Σύνδεση συνδρομητών

Γράμμα από τη Ρωσία #4. Πίνοντας στη ρωσική ψυχή

Πέμπτη, 17 Δεκεμβρίου 2015 13:54
Το κοιμητήρι στο Περιντέλκινο, κοντά στη Μόσχα.
Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης
Το κοιμητήρι στο Περιντέλκινο, κοντά στη Μόσχα.

Το μόνο που απομένει είναι η αποδοχή και η προσπάθεια κατανόησης αυτής της παράξενης, στα όρια της μεταφυσικής, ρωσικής ιδιοπροσωπίας. Η προσπάθεια αξίζει γιατί υπόσχεται ένα μεγάλο ταξίδι σε μια πλούσια πνευματική ενδοχώρα, με ενδιαφέρουσες συναντήσεις, γοητευτικές συζητήσεις, θυελλώδεις αντιπαραθέσεις και κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κρυστάλλινης βότκας.

Η σχέση με το θάνατο καθορίζει την πορεία της ζωής, όχι μόνο του μεμονωμένου ανθρώπου αλλά και ολόκληρων των κοινωνιών.

Η σχέση με το θάνατο των Ρώσων έχει όλα τα χαρακτηριστικά του δυϊσμού που προέκυψε από τον εκχριστιανισμό τους το 988 μ.Χ. Ο δυϊσμός αυτός είναι η συνύπαρξη των χριστιανικών εθίμων με τα προχριστιανικά, ειδωλολατρικά όπως τα λένε οι ίδιοι οι Ρώσοι, θέσμια.

Το φυσικό περιβάλλον και το κλίμα της Ρωσίας, σφράγισαν ανεξίτηλα τη σχέση των Ρώσων με τη ζωή και το θάνατο. Σε μια χώρα όπου ο χειμώνας είναι μακρύς και το καλοκαίρι σύντομο, η άνοιξη είναι θυελλώδης με την έκρηξη της βλάστησης και το φθινόπωρο μεταβατική περίοδος μέσα σε μια πανσπερμία χρωμάτων απονέκρωσης, ο άνθρωπος, ανήμπορος απέναντι στα στοιχειά της φύσης, ελπίζει μόνο σε βοήθεια από το επέκεινα.

Πολλοί αναρωτιούνται τι σημαίνει «ρωσική ψυχή» για την οποία γίνεται τόσος λόγος στη λογοτεχνία ή τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Μονοσήμαντη απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν υπάρχει. Η Ρωσία έχει τον δικό της ανθρωπολογικό τύπο, ο οποίος διαμορφώθηκε υπό την επήρεια πολλών και διαφορετικών ερεθισμάτων. Από τον χριστιανισμό μέχρι τις ανιμιστικές θρησκείες του Μεγάλου Βορρά, από το ισλάμ του Βορείου Καυκάσου μέχρι τον βουδισμό της Άπω Ανατολής και τον σαμανισμό της Σιβηρίας, όλες αυτές οι θρησκευτικές δοξασίες έχουν αφήσει τα δικά τους ίχνη πάνω στη συλλογική αυτοσυνείδηση των κατοίκων της αχανούς αυτής χώρας. Οι κάτοικοι αυτής της χώρας δεν είναι μόνο ρωσικής καταγωγής αλλά εκπροσωπούν 190 διαφορετικά έθνη και εθνότητες, με τις διαφορετικές παραδόσεις και κουλτούρες τους.

Κυρίαρχη όμως θέση στη συλλογική ζωή των Ρώσων έχει η χριστιανική παράδοση, γι’ αυτό και τα ταφικά έθιμα του τόπου αυτού έλκουν την καταγωγή τους από τη μακραίωνη αυτή παρουσία του χριστιανισμού στη χώρα των Ρως. Οι επίμονες προσπάθειες του κομμουνιστικού καθεστώτος να ξεριζώσει την πίστη των ανθρώπων, κατέληξαν σε παταγώδη αποτυχία. Το καθεστώς κατέρρευσε μέσα σε μια νύχτα και οι άνθρωποι έβγαλαν από τα σεντούκια τις παλιές εικόνες για να αναβλύσει στις καρδιές τους η πίστη.

Μια βόλτα σε ένα ρωσικό ορθόδοξο νεκροταφείο είναι μια βόλτα ανάμεσα σε τάφους πολλοί εκ των οποίων έχουν μπροστά τους άλλοι ένα ξύλινο παγκάκι κι άλλοι ένα τραπέζι με δύο πάγκους. Συνηθίζουν οι Ρώσοι να έρχονται εδώ και να συνομιλούν με τους ανθρώπους τους που πέρασαν απέναντι, στο επέκεινα. Η βαθιά τους πίστη στην Ανάσταση είναι η παραμυθία τους σε τούτη τη ζωή. Μια Ανάσταση, η οποία θα προσφέρει τη λύτρωση από τα δεινά και τις κακουχίες μιας ζωής δύσκολης και χθαμαλής, μιας ζωής γεμάτη ανασφάλειες.

Όπως όλοι οι λαοί έτσι και οι Ρώσοι έχουν τη δική τους Ημέρα των Νεκρών. Μόνο που αυτή δεν προσδιορίζεται από τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις αλλά από την υπέρτατη θυσία είκοσι και πλέον εκατομμυρίων ανθρώπων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου – του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, όπως τον αποκαλούν οι ίδιοι. Μέχρι σήμερα είναι πολύ δύσκολο να βρεις οικογένεια που να μην έχει συνεισφέρει σε αίμα το δικό της οβολό σε αυτόν τον πόλεμο. Η μέρα αυτή παραμένει σύμβολο εθνικής ενότητας.

Η σχέση των Ρώσων με το θάνατο έχει βαθιά υπαρξιακά και μεταφυσικά χαρακτηριστικά, τα οποία πολλές φορές τον κάνουν να ταυτίζεται με τον ηρωισμό. Γι’ αυτό και δεν είναι καθόλου παράξενη η συμπεριφορά των απλών ανθρώπων σε κρίσιμες στιγμές της ιστορίας. Η προσωπική θυσία, ο ηρωισμός ή ο άθλος, είναι κάτι που ενυπάρχει στη συλλογική ταυτότητα και καθορίζει τις ατομικές συμπεριφορές. Για το Ρώσο ο ηρωικός θάνατος δικαιώνει τη ζωή κι αυτό είναι κάτι που καθορίζει εν πολλοίς τη ρωσική ψυχή.

Υπάρχει όμως και μια ιδιότυπη λατρεία του θανάτου που ξεκινάει από τον μεγάλο αναμορφωτή της ρωσικής γλώσσας και λογοτεχνίας Ν. Β. Γκόγκολ και συνεχίζεται με τον Φ. Μ. Ντοστογιέφσκι, τον Λ. Τολτσόι, τον Βλαδίμηρο Σολοβιόφ και φτάνει μέχρι τον ρωσικό φουτουρισμό, το λογοτεχνικό έργο του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ και του Αντρέι Πλατόνοφ.

Μπορούν, άραγε, να εξηγηθούν όλα αυτά με βάση την ηθική επιταγή του δυτικού τρόπου σκέψης; Πολύ αμφιβάλλω. Όπως δεν μπορούν να εξηγηθούν και πολλές άλλες ψηφίδες από εκείνες που απαρτίζουν τη ρωσική ψυχή. Γι’ αυτό και το μόνο που απομένει είναι η αποδοχή και η προσπάθεια κατανόησης αυτής της παράξενης, στα όρια της μεταφυσικής, ρωσικής ιδιοπροσωπίας. Η προσπάθεια αξίζει γιατί υπόσχεται ένα μεγάλο ταξίδι σε μια πλούσια πνευματική ενδοχώρα, με ενδιαφέρουσες συναντήσεις, γοητευτικές συζητήσεις, θυελλώδεις αντιπαραθέσεις και κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κρυστάλλινης βότκας.

Δε θα ξεχάσω ποτέ όμως τα ιδιότυπα μνημόσυνα των νεκρών πολεμιστών του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, όταν οι απόγονοί τους, μπροστά στους τάφους των συγγενών, έστρωναν ολόκληρο τραπέζι και έστηναν κανονικό γλέντι, τρώγοντας, πίνοντας και τραγουδώντας πολεμικά τραγούδια. Η σχεδόν απόκοσμη ατμόσφαιρα με την αύρα της χαρμολύπης, άφηνε, ωστόσο, μια χαραμάδα ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο.

Προς το παρόν η θύελλα συνεχίζεται,

Και χιλιάδες διάκοι

Ψάλλουν ήρεμα –

Το κάθαρμα – θύελλα.

Και το χιόνι στρώνεται

Σαν πεντάρες,

Και δεν υπάρχει στον τάφο,

Ούτε η σύζυγός, ούτε ο φίλος!

Σεργκέι Γιεσένιν

 

Αρμπάτ, Μόσχα

16/12/2015

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:

1, http://booksjournal.gr/%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BB%CE%B5%CF%82/item/1673-%CE%B3%CF%81%CE%AC%CE%BC%CE%BC%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7-%CF%81%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1-1-%CF%83%CF%84%CE%B1-%CE%B2%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%AD%CE%B9-%CF%81%CE%BF%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%BB%CE%B9%CF%8C%CF%86

2. http://booksjournal.gr/%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BB%CE%B5%CF%82/item/1676-%CE%B3%CF%81%CE%AC%CE%BC%CE%BC%CE%B1-%CE%B1%CF%80%E2%80%99-%CF%84%CE%B7-%CF%81%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1-2-%CE%BF%CF%8D%CF%84%CE%B5-%CE%BA%CF%8C%CE%BA%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%82,-%CE%BF%CF%8D%CF%84%CE%B5-%CE%BB%CE%B5%CF%85%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BC%CE%BF%CF%82

3. http://booksjournal.gr/slideshow/item/1682-%CE%B3%CF%81%CE%AC%CE%BC%CE%BC%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7-%CF%81%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1-3-%CF%84%CF%83%CE%AC%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CF%8C%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%B6%CE%B9%CE%B2%CE%AC%CE%B3%CE%BA%CE%BF

Προσθήκη σχολίου

Όλα τα πεδία είναι υποχρεωτικά. Ο κώδικας HTML δεν επιτρέπεται.