Η έννοια της συμμετρίας είναι κεντρικής σημασίας στα μαθηματικά, τη θεωρητική φυσική και την τέχνη. Πολλά βιβλία έχουν γραφεί για το θέμα, εκλαϊκευτικά αλλά και πιο τεχνικά. Κλασικό, πάντως, παραμένει το εξαιρετικό δοκίμιο του Hermann Weyl, Συμμετρία.[1]
Αυτή την αίσθηση της συμμετρίας έχει κανείς παρακολουθώντας σε αντίστοιχα βιντεάκια στο ΥouΤube δύο γκολ: αυτό που πέτυχε ο κορυφαίος ευρωπαίος ποδοσφαιριστής όλων των εποχών, o Ολλανδός Γιόχαν Κρόιφ, στον ποδοσφαιρικό αγώνα Μπαρτσελόνα-Aτλέτικο Μαδρίτης 2-1, στις 22 Δεκεμβρίου 1973,[2] κι εκείνο του μεγάλου έλληνα μπαλαδόρου, Γιώργου Δεληκάρη, στο παιχνίδι της Εθνικής μας ομάδας εναντίον της Εθνικής ομάδας της Δυτικής Γερμανίας, στο στάδιο Καραϊσκάκη, στις 20 Νοεμβρίου 1974, το οποίο έληξε ισόπαλο 2-2.[3]
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Η χρονιά 1973-74 ήταν η πρώτη του Γιόχαν Κρόιφ με τα χρώματα της ομάδας της Βαρκελώνης, της πρωτεύουσας της Καταλανίας (ή Καταλωνίας). Όσοι γοητευθήκαμε από την Καταλανία λόγω του «καταλανικού μοντερνισμού», ο οποίος αναπτύχθηκε σε αυτή την περιφέρεια της Ισπανίας από τα τέλη του 19ου αιώνα έως το 1920, αφήνοντας σπουδαίο αποτύπωμα τόσο στην αρχιτεκτονική των κτιρίων των καταλανικών πόλεων και κυρίως της Βαρκελώνης όσο και στη λογοτεχνία, όπως και όσοι συγκινηθήκαμε με την τραγωδία της κατάληξης του επαναστατικού κινήματος στον ισπανικό εμφύλιο, διαβάζοντας το Πεθαίνοντας στην Καταλωνία[4] του Τζωρτζ Όργουελ, είχαμε τότε έναν ακόμη λόγο να αγαπήσουμε πολύ αυτή την πόλη: η ομώνυμη ποδοσφαιρική της ομάδα, το καλοκαίρι του 1973, απέκτησε από την τρις πρωταθλήτρια Ευρώπης ομάδα του Άγιαξ (1971, 1972 και 1973) τον Γιόχαν Κρόιφ και φιλοδοξούσε πλέον να ανταγωνιστεί με επάρκεια τη «μισητή» στους Καταλανούς Ρεάλ Μαδρίτης, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε ευρωπαϊκούς τίτλους.
Ο Γιόχαν Κρόιφ έφυγε από τον Άγιαξ διότι, στην ψηφοφορία για την ανάδειξη του αρχηγού της ομάδας την περίοδο 1973-74, οι συμπαίκτες του προτίμησαν, αντί για εκείνον, τον Πιέτ Κάιζερ, από τους σπουδαιότερους ολλανδούς ποδοσφαιριστές όλων των εποχών, που ήταν το αριστερό εξτρέμ εκείνου του Άγιαξ. Επίσης, παρότι η διοίκηση του Άγιαξ είχε αρχικώς συμφωνήσει ο Κρόιφ να μεταγραφεί στη Ρεάλ Μαδρίτης, σύμφωνα με φήμες ο Κρόιφ δεν το αποδέχθηκε, καθώς δεν επιθυμούσε την ένταξή του σε μια ομάδα την οποία υποστήριζε το δικτατορικό καθεστώς του Φράνκο. Πηγαίνοντας, τελικώς, στην Μπαρτσελόνα, ο Κρόιφ ξανασυνάντησε τον Ρίνους Μίχελς, τον ολλανδό προπονητή του Άγιαξ από το 1965 έως το 1971 και «πατέρα» του αποκαλούμενου «ολοκληρωτικού ποδοσφαίρου». Ας σημειωθεί, επίσης, ότι το 1974 ακολούθησε τον Κρόιφ στην Μπαρτσελόνα ο «Διόσκουρός» του στον Άγιαξ, σπουδαίος Γιόχαν Νέεσκενς, ένας από τους πρώτους box-to-box μέσους στην ιστορία του σύγχρονου ποδοσφαίρου.
Την πρώτη του κιόλας χρονιά στην Μπαρτσελόνα, ο Κρόιφ την οδήγησε, από κοινού με τον προπονητή της, Ρίνους Μίχελς, στην κατάκτηση του πρωταθλήματος, νικώντας μάλιστα τη Ρεάλ Μαδρίτης, μέσα στο Σαντιάγκο Μπερναμπέου, με το εμφατικό σκορ 5-0, στις 17 Φεβρουαρίου 1974 (αγώνα στον οποίο ο Κρόιφ έλαμψε με την απόδοσή του, πετυχαίνοντας ένα υπέροχο γκολ και μοιράζοντας δύο ασίστ σε ισάριθμα τέρματα των Καταλανών).
Το πιο εντυπωσιακό γκολ, όμως, που πέτυχε ποτέ στα περίπου πέντε χρόνια που αγωνίστηκε ως παίκτης της Μπαρτσελόνα, ο μεγάλος ολλανδός άσσος το πέτυχε στον αγώνα του πρώτου γύρου του πρωταθλήματος 1973-74, εναντίον της Ατλέτικο Μαδρίτης, στις 22 Δεκεμβρίου 1973 (όπως προαναφέρθηκε). Συγκεκριμένα, σε μια ψηλοκρεμαστή σέντρα από δεξιά, ο Κρόιφ «πήδηξε στον αέρα, γύρισε το σώμα του έτσι ώστε να απομακρύνεται από την εστία και κλώτσησε την μπάλα με την δεξιά πτέρνα (η μπάλα ήταν περίπου στο ύψος του λαιμού και είχε ήδη έρθει από μεγάλη απόσταση). Το γκολ εμφανίστηκε στο ντοκιμαντέρ En un momento dado, στο οποίο οι οπαδοί προσπάθησαν να αναδημιουργήσουν εκείνη τη στιγμή. Το γκολ ονομάστηκε Le but impossible de Cruyff (το αδύνατο γκολ του Κρόιφ)».[5] Ονομάσθηκε, επίσης, «γκολ φαντομάς» (the phantom goal) και μάλλον τότε «απονεμήθηκε» στον Γιόχαν Κρόιφ το προσωνύμιο «Ο ιπτάμενος Ολλανδός». Ένα είναι απολύτως βέβαιο, σε κάθε περίπτωση: ότι αυτό το γκολ θα θυμάται για πάντα όχι μόνον ο τότε τερματοφύλακας της Ατλέτικο Μαδρίτης, Μιγκέλ Ρέινα, αλλά κάθε ποδοσφαιρόφιλος των επόμενων γενεών που το είδε στο βιντεάκι του ΥouΤube. Όλη η μαγεία της τέχνης του Γιόχαν Κρόιφ, του αέρινου στυλ του, αποτυπωμένη σε λίγα δευτερόλεπτα μιας παλιάς βιντεοσκόπησης!
Λίγοι, όμως, από τους ανά τον κόσμο ποδοσφαιρόφιλους, πλην των ελλήνων φιλάθλων, γνωρίζουν ότι ένα σχεδόν πανομοιότυπο, με όρους ακριβούς συμμετρίας, τέρμα πέτυχε ο «Έλληνας Τζορτζ Μπεστ», Γιώργος Δεληκάρης, στον πρώτο αγώνα, για τα προκριματικά του Κυπέλου Εθνών της Ευρώπης του 1976, που έγινε μεταξύ της Ελλάδας και της παγκόσμιας πρωταθλήτριας στο Μουντιάλ του 1974, Δυτικής Γερμανίας και έληξε 2-2. Ο λόγος για το πρώτο γκολ της Εθνικής μας (12′), η οποία προηγήθηκε δύο φορές (το δεύτερο τέρμα της πέτυχε ο Κώστας Ελευθεράκης στο 70′), ενώ οι Γερμανοί απάντησαν ισάριθμες φορές, με τους Κούλμαν (51′) και Βίμερ (82′).
Συγκεκριμένα, σε ένα κόρνερ που κέρδισε η Εθνική μας και εκτέλεσε ο Ελευθεράκης με κοντινή πάσα προς τον Δομάζο, ο τελευταίος σέντραρε προς την περιοχή του τέρματος των Δυτικογερμανών. Εκεί πετάχτηκε στον αέρα, κάνοντας ένα απίστευτο ακροβατικό, ο Γιώργος Δεληκάρης, και με ένα βολ-πλανέ ανάγκασε τον σπουδαίο γερμανό τερματοφύλακα Ζεπ Μάγερ να μαζέψει την μπάλα από τα δίχτυα του. Στα στιγμιότυπα του αγώνα, που διασώζονται διαδικτυακά, μπορεί κανείς να διακρίνει τον Ζεπ Μάγερ και τον κορυφαίο γερμανό ποδοσφαιριστή όλων των εποχών, τον αμυντικό Φραντς Μπεκενμπάουερ, να κοιτάζονται απορημένοι. Ο Χρήστος Σωτηρακόπουλος ορθά το χαρακτήρισε το ωραιότερο γκολ που έχει ποτέ πετύχει η Εθνική μας ομάδα ποδοσφαίρου. Όμως, ο Δεληκάρης πέτυχε το γκολ της Εθνικής μας και στον, επίσης ισόπαλο (1-1), επαναληπτικό αγώνα μεταξύ των δύο εθνικών ομάδων, στις 11 Οκτωβρίου 1975, στο Ντύσσελντορφ. Οκτώ μόλις λεπτά πριν από τη λήξη του αγώνα, ύστερα από ωραία μπαλιά του Κρητικόπουλου στην πλάτη της γερμανικής άμυνας, ο βιρτουόζος αυτός έλληνας παίκτης κινήθηκε στον κενό χώρο, ντρίπλαρε και τον Μάγερ και ισοφάρισε το γκολ των Δυτικογερμανών που είχε προηγουμένως πετύχει ο Χάινκες (69′), ύστερα από εξαιρετική πάσα του Μπράιτνερ. Η απόδοση του Γιώργου Δεληκάρη σε αυτά τα δύο παιχνίδια οδήγησε τον Μπεκενμπάουερ να πει γι’ αυτόν, «Πρέπει να φέρουμε αυτόν τον μικρό στην Μπάγερν Μονάχου», πράγμα βεβαίως που ποτέ δεν έγινε.
Αξίζει να αναφερθεί ότι το ακροβατικό τέρμα του Δεληκάρη στο 2-2 με τη Δυτική Γερμανία μάλλον είναι το ομορφότερο που πέτυχε συνολικά (κι όχι μόνον ως παίκτης της Εθνικής Ελλάδας) στην ποδοσφαιρική του σταδιοδρομία, δηλαδή ακόμη ωραιότερο και από εκείνο που πέτυχε αγωνιζόμενος με τα χρώματα του Παναθηναϊκού (όχι του Ολυμπιακού!), στο αλησμόνητο 4-2 των πράσινων επί της Γιουβέντους, στο γήπεδο της λεωφόρου Αλεξάνδρας, την 1η Οκτωβρίου 1980.[6]
Εν κατακλείδι, αν τα γκολ είναι η πεμπτουσία του ποδοσφαίρου, τότε ο Γιόχαν Κρόιφ και ο Γιώργος Δεληκάρης μας έχουν προσφέρει δύο από τα ωραιότερα ever, μαγεύοντας όσους από εμάς πιστεύουμε στην ομορφιά του λαοφιλέστερου ομαδικού παιχνιδιού που υπάρχει στον κόσμο.
Τα μαγικά γκόλ: links
22 Δεκεμβρίου 1973. Ο Κρόιφ που παίζει στην Μπαρτσελόνα απογειώνεται και σκοράρει απέναντι στον Μιγκέλ Ρένα, τερματοφύλακα της Ατλέτικο Μαδρίτης:
20 Νοεμβρίου 1974, Ελλάδα - Δυτική Γερμανία. Έπειτα από σέντρα του Δομάζου, ο Γιώργος Δεληκάρης με ένα βολ-πλανέ αναγκάζει τον γερμανό τερματοφύλακα Ζεπ Μάγερ να μαζέψει την μπάλα από τα δίχτυα του:
*14 Σεπτεμβρίου 2022, Μάντσεστερ Σίτυ - Μπορούσια Ντόρτμουντ. Σε σέντρα με εξωτερικό αριστερό φάλτσο του Κανσέλο ο Χάαλαντ πετιέται στο αέρα, σε ύψος σχεδόν 2 μέτρων, και κάνει το 2-1 υπέρ της ομάδας του. https://www.sport24.gr/videos/
[1] Hermann Weyl, Συμμετρία, μτφρ. Θ. Ηλιάδης, Εκδόσεις Τροχαλία, Αθήνα, 1991. Η πρωτότυπη έκδοση του βιβλίου στα αγγλικά είναι ελεύθερα προσβάσιμη εδώ: https://people.math.harvard.edu/~knill/teaching/mathe320_2017/blog17/Hermann_Weyl_Symmetry.pdf .
[2] Μπορείτε να το απολαύσετε εδώ: https://www.dailymotion.com/video/xlw6dg.
[3] Μπορείτε να το θαυμάσετε εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=RG-_G5P3yms.
[4] George Orwell, Πεθαίνοντας στην Καταλωνία, μτφρ. Κ. Καλαϊντζίδου, Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα, 1979. Το βιβλίο είχε κυκλοφορήσει στα ελληνικά πιο νωρίς, το 1974, με τίτλο πιο κοντινό στο πρωτότυπο (Homage to Catalonia), Προσκύνημα στην Καταλωνία, σε μετάφραση Τάσου Δαρβέρη, από τη Διεθνή Βιβλιοθήκη. Ξανακυκλοφόρησε το 2021, με νέα μετάφραση από τον Αλέξη Καλοφωλιά, και πιο ακριβή τίτλο, Φόρος τιμής στην Καταλονία, από τις εκδόσεις Μίνωας.
[5] Βλ. το λήμμα για τον Γιόχαν Κρόιφ στη βικιπαίδεια: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B9%CF%8C%CF%87%CE%B1%CE%BD_%CE%9A%CF%81%CF%8C%CE%B9%CF%86.
[6] Ρεπορτάζ για τον αγώνα και βιντεάκι με τα 6 τέρματα μπορεί κανείς να παρακολουθήσει εδώ: https://www.bnsports.gr/retro-stories/articles/590464/panathinaikos-giouventous-4-2-i-nyxta-pou-delikaris-kai-rotsa-tromaksan-ti-vecchia-signora-video . Επίσης, για τον Γιώργο Δεληκάρη, τον αγαπημένο ποδοσφαιριστή του τότε προέδρου του Ολυμπιακού, Νίκου Γουλανδρή, αξίζει να παρακολουθήσει κανείς το επεισόδιο, «Τα παιδιά του Γουλανδρή (1971-78)», στην υπέροχη σειρά του Ηλία Γιαννακάκη, «Τα χρόνια της αθωότητας», εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=EBMd9PFGWsM .
