είναι ο άνθρωπος και όλα τα υπόλοιπα γύρω του, φίλοι ή εχθροί, τον εξυπηρετούν ή τον εχθρεύονται.
Όλα αυτά έγιναν για να εξυπηρετήσουν τον άνθρωπο ή τον κορωνοϊό; Δεν υπάρχουν τυχαία συμβάντα, δηλαδή άνευ λόγου; Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει αλληλεξάρτηση, προσαρμογή και, κυρίως, φυσική διαλογή. Είναι αυτή η φυσική διαλογή στη συγκεκριμένη περίπτωση που δημιουργεί συνάρθρωση και τελικά αρμονία. Θα υπήρχαν ιοί χωρίς την ύπαρξη κυττάρων-ξενιστών (μεταξύ των οποίων και τα ανθρώπινα) στον πλανήτη Γη; Θα υπήρχε άνθρωπος δίχως ιούς και μικρόβια στον πλανήτη Γη;
Δύσκολο να μείνεις όμως σ’ αυτή την «άνευ λόγου» οπτική. Όλοι μας θέλουμε εξήγηση. Πώς να διέλθουμε τον βίο αν δεν βρούμε την παρηγοριά του λόγου; Διαχρονικές απαντήσεις: οι θρησκείες, οι κοσμοθεωρίες και οι φιλοσοφίες, ή η επιστήμη που σπρώχνει τα ερωτήματα πιο πέρα, το ίδιο και η τέχνη που δίνει διαθλασμένες ερμηνευτικές ματιές.
Οι εξηγήσεις βέβαια είναι πολλές ανάλογα με τον τρόπο που βλέπει κάποιος το περιβάλλον σύμπαν. Θα ανατρέξω στις σχετικές σκέψεις του Ίταλο Καλβίνο:
Η ΑΛΕΑ ΤΗΣ ΑΜΜΟΥ
Του Ίταλο Καλβίνο
Μια μικρή αυλή καλυμμένη με λευκή χοντρή άμμο που μοιάζει με χαλίκι, μαζεμένη με την τσουγκράνα σε ίσες παράλληλες αυλακιές ή σε ομόκεντρους κύκλους. Γύρω από πέντε ανόμοιες ομάδες βράχων και πετρωμάτων. Αυτό είναι ένα από τα πιο περίφημα μνημεία του γιαπωνέζικου πολιτισμού, ο κήπος των βράχων και της άμμου. […]
«Αν το εσωτερικό βλέμμα μας μείνει απορροφημένο στη θέα αυτού του κήπου» εξηγεί το φυλλάδιο που προσφέρεται στους επισκέπτες […], «θα νιώσουμε απελευθερωμένοι από τη σχετικότητα του ατομικού μας εγώ, ενώ η καθαρότητα του απόλυτου Εγώ θα γεμίσει την ψυχή μας μ’ ένα γαλήνιο θαυμασμό, εξαγνίζοντας το αμαρτωλό μας πνεύμα».
«Μπορούμε να δούμε τον κήπο της άμμου σαν ένα αρχιπέλαγος από βραχώδεις νήσους σπαρμένου στην απεραντοσύνη του ωκεανού, ή σαν τις κορυφές των ψηλών βουνών που αναδύονται μέσα από μια θάλασσα από σύννεφα. Μπορούμε να τον δούμε σαν ένα πίνακα καδραρισμένο από τους τοίχους του Ναού ή να ξεχάσουμε την κορνίζα πείθοντας τον εαυτό μας ότι η θάλασσα της άμμου απλώνεται παντού, χωρίς να γνωρίζει όρια και καλύπτει όλον τον κόσμο». […]
[Ο Πάλομαρ] προτιμά να πάρει έναν πιο δύσκολο δρόμο, να προσπαθήσει δηλαδή να καταλάβει τι προσφέρει ο κήπος Ζεν σε κάποιον που τον κοιτάζει όπως τον κοιτάζει ο ίδιος σήμερα, κάτω από αυτές τις συνθήκες, τεντώνοντας το λαιμό του ανάμεσα σε εκατοντάδες άλλους λαιμούς.
Τι βλέπει; Βλέπει το ανθρώπινο είδος στην εποχή των μεγάλων αριθμών, ένα ισοπεδωμένο πλήθος που αποτελείται από διαφορετικές μονάδες, όπως τούτη η θάλασσα της άμμου που πλημμυρίζει την επιφάνεια της Γης… Βλέπει επίσης τον κόσμο να συνεχίζει παρ’ όλα αυτά να δείχνει την αδιάφορη φύση του και να γυρίζει την πλάτη του στο πεπρωμένο της ανθρωπότητας, και η σκληρή υπόστασή του να παραμένει ανεπίδεκτη σε κάθε ανθρώπινη αφομοίωση… Βλέπει τις μορφές με τις οποίες η ανθρώπινη άμμος τείνει ν’ ακολουθήσει κάποιους άξονες κίνησης, σχέδια που συνδυάζουν την κανονικότητα με τη ρευστότητα, όπως τα ευθύγραμμα ή κυκλικά ίχνη που αφήνει πίσω της η τσουγκράνα… Και ανάμεσα στην ανθρωπότητα-άμμο και τον κόσμο-βράχο διαισθάνεται κανείς την ύπαρξη μιας αρμονίας, μιας πιθανής αρμονίας που λες και γεννιέται από δύο ανομοιογενείς αρμονίες: εκείνη του μη-ανθρώπινου, σε μια ισορροπία δυνάμεων που μοιάζουν να μην ακολουθούν κανένα συγκεκριμένο σχέδιο· κι εκείνη των ανθρώπινων δομών που τείνει προς μια ορθολογικότητα γεωμετρικής ή μουσικής σύνθεσης, που δεν είναι ποτέ οριστική… (Ίταλο Καλβίνο, "Η αλέα της άμμου", αφήγημα από τη συλλογή Πάλομαρ, σε μετάφραση Ανταίου Χρυσοστομίδη, σ. 109-112. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2011 από τις εκδ. Καστανιώτη).
Η σχέση των δύο ανομοιογενών αρμονιών των ιών και των ανθρώπων, διαταράχθηκε βάναυσα από την εισβολή ενός θορυβώδους νεαρού, του κορωνοϊού SARS cov - 2 που ως άγνωστος και απαίδευτος δεν υπακούει στους κανόνες της παλιάς αρμονίας, μέχρι να ενηλικιωθεί.