Κώστας Θ. Καλφόπουλος

Δέσποινα Στρατηγάκου, Ο Χίτλερ στο σπίτι, μετάφραση από τα αγγλικά: Στέφανος Παπαγεωργίου, Παπαζήση, Αθήνα 2022, 590 σελ.

Αυτό είναι ένα κατ’ εξοχήν παράδοξο και απρόβλεπτο, γι’ αυτό και εξαιρετικό βιβλίο. Παράδοξο στη θεματική του, απρόβλεπτο για τα ελληνικά εκδοτικά δεδομένα, εξαιρετικό στη σύνθεσή του, ακόμα κι αν ήδη διαθέτουμε το τελευταίο διάστημα κάποια σημαντικά βιβλία που διεισδύουν «περιφερειακά» στο εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς της Γερμανίας (1933-1945)^[1].

Αχιλλέας Φωτάκης, Αστυνομία Πόλεων. Τα πρώτα βήματα στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, Θεμέλιο, Αθήνα 2022, 365 σελ.

Ο Αχιλλέας Φωτάκης, ένας νέος ιστορικός, φωτίζει με εξαιρετική ερευνητική και θεωρητική επάρκεια ένα ένθεν κακείθεν «ναρκοθετημένο» πεδίο και αναδεικνύει τις ιστορικές και πολιτικές αντιφάσεις ενός κατασταλτικού και ιδεολογικού μηχανισμού του κράτους με τις νεοελληνικές του ιδιαιτερότητες, που έχουν τη ρίζα τους στον Μεσοπόλεμο. 

Θοδωρής Γκόνης, Το μαύρο φόρεμα του κόρακα, Άγρα, Αθήνα 2021, 80 σελ.

Ιστορίες σαν βγαλμένες από τη δημώδη ποίηση: το πεισιθάνατο μοτίβο, το στοιχείο-στοιχειό του παραμυθιού και των Παραλογών, οι χαρές που καταλήγουν πίκρες, η καταφυγή στην ελληνική φύση, μαζί όμως κι ένας κόσμος «παρωχημένος», προνεωτερικός, «στο περιθώριο» της πόλης και της ζωής, αλλά με τους νεοελληνικούς όρους, όπως ήταν και ο κόσμος της επαρχίας εκείνα τα χρόνια, φωτεινός και χθόνιος συνάμα, κι ένα τοπίο απαστράπτον, θα έλεγα με το στραφτάλιασμα της θάλασσας, αλλά και του επιβλητικού ορεινού όγκου, ουσιαστικά ανάμεσα σε δυο φυλακές, το Μπούρτζι και το Ίτς Καλέ, ένας τόπος κλειστός που ο Θοδωρής Γκόνης τον γνωρίζει εξαίσια και τού εμφυσά πνοή και ψυχή…

Valerio Curcio, Der Torschützenkönig ist unter den Dichtern gegangen. Fussball nach Pier Paolo Pasolini (Ο σκόρερ χάθηκε ανάμεσα στους ποιητές. Το ποδόσφαιρο και ο Πιερ Πάολο Παζολίνι), μετάφραση από τα ιταλικά: Judith Krieg, Bad Herrenalb, 2022, 184 σελ.

Στην «ενδεκάδα των φιλοσόφων και ποιητών», αναμφίβολα, ξεχωρίζει το enfant terrible της ιταλικής και, ευρύτερα, της ευρωπαϊκής διανόησης, ο Πιερ Πάολο Παζολίνι (1922-1975): αυτό το κείμενο, για τη σχέση του ποιητή με την ποιητική του ποδοσφαίρου, είναι αφιερωμένο στα εκατοστά του γενέθλια. Τεύχος 129

Έλενα Χουζούρη, Η στρατιωτική ζωή στη Νεοελληνική Λογοτεχνία. 19ος-20ός αιώνας, Επίκεντρο. Θεσσαλονίκη 2020, επαυξημένη έκδοση 254 σελ. 

«…τῆς ἑλλάδος φρουρός…». Μεταπολεμικά διηγήματα του στρατού και της θητείας, Επιλογή, Θεσσαλονίκη 1983, 160 σελ.

Δύο βιβλία, με διαφορά 38 ετών, γεφυρώνουν εκδοτικά το «πέρασμα του χρόνου» και μας μεταφέρουν σ’ ένα ταξίδι πίσω, αλλά και πέρα από τα σύρματα των στρατοπέδων. Η λογοτεχνία, αλλά και ο (ανδροκρατικός, κατ’ εξοχήν) πολιτισμός των στρατοπέδων ιδωμένος μέσα από τη ματιά και τη γραφή των μεταπολεμικών συγγραφέων αλλά και, σε μια ανανεωμένη επισκόπηση ενός ιδιαίτερου είδους, από μια γυναίκα – την Έλενα Χουζούρη. Τεύχος 128 

Ένα πολιτισμικό σχόλιο για την επίσκεψη του Πρωθυπουργού στις ΗΠΑ και τον λόγο του στο Κογκρέσσο

Eva Weissweiler, Das Echo Deiner Frage. Dora und Walter Benjamin. Biographie einer Beziehung, Hoffmann und Campe, Hamburg 2020, 364 σελ. 

Βάλτερ Μπένγαμιν, Η «Δεσμίδα Ν» της εργασίας περί Στοών. Γνωσιοθεωρητικά, Θεωρία της προόδου. Εισαγωγή - μετάφραση από τα γερμανικά: Μανώλης Αθανασάκης, επιστημονική επιμέλεια, επίμετρο: Γεράσιμος Κουζέλης, Νήσος, Αθήνα 2021, 166 σελ.

Sergio Tischler, Χρόνος και Χειραφέτηση. Ο Μιχαήλ Μπαχτίν και ο Βάλτερ Μπένγιαμιν στη Ζούγκλα Λακαντάνα, πρόλογος: John Holloway, μετάφραση: Άννα Χόλογουεη, futura, Αθήνα 2011, 80 σελ.

Το πνεύμα του Walter Bendix Schönflies Benjamin (1842-1940) θα συνεχίσει να «στοιχειώνει» και στον 21ο αιώνα, με τη φασματική παρουσία του συγγραφέα του Μονόδρομου στις σύγχρονες μεγα-πόλεις, που αντικατέστησαν τις Μητροπόλεις του προηγούμενου αιώνα, κινούμενος, με τις ιδιότητες του υδράργυρου, ανάμεσα στις «γυναίκες της ζωής του», τις Στοές και στη ζούγκλα των Ζαπατίστας. Σε μια φαινομενικά αταίριαστη συμπόρευση, τρία βιβλία, δύο πρόσφατα και ένα παλαιότερο, πιστοποιούν πόσο επίκαιρος παραμένει αυτός ο στοχαστής της νεωτερικότητας. Πιστοποιούν ακόμα τις αντιφάσεις του καθώς και τη ριζωματικότητα του έργου του. (τεύχος 127)

 Δείξτε κατανόηση στην ντόπια διανόηση…

Βασίλης Νικολαΐδης, «Η ντόπια διανόηση»

26 μέρες μετά την έναρξη των εχθροπραξιών στα σύνορα Ουκρανίας-Ρωσίας, και ενώ ο πόλεμος μαίνεται ανελέητα με την εισβολή της «ρωσικής αρκούδας» στα «απέραντα χωράφια» της Ουκρανίας, η ελληνική διανόηση (με πεζό) και σχεδόν σύμπας ο καλλιτεχνικός κόσμος παραμένει σε αφασική αλαλία (αν υπάρχει τέτοιος όρος!). Μεσολάβησε βέβαια η «επιβλητική συναυλία» στο Σύνταγμα, με πρωτοβουλία των φοιτητικών συλλόγων και της συντονιστικής επιτροπής μαθητών Αθήνας και τη Νατάσσα Μποφίλιου (συμπαθέστατη κατά τα άλλα και εξαιρετική φωνή, αλλά και γνωστή για τον χρόνιο εισοδισμό της στο ΚΚΕ), η οποία, αποφεύγοντας ευσχήμως να ερμηνεύσει ένα «τραγούδι για τον Μερκαντέρ», χαιρέτισε τα αδέρφια και τον άνθρωπο εν γένει, δηλώνοντας επιπλέον ότι «τα υπόλοιπα δεν απασχολούν την ουσία του θέματος» - με άλλα λόγια ούτε το θέμα ασχολείται με την ουσία, αλλά ούτε και αντιστρόφως συμβαίνει κάτι ανάλογο.

Joseph Roth / Stefan Zweig, Αλληλογραφία 1927-1938, μετάφραση από τα γερμανικά: Μαρία Αγγελίδου - Άγγελος Αγγελίδης, εισαγωγή: Pierre Deshusses, επίμετρο: Παναγιώτης Κ. Τσούκας, Άγρα, Αθήνα 2021, 557 σελ. 

Joseph Roth / Stefan Zweig, Jede Freundschaft mit mir ist verderblich. Briefwechsel 1927-1938, Diogenes, Zürich 2014 (Wallenstein V., Göttingen 2011), 624 σελ.

S. Michel, L. K. Ostmann, E. Wichelhaus (επιμ.), Unterwegs mit Stefan Zweig (ταξιδιωτικά κείμενα), Fischer Taschenbuch Verlag, Frankfurt a. M. 2010, 255 σελ.

Η Αλληλογραφία ανάμεσα στον Γιόζεφ Ροτ και τον Στέφαν Τσβάιχ αποτελεί ακόμα ένα εκδοτικό τόλμημα για τα ελληνικά δεδομένα, κυρίως όμως ένα σημαντικό τεκμήριο που αποτυπώνει τον «ψυχισμό του αιώνα» των επαναστάσεων και των καταστροφών στα «χρόνια των ξενοδοχείων» και, πρωτίστως, της εξορίας. Μέσα από τα γράμματα και τις καρτ-ποστάλ ξεδιπλώνεται μια στενή αλλά δύσκολη φιλία, με φόντο τους «σκοτεινούς καιρούς», ανάμεσα στις προσδοκίες και την απόγνωση που διακατέχουν δύο εξέχουσες προσωπικότητες του ευρωπαϊκού πνεύματος. Ένα οιονεί «επιστολικό μυθιστόρημα», συναρπαστικό και ψυχοφθόρο συνάμα, γραμμένο με το μελάνι της ψυχής των συγγραφέων του. (τεύχος 126)

Lauren Elkin, Flâneuse. Women walk in Paris, New York, Tokyo, Venice and London, Vintage, London 2016

Giorgana Banita, Judith Ellenbürger, Jörg Glasenapp (Hg.), Die Lust zu gehen. Weibliche Flanerie in Literatur und Film, Inter|media/ Wilhelm Fink Verlag, Paderborn 2017

Der Vintage Flaneur, Ausgabe 24, September-Oktober 2017 (περιοδικό)

Le Monde d’ Hermès, No 67 (περιοδική έκδοση του Οίκου Hermès)

Γυναικείες μορφές στις πόλεις, στις μητροπόλεις πρωτίστως, σαν φιγούρες σε πίνακες ιμπρεσσιονιστών: φευγαλέες, σαν βγαλμένες από τους στίχους του Μπωντλαίρ (À une passante), εύθραυστες και μοιραίες, κουβαλώντας ένα μυστικό, σαν την Περαστική του Σαν-Σουσσί (στο μυθιστόρημα του Ζοζέφ Κεσσέλ, αλλά και στην ομότιτλη ταινία, με πρωταγωνιστές τη Ρόμυ Σνάιντερ και τον Μισέλ Πικκολί), ανάλαφρες, σαν την Ώντρεϋ Χέπμπορν, στις περιπέτειές της στη Ρώμη και τις περιπλανήσεις της στη Νέα Υόρκη, αλλά και ατίθασες, σαν την άτακτη, αθυρόστομη μικρή Ζαζί στο Μετρό, λογοτεχνική χάρις στον Ραιημόν Καινώ και κινηματογραφική χάρις στον Λουί Μαλ,  που εξ αιτίας μιας απεργίας του παρισινού Υπογείου αναστατώνει στο διάβα της το Παρίσι. Κάποιες  πρόσφατες εκδόσεις από την Εσπερία επιβεβαιώνουν το διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον των ξένων εκδοτών και ακαδημαϊκών γύρω από ένα θέμα που έπαψε καιρό πλέον να αποτελεί ανδρικό προνόμιο, εμπλουτίζοντας τη σχετική βιβλιογραφία σε διαφορετικά, αλλά συμπληρωματικά πεδία. ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ BOOKS' JOURNAL, τχ. 84